Άρρωστος χωρίς αιτία - Της Ηλιάνας Βολονάνη

Χιλιάδες άνθρωποι υποφέρουν από συμπτώματα όπως πονοκεφάλους, αϋπνίες, σφιξίματα και τσιμπήματα στο στήθος, ταχυπαλμίες, μουδιάσματα στα χέρια και πόδια, πόνους σε διάφορα μέρη του σώματος και εξάντληση δίχως να υπάρχουν κάποιες συγκεκριμένες εξηγήσεις για το που οφείλονται όλα αυτά.

Τι γίνεται όμως όταν μετά από εξονυχιστικό εργαστηριακό έλεγχο τα ευρήματα παραμένουν όλα φυσιολογικά;

Όταν τα συμπτώματα επιμένουν επαναλαμβάνεται αυτός ο κύκλος των εξετάσεων και επισκέψεων στους ιατρούς ξανά και ξανά.

Η στάση των ανθρώπων αυτών φαίνεται λογική: Οι ασθενείς θορυβημένοι από το σωματικό πόνο ή τη σωματική ενόχληση εστιάζουν την προσοχή τους στο οργανικό μέρος. Οι αλλεπάλληλες αποτυχίες στο να βρεθεί κάποια διάγνωση στρέφουν την προσοχή του ανθρώπου αποκλειστικά στην αναζήτηση κάποιου σωματικού προβλήματος. Η αναζήτηση κάποιας οργανικής βλάβης μετατρέπεται κυριολεκτικά σε έμμονη ιδέα.

Κατά το πέρασμα των δεκαετιών και ανάλογα με την εποχή υπήρχαν διάφορες εξηγήσεις και ερμηνείες για τα διάφορα συμπτώματα .Έτσι οι εργαζόμενοι στους σιδηροδρόμους στο τέλος του 19ου αιώνα υπέφεραν συχνά από χρόνιο πόνο στα πόδια, εξάντληση, ζάλη και αϋπνία.

Η αρρώστιά τους τότε λεγόταν από τους επιστήμονες της εποχής νόσος του σιδηροδρόμου.

Τον 21ο αιώνα υπάρχουν κατά ανάλογο τρόπο άνθρωποι που υποφέρουν για χρόνια από αϋπνία, τσούξιμο στα μάτια, πόνους στις αρθρώσεις, κεφαλαλγία, και εξάντληση δίχως να βρίσκεται κάποια συγκεκριμένη αιτία. Η σύγχρονη ιατρική επιστήμη θέτει σε αυτές τις περιπτώσεις τη διάγνωση: σύνδρομο των άρρωστων κτιρίων ή την‘πολλαπλή χημική ευαισθησία.

Βλέπουμε λοιπόν ότι η εκάστοτε εποχή που ζούμε επηρεάζει την αντίληψή μας και την κατανόηση μας για την αρρώστια.

Μήπως αυτό όμως εκφράζει περισσότερο τους φόβους μας και την ανασφάλεια για τις τεχνολογικές εξελίξεις και το άγνωστο περιβάλλον που ζούμε σε κάθε αιών ;

Οι άνθρωποι τις τελευταίες δεκαετίες ενώ σωματικά είναι πιο υγιείς υποφέρουν περισσότερο…

Βλέπουμε λοιπόν να αυξάνεται συνεχώς το προσδόκιμο της επιβίωσης επειδή πολλές ασθένειες δεν μας απειλούν πια άλλο, όπως μπορούν ενδεικτικά να αναφερθούν οι μολύνσεις που θεραπεύονται πια με τα αντιβιοτικά και οι καρδιοπάθειες που μετά από πολλές δεκαετίες όχι μόνο δεν αυξάνονται άλλο, αλλά μειώνονται κιόλας.

Συνεπώς η κατάσταση της υγείας των ανθρώπων δεν ήταν ποτέ καλύτερη. Ορισμένοι επιστήμονες υπολογίζουν ότι εντός του 21 αιώνα ο άνθρωπος στις αναπτυγμένες χώρες θα μπορεί να ζει κατά μέσο όρο 100 χρόνια.

Στο 60-80% των σωματικών ενοχλήσεων που αναφέρονται στα εξωτερικά ιατρεία των Νοσοκομείων και στα ιατρεία δεν βρίσκεται κανένα παθολογικό αίτιο. Βρίσκεται ότι πρόκειται για ψυχοσωματική εκδήλωση.

Εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από ψυχοσωματικά ενοχλήματα, ένα 20% περίπου περισσότερο.

Οι περισσότεροι ούτε που μπορούν να το φανταστούν.

Η λέξη ψυχο δυστυχώς σέρνει ακόμη το υπονοούμενο της τρέλας, της σχιζοφρένειας. Ελάχιστοι θα μπορούσαν να φανταστούν ότι στα ψυχοσωματικά συμπτώματα ο ψυχικός πόνος μετατρέπεται σε σωματικό.

Ενώ ήδη οι Αρχαίοι μας φιλόσοφοι μιλούσαν για Ψυχή και Σώμα και για τη σχέση τους και τον τρόπο που επιδράει το ένα πάνω στο άλλο, η κλασική ιατρική ασχολείται αποκλειστικά με την σωματική ενόχληση και αγνοεί παντελώς τον παράγοντα της ψυχής.

Όλη η κοινωνία μας άλλωστε δεν έχει επικεντρωθεί μόνο σε αυτό που φαίνεται; Προσέχουμε μόνο τις εργαστηριακές εξετάσεις και αγνοούμαι τον άνθρωπο ως σύνολο.

Η τεχνολογική πρόοδος μας έχει δώσει την αίσθηση ότι μόνο αυτό που βλέπουμε είναι υπαρκτό. Το ίδιο συμβαίνει και με την ιατρική τεχνολογία. Ξοδεύονται δισεκατομμύρια για να αναπτύξουμε μηχανήματα και τεχνικές που θα αφορούν το 20-30% των συμπτωμάτων που απασχολούν τον άνθρωπο και για το υπόλοιπο 60-80% που είναι μη οργανικής προέλευσης ξοδεύονται ελάχιστα χρήματα.

Αρκετές φορές ακούγοντας κανείς έναν άρρωστο μπορεί να διακρίνει ενδοψυχικές εστίες έντασης: προβλήματα που μοιάζουν ανυπέρβλητα, αισθήματα ενοχής και θλίψης, αίσθηση αδιεξόδου και ματαιοπονίας.

Ο οργανισμός όμως πρέπει να διοχετεύσει αυτή την πίεση προς τα έξω. Το αποτέλεσμα συχνά είναι οι άνθρωποι αυτοί να πέφτουν σε κατάθλιψη και να εκδηλώνουν άγχος.

Σήμερα γνωρίζουμε με βεβαιότητα πια ότι οι αγχώδεις διαταραχές και η κατάθλιψη οδηγούν σε σωματική αρρώστια.

Ωστόσο θέλει προσοχή.

Η βεβιασμένη ψυχολογικοποίηση των ενοχλήσεων μπορεί να αποβεί μοιραία για τον άρρωστο.

Ένα καλό παράδειγμα αποτελεί η νόσος του Parkinson. Στην αρρώστια αυτή ο ασθενής εμφανίζει έναν μόνιμο τρόμο στα χέρια και πόδια, το πρόσωπό του είναι ανέκφραστο και δυσκολεύεται στο περπάτημα και στις λειτουργίες των χεριών.

Πόσο δύσκολο είναι όμως να αποδεχτεί ένας άνθρωπος, ότι ο πόνος του οφείλεται σε ψυχοσωματικά αίτια και δεν υπάρχει οργανική βλάβη; Οι περισσότεροι θα προτιμούσαν –διακαώς- κάποιο συγκεκριμένο, χειροπιαστό οργανικό πρόβλημα, από ένα μη μετρήσιμο ψυχοσωματικό αίτιο.

Γνωρίζουμε ότι τέτοιες ψυχοσωματικές αλληλεπιδράσεις που απασχολούν τους ιατρούς και τα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων αφορούν συχνότερα τις καρδιακές ενοχλήσεις, τα συμπτώματα από το γαστρεντερικό σύστημα και τις εκδηλώσεις από το νευρικό σύστημα.

Αυτά τα ψυχοσωματικά προβλήματα εμφανίζονται πιο συχνά σε περιόδους που αλλάζουμε: από την παιδική ηλικία στην εφηβική, από την εφηβική στην ενήλικη και τέλος από την ενήλικη στα γηρατειά.

Πολλές φορές και το οικογενειακό περιβάλλον βάζει το λιθαράκι του για να αρρωστήσει κάποιος: προβλήματα με την οικογένεια και τον σύντροφο σπρώχνουν τον άνθρωπο με μαθηματική ακρίβεια στην αρρώστια.

Ηλιάνα Βολονάκη