Kίνδυνος… made in Russia για την ανάκαμψη

Για εφέτος η κυβέρνηση και οι διεθνείς δανειστές προβλέπουν πάντως ανάκαμψη της οικονομίας κατά 0,6%, αλλά έπειτα από την απόφαση της Ρωσίας να απαγορεύσει τις εισαγωγές τροφίμων από την ΕΕ, ως αντίποινα στις ευρωπαϊκές κυρώσεις, ο Mark Wall, επικεφαλής οικονομολόγος για την Ευρώπη της Deutsche Bank, αναθεώρησε τις προβλέψεις του για την ανάπτυξη της ευρωζώνης από 1,1% σε  0,8% το 2014 και από 1,5% σε 1,3% το 2015.

Στο πλαίσιο αυτό μάλιστα η γερμανική τράπεζα προβλέπει πλέον ύφεση και το 2014 για την ελληνική οικονομία στο -0,3% (από ανάπτυξη 0,6%), με τον ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ να εκτιμάται στο 2,2% για το 2015. H κυρία Giada Giani, οικονομολόγος της Citigroup, προβλέπει πάντως ότι η ελληνική οικονομία θα αναπτυχθεί με ρυθμό 0,3% εφέτος, με την εγχώρια ζήτηση να ανακάμπτει με ρυθμό 0,3% και την ιδιωτική κατανάλωση να αυξάνεται κατά 1,1%.

Αν και τα προσωρινά στοιχεία που ανακοίνωσε η ΕΛΣΤΑΤ κάνουν λόγο για ύφεση 0,2% στο δεύτερο τρίμηνο του 2014, η μικρότερη από το τρίτο τρίμηνο του 2008 (ταυτόχρονα όμως τα στοιχεία του ΑΕΠ για το πρώτο τρίμηνο έχουν αναθεωρηθεί από -0,9% σε -1,1%), οι οικονομολόγοι εκφράζουν φόβους ότι οι ελπίδες της Ελλάδας να βγει εφέτος από την ύφεση μετά και τις τελευταίες εξελίξεις κινδυνεύουν να διαψευσθούν.

Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, τη Βρετανία αλλά και την Κίνα, που δείχνουν να τα πηγαίνουν καλά, η οικονομία της ζώνης του ευρώ είναι πολύ πιθανόν να επιδεινωθεί, με την Ιταλία να εισέρχεται μάλιστα ξανά στην ύφεση και τη Γερμανία να φαίνεται πως χάνει το θετικό momentum (δυναμική) που είχε καταφέρει να διατηρήσει καθ' όλη τη διάρκεια της κρίσης.

Στο πλαίσιο αυτό οι ελπίδες της Ελλάδας να βγει εφέτος από τη χειρότερη ύφεση των τελευταίων 50 ετών κινδυνεύουν να διαψευσθούν, αναφέρει και το Bloomberg, δεδομένου μάλιστα ότι οι εμπορικές συναλλαγές ανάμεσα στις δύο χώρες κυμαίνονται στα 9,3 δισ. ευρώ, δηλαδή είναι μεγαλύτερες και από εκείνες με τη Γερμανία. Οι απώλειες μάλιστα εφέτος στον τουρισμό μετά και τη διολίσθηση του ρουβλίου και τη μείωση του τουριστικού ρεύματος κατά 200.000 τουρίστες εκτιμώνται στα 300 εκατ. ευρώ, ενώ  το  πλήγμα από τις ρωσικές κυρώσεις στα ελληνικά αγροτικά προϊόντα εκτιμάται ότι μπορεί να φθάσει ως και τα  200 εκατ. ευρώ.

Επιπτώσεις

Η αξία των συνολικών εξαγωγών της Ελλάδας στη Ρωσία αγγίζει το επίπεδο των 406 εκατ. ευρώ, με τη Ρωσία και την Ουκρανία να απορροφούν το 18% των συνολικών εξαγωγών οπωροκηπευτικών, το 50% των εξαγωγών φράουλας και σχεδόν το 25% των εξαγωγών ροδακίνου (νωπό και κομπόστα). Το 41,5% των ελληνικών εξαγωγών προς τη Ρωσία καλύπτουν τα αγροτικά προϊόντα, ενώ, σύμφωνα με τη Eurostat, οι εξαγωγές ελληνικών νωπών οπωροκηπευτικών στη Ρωσία έφτασαν πέρυσι σε αξία τα 108 εκατ. ευρώ (12,8% των συνολικών ελληνικών εξαγωγών του κλάδου στον κόσμο).

