Ο μεγάλος εκβιασμός για νέο μνημόνιο

Μετά την επίμονη άρνηση του Α. Σαμαρά να δεχθεί ένα νέο μνημόνιο, οι κεντρικοί τραπεζίτες της Φραγκφούρτης μπαίνουν στο χορό των εκβιαστικών πιέσεων, προειδοποιώντας ότι, αν η ελληνική πλευρά επιμείνει να διεκδικεί την έξοδο από τα μνημόνια, από 1ης Ιανουαρίου 2015 το ελληνικό τραπεζικό σύστημα θα κινδυνεύσει να «στεγνώσει» από ρευστότητα, καθώς δεν θα γίνονται αποδεκτά ως εγγυήσεις δανεισμού τα ελληνικά κρατικά ομόλογα και τα ομόλογα των τραπεζών, που έχουν εκδοθεί με εγγυητή το Δημόσιο.

Η παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας υπήρξε, ως γνωστόν, καταλυτική και στο παρελθόν, όταν εθνικές κυβερνήσεις είχαν αρνηθεί τα μνημόνια ή τους όρους διάσωσής τους: με την απειλή της απόσυρσης της ρευστότητας της ΕΚΤ είχε «συνθηκολογήσει» η Ιρλανδία, ή ίδια ακριβώς απειλή, χωρίς καν να τηρούνται τα προσχήματα, είχε υποχρεώσει και την κυβέρνηση της Κύπρου να δεχθεί τη διάσωση, με το γνωστό «κούρεμα» των καταθετών. Τα διαπραγματευτικά περιθώρια των εθνικών κυβερνήσεων εξαντλούνται, όταν προβάλλει ο ορατός κίνδυνος των άδειων ΑΤΜ...

Σύμφωνα με πληροφορίες, το ραντεβού που είχαν στο Μιλάνο την Πέμπτη, πριν τη συνεδρίαση του Eurogroup, την Παρασκευή, ο επικεφαλής της Ευρωτράπεζας, Μ. Ντράγκι με τον υπουργό Οικονομικών, Γκ. Χαρδούβελη, δεν ήταν μια συνήθης συνάντηση ανταλλαγής απόψεων πριν από μια συνεδρίαση του συμβουλίου υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης. Ο Ιταλός κεντρικός τραπεζίτης, κατά τις ίδιες πληροφορίες, ενημέρωσε τον κ. Χαρδούβελη ότι είναι οριστική η απόφαση της ΕΚΤ να μην εφαρμόσει κάποιο ειδικό καθεστώς ελαστικής μεταχείρισης της Ελλάδας, αν η Αθήνα επιμείνει να μην παραταθεί το μνημονιακό οικονομικό πρόγραμμα, που λήγει στα τέλη του χρόνου.

Για τις χώρες με χαμηλή πιστοληπτική αξιολόγηση από τους ιδιωτικούς οίκους, όπως η Ελλάδα, η ΕΚΤ είχε αποφασίσει να εφαρμόσει ένα ειδικό καθεστώς αποδοχής των ομολόγων τους ως εγγυήσεις για δανεισμό των τραπεζών. Αυτό το καθεστώς εφαρμόζεται όσο μια χώρα υλοποιεί οικονομικό πρόγραμμα με επιτήρηση από την τρόικα. Συνεπώς, εάν η Ελλάδα πορευθεί από τις αρχές του επόμενου χρόνου χωρίς μνημόνιο, η ΕΚΤ προειδοποιεί ότι οι περισσότεροι τίτλοι, που έχουν δεσμεύσει οι τράπεζες για το δανεισμό τους, θα απορριφθούν, λόγω χαμηλής πιστοληπτικής αξιολόγησης.

Το μεγάλο πολιτικό πρόβλημα για την ελληνική κυβέρνηση είναι ότι έχει απομονωθεί διαπραγματευτικά σε αυτό το θέμα, καθώς η Ιρλανδία και η Πορτογαλία, οι δύο άλλες χώρες που ήδη έχουν εξέλθει από τα δικά τους μνημόνια, δεν εξασφάλισαν κάποια ειδική ρύθμιση από την ΕΚΤ, ώστε να συνεχίσουν να γίνονται δεκτοί οι τίτλοι τους. Έτσι, η ελληνική πλευρά διεκδίκησε κατά μόνας μια ευνοϊκή ρύθμιση και, όπως τελεσίδικα ανακοίνωσε ο Μ. Ντράγκι στον Γκ. Χαρδούβελη, τα αιτήματά της δεν έγιναν δεκτά από την ΕΚΤ.

