Ο Γλαύκος Κληρίδης μέσα από τα γεγονότα και τα δικά μου μάτια - Του Ντίνου Αυγουστή

Η Κυπριακή γη, μαζί με λίγο χώμα από τα ψηλά βουνά της ηρωομάνας Πιτσιλιάς, δέχθηκε πριν λίγες μέρες στα σπλάχνα της ένα άξιο τέκνο της, μια από τις σημαντικότερες και μακροβιότερες πολιτικές προσωπικότητες της Κύπρου και του Ελληνισμού, τον ιστορικό ηγέτη Γλαύκο Κληρίδη. Έφυγε από τη ζωή, τραγική σύμπτωση, την ημέρα της ανακήρυξης του ψευδοκράτους. Με δάκρυα στα μάτια και χειροκροτήματα κατευόδωσαν χιλιάδες απλοί πολίτες τον Πρόεδρο, ο οποίος πέρασε στο πάνθεον των μεγάλων Ελλήνων. Ένα πολιτικό που εγκατέλειψε την πολιτική πολύ φτωχότερος, πράγμα πολύ σπάνιο, ειδικά στις μέρες μας. O Γλαύκος Κληρίδη βρέθηκε στο προσκήνιο της πολιτικής ζωής σε χρόνια δίσεχτα που σημάδεψαν ανεξίτηλα τη σύγχρονη ιστορία της Κύπρου την οποία υπηρέτησε απ΄ όλα τα πολιτειακά αξιώματα από ιδρύσεως της Κυπριακής Δημοκρατίας έως και δέκα χρόνια πριν το θάνατο του.

Ανεξάρτητα από τις πολιτικές και ιδεολογικές θέσεις και αντιθέσεις, κανένας δεν αμφισβητεί ότι ο Γλαύκος Κληρίδης ήταν ένας αδιάφθορος ηγέτης που σεβόταν όσο ουδείς άλλος τους αντιπάλους του, ήρεμος, διαλεκτικός, ανεκτικός, με αστείρευτο χιούμορ, αφιλοχρήματος, υποκλινόταν προς τον ανθρώπινο πόνο.  Έπινε πάντα την πατροπαράδοτη ζιβανία που από τότε που έγινε πρόεδρος στάθηκε η αφορμή να πάρουν φωτιά και πάλιν τα καζάνια! «Ήταν κορυφαίος πολιτικός, αλλά όχι ιδιοτελής και υστερόβουλος, θεσμικός και ταυτόχρονα ανατρεπτικός, επιγραμματικός και τεκμηριωμένος, διδακτικός αλλά όχι επιδεικτικός, ανεκτικός στην αντίθετη άποψη και την κριτική, οπαδός του μέτρου και εχθρός της υπερβολής», τόνισε ο πρόεδρος της Κυπριακής Βουλής Γιαννάκης Ομήρου μιλώντας στην ειδική συνεδρία της που πραγματοποιήθηκε ως ένδειξη ελάχιστης τιμής και εκτίμησης προς τον εκλιπόντα. Και ο Βάσος Λυσσαρίδης με τον οποίο διαφώνησε πολλές φορές σε μείζονα ζητήματα τόνισε: Το σημαντικότερο είναι ότι ήταν αδιάφθορος. Πρέπει να τα λέμε αυτά γιατί σήμερα είναι σπάνιο φαινόμενο να είναι κάποιος αδιάφθορος… ήταν άνθρωπος του διαλόγου, η πολιτική αντιπαράθεση δεν μεταφερόταν ποτέ σε προσωπικό επίπεδο… δεν είχε ποτέ μνησικακία, που ενίοτε είναι χαρακτηριστικό των πολιτικών… δεν είχε μονοπώλιο άποψης, ήταν άνθρωπος του πολιτικού διαλόγου…».

Ο Γλαύκος Κληρίδης ήταν παρών στον αγώνα για την παγκόσμια και την Εθνική ελευθερία. Άφησε τις σπουδές του στην Νομική του «Kings College» του Λονδίνου και βρέθηκε εθελοντής να πολεμά στην πρώτη γραμμή του πυρός τον φασισμό. Το 1942 το αεροπλάνο του της Βρετανικής Βασιλικής Αεροπορίας καταρρίφθηκε στη Γερμανία και ο ίδιος συνελήφθη αιχμάλωτος, όπου παρέμεινε στην αιχμαλωσία μέχρι το τέλος του πολέμου. Κατά τη διάρκεια του Εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα 1955-59, ο Γλαύκος Κληρίδης, υπηρέτησε στην Ε.Ο.Κ.Α. με το ψευδώνυμο «Υπερείδης» και υπερασπίσθηκε πολλούς αγωνιστές που είχαν συλληφθεί από τους Άγγλους, έχοντας πολλές φορές απέναντι του ως δικηγόρο της αποικιοκρατίας τον εγκάθετο της Άγκυρας Ραούφ Ντενκτάς.