Βραχυπρόθεσμα δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε την πιθανή επίπτωση που μπορεί να υπάρξει στο πραγματικό ΑΕΠ του τρίτου τριμήνου αλλά και στον ετήσιο ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ από την επιβολή αποκλεισμού εισαγωγών από τη Ρωσία, εκτιμά και η Eurobank. Αν και το μερίδιο των ελληνικών εξαγωγών αγαθών είναι σχετικά χαμηλό, η εξάρτηση από έναν μόνο αγοραστή για τις εξαγωγές - κυρίως αγροτικών προϊόντων - δείχνει και την ανάγκη στροφής του ελληνικού εξαγωγικού κλάδου προς ένα πιο διαφοροποιημένο και με ποιοτική ταυτότητα προϊόν. Παράλληλα η συνέχιση της παρούσας κατάστασης στις σχέσεις με τη Ρωσία μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στο ελληνικό ΑΕΠ κυρίως εξαιτίας της σε μεγάλο βαθμό αναπόφευκτης εξάρτησης από τις εισαγωγές φυσικού αερίου.

Εν τω μεταξύ, όπως εκτιμά η Deutsche Bank, τα βλέμματα θα στραφούν και πάλι στην Ελλάδα κατά τη συνεδρίαση του Eurogroup στις 12 και 13 Οκτωβρίου. Η Αθήνα έχει ζητήσει τη μείωση των επιτοκίων των δανείων διάσωσης αλλά και την επιμήκυνση της περιόδου αποπληρωμής τους, αλλά, όπως εκτιμά, οι ελληνικές απαιτήσεις θα πυροδοτήσουν διαμάχες. Αυτές οι διαμάχες γεννούν τα σενάρια περί κατάργησης της τρόικας και των αυστηρών όρων που αυτή θέτει. Επιφυλακτική στην περίπτωση που επιβεβαιωθεί το σενάριο που μιλάει για κατάργηση της τρόικας εμφανίζεται η Barclays, καθώς θεωρεί ότι είναι πολύ σημαντικό να τηρηθεί στην Ελλάδα μια ισορροπία ανάμεσα στα κίνητρα και στις κυρώσεις.  Αντίθετα, για την JP Morgan η μεγαλύτερη δημοσιονομική ευελιξία (αν αποχωρίσει η τρόικα) θα είναι θετική για τη χώρα αλλά και φιλική προς τις αγορές.

Από την άλλη πλευρά, ειδικά η κλιμάκωση της ουκρανικής κρίσης ίσως αποδειχθεί «σημείο καμπής» για τις αγορές, ενώ οι τρέχουσες γεωπολιτικές εντάσεις οδηγούν σε αυξημένη αβεβαιότητα και περιοδική μεταβλητότητα, επηρεάζοντας το επενδυτικό κλίμα, καθώς δεν μπορεί στην παρούσα φάση να αποτιμηθεί, σε περίπτωση που ξεπεραστούν οι γεωπολιτικές «κόκκινες γραμμές», το μέγεθος των συνεπειών στο διεθνές εμπόριο και στην παγκόσμια οικονομία.

Η Ρωσία απάντησε στις κυρώσεις της Δύσης με εμπάργκο στις εισαγωγές τροφίμων από Ευρωπαϊκή Ενωση, Ηνωμένες Πολιτείες, Αυστραλία, Καναδά και Νορβηγία. Ο Azad Zangana, οικονομολόγος του λονδρέζικου οίκου Schroders, παρατηρεί ότι λόγω της εγγύτητάς της η Ευρώπη είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας γεωργικών προϊόντων προς τη Ρωσία.

