Το σύνδρομο της Αθήνας - Του Κώστα Βαξεβάνη

Μπορεί η πολιτική να ερμηνευτεί με όρους ψυχολογίας; Αν απαντήσουμε καταφατικά, τότε αυτόματα ερμηνεύουμε την πολιτική ως διαδικασία διαθέσεων που δεν έχει καμία σχέση με συμφέροντα, κοινωνικές διαφορές ή επίλυση αντιθέσεων. Η «ψυχολογικοποίηση» της πολιτικής με τον ίδιο αυτόματο τρόπο απαλλάσσει αυτούς που την ασκούν από τις ευθύνες. Ο Καραμανλής, ο Παπανδρέου ή ο Σαμαράς, με μια τέτοια ερμηνεία έχουν τα «ψυχολογικά» τους και ο καλύτερος που θα μπορούσε να επιλεγεί για πρωθυπουργός θα ήταν κάποιος δάσκαλος της γιόγκα, άντε και οι Ατενίστας, οι οποίοι εκτός από το να ξεκολλάνε τσίχλες από τα μάρμαρα του Ηρωδείου θα είχαν και την καλή διάθεση να αγκαλιαστούν με τον Βορίδη, διδάσκοντάς του πως με το τσεκούρι μπορείς να κόβεις και ξύλα αντί να κυνηγάς πολιτικούς αντιπάλους.

Ωστόσο, εδώ και καιρό, αντιλαμβάνομαι όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα ως ένα από τα συμπτώματα ενός συνδρόμου. Το Σύνδρομο της Αθήνας, το οποίο δεν είναι τίποτε άλλο από το Σύνδρομο της Στοκχόλμης σε μαζική εφαρμογή. Τον Αύγουστο του 1973, ο Γιαν Έρικ Όλσον εισέβαλε σε μια τράπεζα της Στοκχόλμης για να κάνει ληστεία. Τελικά η ληστεία κατέληξε σε ομηρία 4 ανθρώπων, τους οποίους κράτησε με τη βία επί 131 ώρες. Όταν η περιπέτεια τελείωσε, οι όμηροι παρουσίασαν μια πολύ περίεργη συμπεριφορά. Άρχισαν να υποστηρίζουν ανοιχτά τους θύτες τους. Έδειχναν μια περίεργη οικειότητα μαζί τους και μίλησαν στους αστυνομικούς με τα καλύτερα λόγια γι” αυτούς. Η πρακτική αυτή δεν είχε καμία λογική εξήγηση και αναλύθηκε από τους ψυχολόγους ως ένα σύνδρομο.

Το θύμα αρχικά φοβάται τον θύτη του και πιστεύει πως, αν ευθυγραμμιστεί μαζί του, αν εκπληρώσει όλες τις απαιτήσεις του, δεν κινδυνεύει. Αρνείται την πραγματικότητα όπως εξελίσσεται με τον ίδιο σε κίνδυνο και αρχίζει να πιστεύει πως κάθε προσπάθεια σωτηρίας του από άλλους είναι βλαπτική. Κινδυνεύει δηλαδή όχι από τον θύτη, αλλά από αυτούς που θα προσπαθήσουν να τον σώσουν.

Από αυτούς και μόνο από αυτούς μπαίνει σε κίνδυνο η ζωή του. Στο τελευταίο στάδιο, το θύμα συμπάσχει με τον θύτη του, δικαιολογεί τις πράξεις του και θεωρεί πως η επιμονή για τιμωρία του εγκληματία είναι η αιτία για όσα ζει.

Έχω την εντύπωση πως η Ελλάδα βιώνει το Σύνδρομο της Στοκχόλμης. Πέρασε όλα τα στάδια του φόβου, της ταύτισης με τον θύτη και της ακράδαντης πίστης πως δεν συμβαίνει τίποτα κακό. Πως όλα τα κακά θα συμβούν αν κάποιος αποφασίσει να τα βάλει με τους εγκληματίες που την κρατούν όμηρο. Η πραγματική σωτηρία της φαντάζει ενέργεια βλαπτική, και οφείλει να αποδεχτεί αυτόν που την κρατά όμηρο ως αυτόν που θέλει το καλό της. Φοβάμαι μήπως σε λίγο η Ελλάδα αρχίσει να συμπάσχει με τον Βενιζέλο και αρχίσει να κατανοεί τον Σαμαρά. Ακόμη χειρότερα, μήπως ταυτιστεί με τις απόψεις πως ο Άδωνις Γεωργιάδης πουλάει 5 κιλά βιβλία προς 10 ευρώ (μαζί βεβαίως με τη Βίβλο του Πλεύρη) για να σώσει την Ελλάδα.

Η πολιτική δεν ερμηνεύεται με όρους ψυχολογίας. Οι άνθρωποι διαμορφώνουν και την ψυχολογία και τις πεποιθήσεις τους σύμφωνα με όσα αντιλαμβάνονται ότι συμβαίνουν γύρω τους, αλλά πολλές φορές για να μην αποδεχτούν ότι συμβαίνουν. Αυτός ενδεχομένως είναι

ο λόγος που αγοράζουν DVD πιστεύοντας πως αγοράζουν εφημερίδες και παρακολουθούν ακόμη την κυβερνητική προπαγάνδα πιστεύοντας πως βλέπουν τηλεόραση. Και βέβαια αυτός είναι ο λόγος που 214 δικογραφίες που αφορούν υπουργούς, όπως θα δείτε σε αυτό το τεύχος, «ξεπλένονται» από την ίδια τη Βουλή. Κλέφτες, απατεώνες και υποκριτές της πολιτικής θα μπορούν να παριστάνουν τους αθώους, ενώ στην πραγματικότητα δεν δικάστηκαν ποτέ.

HOT DOC #30: Είδε ο μαφιόζος τον υπουργό και φοβήθηκε

Το Κουτί της Πανδώρας