Στην διάρκεια της πολιτικής του διαδρομής ανέλαβε αγόγγυστα πολλές πολιτικές αμαρτίες του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και της Αθήνας, χουντικής ή δημοκρατικής, αφού, παρά τα αντιθέτως λεγόμενα, ο Γλαύκος Κληρίδης όπως και όλοι σχεδόν οι πολιτικοί ηγέτες της νεοσύστατης Κυπριακής Δημοκρατίας πίστευαν και ακολουθούσαν τον Μακάριο περίπου με θρησκευτική ευλάβεια ακόμα και όταν αυτός έκανε τραγικά λάθη. Στις πρώτες προεδρικές εκλογές του 1959 μάλιστα, πιστός στις ιδέες του, βρέθηκε επικεφαλής του εκλογικού επιτελείου του Μακαρίου, όταν συνυποψήφιος του Αρχιεπισκόπου ήταν ο ίδιος ο πατέρας του!

Μεγάλη στιγμή της προεδρικής του θητείας -εκτός φυσικά από την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ- υπήρξε αναμφίβολα η συνομολόγηση μαζί με τον Ανδρέα Παπανδρέου του Δόγματος του Ενιαίου Αμυντικού χώρου Ελλάδος - Κύπρου. Για πρώτη φορά η Κύπρος αποτελούσε μέρος του μηχανισμού άμυνας του ευρύτερου Εθνικού χώρου, κάτι που μας έκανε υπολογίσιμους σε φίλους και εχθρούς. Ήρθε όμως η ήττα των Ιμίων που σε συνδυασμό με τις μειωμένες εθνικές αντιστάσεις του Κώστα Σημίτη και του επιτελείου του, διέλυσαν εν μια νυκτί όλους τους πρότερους εθνικούς σχεδιασμούς και απαγόρευσαν στον Κληρίδη να εγκαταστήσει τους ρωσικούς πυραύλους S-300 στο έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας, εξορίζοντας τους στην Κρήτη. Το φιάσκο των S-300 κατάφερε σοβαρότατο πλήγμα στο ηθικό και στην αξιοπιστία του Κληρίδη, έστω και αν η απόφαση για μη εγκατάσταση τους στην Κύπρο επιβλήθηκε στον Κληρίδη από το υποταγμένο κράτος των Αθηνών. Ωστόσο, ανέλαβε ολοκληρωτικά την ευθύνη γιατί όπως δήλωσε πολύ αργότερα πίστευε πάντα ότι Αθήνα και Λευκωσία δεν είχαν την πολυτέλεια της ρήξης και των δημόσιων διαφωνιών.

Δυό φορές ένοιωσε μέσα του βαθιά (όπως και όλοι οι Έλληνες της Κύπρου) την μοναξιά της εγκατάλειψης της Μάνας Ελλάδας. Η μια ήταν τον τα Χριστούγεννα του 1963 όταν ο Γιώργος Παπανδρέου αρνείτο να χρησιμοποιήσει τον ελληνικό στρατό που βρισκόταν στην Κύπρο προκειμένου να αντιμετωπίσει την τουρκοανταρσία και την ενδεχόμενη απόπειρα απόβασης και η άλλη τον Αύγουστο τους 1974, μετά την κατάρρευση των συνομιλιών στην Βιέννη καθώς ο Καραμανλής του ξεκαθάρισε ότι η ΕΛΛΑΣ δεν θα υπερασπιζόταν στρατιωτικά την Μεγαλόνησο. Εάν η Ελλάς μας αφήνει να σφαγώμεν από τους Τούρκους, ντρέπομαι που είμαι Έλλην» είπε τον Αύγουστο του 1964, ενώ έντεκα ακριβώς χρόνια μετά την κυνική στάση του άρτι αφιχθέντως αυτοεξόριστου Καραμανλή δήλωνε: ««Αν γνώριζα ότι η Ελλάς δεν μπορούσε να στείλει στρατό στην Κύπρο, θα υπέγραφα στην Γενεύη και θα αυτοκτονούσα….».

Στην πολιτική του διαδρομή παρά την γενναιότητα του έκανε και πολύ μεγάλα λάθη. Η επιμονή του να υποστηρίζει τη ρατσιστική, αντιδημοκρατική, άδικη, ανελεύθερη και θεωρία της ούτω καλούμενης «πολιτικής ισότητας», της εξίσωσης δηλαδή του ελληνικού 82% με το τουρκικό 18%, ήταν ένα από αυτά. Ανεξήγητες ακόμα παραμένουν οι δικές του ένορκες συμβουλές, δίπλα στον Νίκο Αναστασιάδη -που ευτυχώς δεν εισακούστηκαν ούτε από τους πλέον πιστούς οπαδούς του- υπέρ του Σχεδίου Ανάν. Κάποιοι μάλιστα υποστηρίζουν πως ο Κληρίδης με τους στενούς συνεργάτες του, συνέβαλαν τα μέγιστα στο τερατούργημα Ανάν....  Ίσως για τούτο για πρώτη φορά οι Τούρκοι έστειλαν συλλυπητήριο μήνυμα.. Είναι το πρώτο μήνυμα από την Άγκυρα, για το θάνατο πολιτικού ηγέτη της Κύπρου. Στη γραπτή ανακοίνωση αναφέρεται: «Είναι ιδιαίτερα λυπηρό το γεγονός ότι ο Γλαύκος Κληρίδης έχασε τη ζωή του χωρίς να προλάβει να δει πως έφτασε η ώρα για μια μόνιμη και ολοκληρωμένη λύση που θα ανοικοδομήσει τη συνεργασία στο νησί….»