Αυτή η σκληρή στάση της ΕΚΤ επιβεβαιώνεται και από επιστολή, που έστειλε ο υπεύθυνος Τύπου της ΕΚΤ σε ελληνική ενημερωτική ιστοσελίδα (“Capital”), προκειμένου να σχολιάσει σχετικό άρθρο. «Είναι αλήθεια», τονίζεται στην επιστολή του εκπροσώπου της ΕΚΤ, «ότι η αποδοχή των ελληνικών κρατικών ομολόγων (ή αυτών που φέρουν την εγγύηση του ελληνικού κράτους) έγκειται στο γεγονός ότι η ΕΚΤ έχει προσωρινά άρει τις ελάχιστες απαιτήσεις πιστοληπτικής διαβάθμισης  (το αποκαλούμενο “waiver”), δεδομένου του ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε πρόγραμμα προσαρμογής. Η Ελλάδα θα βρίσκεται σε αυτό το πρόγραμμα μέχρι, τουλάχιστον, το τέλος του τρέχοντος έτους. Αλλά, με το πέρας του προγράμματος, η ΕΚΤ θα επαναφέρει τους συνήθεις κανόνες. Αυτό άλλωστε συνέβη με την Ιρλανδία και την Πορτογαλία και η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να έχει διαφορετική αντιμετώπιση».

Τι θα σήμαινε για την Ελλάδα ενδεχόμενος αποκλεισμός ομολόγων από την ΕΚΤ; Τραπεζικά στελέχη λένε ότι ίσως να μη φθάσουμε σε φαινόμενα άδειων ΑΤΜ και τραπεζικού πανικού, όμως το ελληνικό τραπεζικό σύστημα θα είναι αδύνατο να υποκαταστήσει με άλλους τίτλους του ιδιωτικού τομέα, αποδεκτούς από την ΕΚΤ, το σύνολο των τίτλων που έχει σήμερα δεσμεύσει για το δανεισμό του. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία (Αύγουστος 2014), οι τράπεζες είχαν δεσμεύσει ενέχυρα ονομαστικής αξίας 74 δισ. ευρώ, για να πάρουν ρευστότητα 43 δισ. ευρώ από την ΕΚΤ. Ο μεγαλύτερος όγκος των τίτλων που δεσμεύθηκαν είναι ομόλογα των ίδιων των τραπεζών, με εγγυητή το Δημόσιο. Είναι φανερό ότι το τραπεζικό σύστημα θα υποστεί ένα πολύ σοβαρό σοκ και θα χρειασθεί να επιστρέψει στην ΕΚΤ ρευστότητα πολλών δισεκατομμυρίων, κάτι που θα σταματήσει για αρκετό καιρό όποιες προσπάθειες γίνονται για αύξηση της πιστωτικής επέκτασης.

Εν τω μεταξύ, την ώρα που η κυβέρνηση, ακόμη και μετά τις εξαιρετικά φειδωλές εξαγγελίες Σαμαρά στην Θεσσαλονίκη, προσπαθεί να συντηρήσει τις ελπίδες για φοροελαφρύνσεις, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα κάνει λόγο για δημοσιονομικά κενά το 2015 και το 2016 και απαιτεί να συζητηθούν με την τρόικα πρόσθετα μέτρα λιτότητας. Όπως αναφέρει η ΕΚΤ στο μηνιαίο δελτίο της: «Στην Ελλάδα, τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι ο στόχος του προγράμματος του 2014 για πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 1,5% του ΑΕΠ είναι απτός. (...) Για τα έτη μετά το 2014, παρατηρείται σημαντική δημοσιονομική υστέρηση σε σχέση με τους πιο φιλόδοξους στόχους για επίτευξη πρωτογενών πλεονασμάτων ύψους 3,0% του ΑΕΠ το 2015 και 4,5% του ΑΕΠ το 2016. Πιθανοί τρόποι αντιμετώπισης της υστέρησης θα πρέπει να συζητηθούν στο πλαίσιο των προπαρασκευαστικών εργασιών για τον προϋπολογισμό του 2015 και της επόμενης αξιολόγησης του προγράμματος το φθινόπωρο του 2014».

Σοφοκλέους 10