Ο αντίκτυπος

Ωστόσο, ο πραγματικός αντίκτυπος στην Ευρώπη είναι πιθανόν να είναι πολύ μικρός, καθώς από  το 6,9% των συνολικών εξαγωγών της ΕΕ που κατευθύνεται προς τη Ρωσία τα γεωργικά προϊόντα αποτελούν το 0,5% των συνολικών εξαγωγών αγγίζοντας μετά βίας το 0,1% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ. Από την άλλη πλευρά, πάντως, εκτιμά ότι η εξέλιξη αυτή μπορεί να πιέσει περαιτέρω τον πληθωρισμό οδηγώντας ίσως την ΕΚΤ να αναλάβει περαιτέρω δράση.

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος, σύμφωνα με τον ίδιο, μπορεί να προέλθει από το ενδεχόμενο της κλιμάκωσης ενός εμπορικού πολέμου που μπορούσε να πλήξει τη ροή του πετρελαίου και του φυσικού αερίου στη Γηραιά Ηπειρο. Καμία πλευρά πάντως δεν έχει την πολυτέλεια να αφήσει την κατάσταση να φθάσει τόσο μακριά, αλλά οι... πολιτικοί δεν κάνουν πάντα ορθολογικές οικονομικές επιλογές, παρατηρεί ο ίδιος.

Πάντως, ούτε η Δύση μπορεί να στραγγαλίσει οικονομικά τη Ρωσία χωρίς συνέπειες για την ίδια ούτε και η Ρωσία μπορεί να απαντήσει δυναμικά χωρίς να ρισκάρει το οικονομικό μέλλον της. Η Ρωσία εξάλλου είναι ο τρίτος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της ΕΕ, με όγκο συναλλαγών προϊόντων που αγγίζει τα 340 δισ. δολάρια.

Την ίδια ώρα το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο αντιστοιχούν στο 70% των εξαγωγών της Ρωσίας και στο 50% των δημοσίων εσόδων της, ενώ η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ρωσίας, καθώς απορροφά το 88% των ρωσικών εξαγωγών πετρελαίου, το 70% των εξαγωγών φυσικού αερίου και το 50% των εξαγωγών άνθρακα. Ας έχουμε υπόψη ότι όλοι μας θα είμαστε χαμένοι αν το παιχνίδι κλιμακωθεί περαιτέρω, λένε οι αναλυτές. Οπως μάλιστα εκτιμάται, αν η Ρωσία προσεγγίσει περισσότερο την Κίνα, η πραγματική έναρξη ενός νέου Ψυχρού Πολέμου θα είναι γεγονός.

Η ευκαιρία της Τουρκίας

Οι τουρκικές επιχειρήσεις απολαμβάνουν σημαντική αύξηση των παραγγελιών από τη Ρωσία. Μάλιστα η Αγκυρα κάνει λόγο περί σημαντικής και μακροπρόθεσμης ευκαιρίας για τις τουρκικές εξαγωγές λόγω των απαγορεύσεων που επέβαλε η Μόσχα στα αγροδιατροφικά προϊόντα των δυτικών χωρών σε αντίποινα για το εμπάργκο της Δύσης λόγω των ενεργειών της στην ουκρανική κρίση. Η Τουρκία βρισκόταν στην 5η θέση μεταξύ των χωρών που προμηθεύουν με τρόφιμα τη Ρωσία, με έναν όγκο εξαγωγών η αξία των οποίων ανήλθε σε 1,68 δισ. δολάρια το 2013.

Ο υπουργός Οικονομίας της Τουρκίας Νιχάτ Ζεϊμπεκτσί δήλωσε ότι οι περιορισμοί που επέβαλε η κυβέρνηση της Ρωσίας προσφέρουν την ευκαιρία στη χώρα του να αυξήσει τις εξαγωγές της, όχι μόνο αυτές των τροφίμων αλλά και καταναλωτικών ειδών γενικότερα. Η Τουρκία και κράτη της Λατινικής Αμερικής όπως η Βραζιλία φαίνεται να είναι οι χώρες που θα επωφεληθούν περισσότερο από το ρωσικό εμπάργκο προς τη Δύση.

Σοφοκλέους 10