Ας ελπίσουμε ότι η ιστορία θα αποτιμήσει αντικειμενικά και δίκαια την μεγάλη και πολύπλευρη Εθνική και κοινωνική προσφορά του. Ας είναι αιώνια η μνήμη του και ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει.

Υ.Γ. 1: Καθώς η σορός κατέληγε στην τελευταία κατοικία υπό τους πένθιμους ήχους της Φιλαρμονικής, ο κόσμος άρχισε να χειροκροτεί και να φωνάζει «Αθάνατος», «Ζήτω η Κύπρος», ενώ έψαλαν τον εθνικό ύμνο. Στρατιώτες πυροβόλησαν τρεις φορές στον αέρα. Σε κάποια στιγμή, κάποιος από το πλήθος φώναξε: «Να τραγουδήσουμε ένα από τα αγαπημένα σου τραγούδια Πρόεδρε», αρχίζοντας να τραγουδά το «Την Ελλάδα αγαπώ, αλλά κι εσένα....», στίχοι του Κύπριου ήρωα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα και ποιητή Ευαγόρα Παλληκαρίδη. Μαζί του τραγουδούσε όλο το κοιμητήριο: «Ρώτησε τα μάτια που δακρύζουν, κάποιαν αλήθεια να σου πουν, κλαίνε πικρά να σ’ αντικρίσουν, γιατί μπορεί να σ’ αγαπούν. Την Ελλάδα αγαπώ αλλά κι εσένα, μ΄ έναν έρωτα μεγάλο, αληθινό, τα γαλάζια σου τα μάτια, τα θλιμμένα, τον καθάριο της θυμίζουν ουρανό. Ρώτησε χείλη φλογισμένα,  όταν σε δουν γιατί σιωπούν, θα κινηθούν κι αυτά θλιμμένα, για να σου πουν πως σ’ αγαπούν. Την Ελλάδα αγαπώ αλλά κι εσένα, μ΄ έναν έρωτα μεγάλο, αληθινό, τα γαλάζια σου τα μάτια τα θλιμμένα, τον καθάριο της θυμίζουν ουρανό»

Υ.Γ2.: Γράφει ο Σάββας Ιακωβίδης στην «Σημερινή» της Κύπρου: Ο Γλαύκος Κληρίδης σε συνεντεύξεις του ανέμελψε συχνά το mea culpa του. Ιδιαίτερα όταν το 1973, στις συνομιλίες με τον Ντενκτάς είχαν φτάσει σε συμφωνία, η οποία δεν τελεσφόρησε. Ο Γλ. Κληρίδης ομολόγησε ότι βρισκόταν ενώπιον τρομερού διλήμματος: Να ανακοινώσει ότι επήλθε συμφωνία. Να συγκρουστεί με τον πανίσχυρο, τότε, Μακάριο. Ή να σιωπήσει διά τον φόβον περαιτέρω έντασης του ήδη διεξαγόμενου εμφύλιου σπαραγμού αλλά και για να μη δώσει όπλα στην τουρκική πλευρά….»

Υ.Γ.3: Είναι πολύ άδικο να χρεώνεται στον Κληρίδη οτιδήποτε έχει να κάνει με το προδοτικό πραξικόπημα. Γιατί ο Γλαύκος Κληρίδης σχεδόν μόνος έφερε σε πέρας μια εξαιρετικά δύσκολη αποστολή την ώρα που κάποιοι έκαναν εκ του ασφαλούς κριτική και κυριολεκτικά κρύβονταν…  Κάποιοι χρεώνουν στον Κληρίδη πολύ μεγάλες ευθύνες για το χρηματιστήριο, παρά το γεγονός ότι επί διακυβέρνησης του η οικονομία του τόπου γνώρισε πραγματική άνθιση. Φαίνεται πως τελικά η εντιμότητα Κληρίδη δεν στάθηκε δυστυχώς ικανή να παραδειγματίσει όσο θα έπρεπε και κάποιους από τους πολύ στενούς συνεργάτες του.. και ο νοών νοείτο!!

Δρ. Ντίνος Αυγουστή

Εκπαιδευτικός στο ΤΕΙ Λάρισας

Από το Μονάγρι Λεμεσού

a.avgoustis@hotmail.com