Το γεωπολιτικό πόκερ στην περιοχή της Μεσογείου

Τούτο τον καιρό αμερικανικά drones (μη επανδρωμένα κατασκοπευτικά αεροπλάνα) σχίζουν σχεδόν καθημερινά τους ελληνικούς αιθέρες κατευθυνόμενα προς άγνωστες κατευθύνσεις.

Οι ελληνικές Αρχές προσφέρουν, κατόπιν σχετικών αμερικανικών αιτημάτων, τις απαιτούμενες διευκολύνσεις γι’ αυτές τις τόσο ιδιαίτερες κατασκοπευτικές πτήσεις, ο προορισμός των οποίων δεν είναι αυτονόητος, όπως πολλοί υποθέτουν.

Όσοι παρακολουθούν από κοντά τις διεθνείς εξελίξεις αντιλαμβάνονται ότι το διεθνές ενδιαφέρον για την ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, της Μέσης Ανατολής, της Τουρκίας, του Καυκάσου, της Κασπίας και της Νότιας Ρωσίας αυξάνεται συνεχώς. Και δεν είναι βεβαίως μόνο η απειλή του Ισλαμικού Κράτους που προκαλεί το ενδιαφέρον.

Αξιόπιστες διπλωματικές πηγές που καλούνται να διευκρινίσουν τι ακριβώς συμβαίνει στην ευρύτερη αυτή ζώνη δεν κρύβουν ότι η περιοχή χαρακτηρίζεται ενεργειακή και ορίζεται από τα πολλά αποθέματα πετρελαίου και αερίου, καθώς και από τους δρόμους μεταφοράς τους.

Όπως σχεδόν κυνικά ομολογούν, οι φυσικοί ενεργειακοί πόροι είναι περιορισμένοι, δεν αρκούν ως το 2050 και έτσι η στρατηγική σημασία τους πολλαπλασιάζεται. Ουσιαστικά μεταδίδεται ότι η ευρύτερη ζώνη των ενεργειακών πηγών αποκτά εξαιρετική σημασία για τις υπερδυνάμεις και είναι κρίσιμη γι’ αυτές η διαμόρφωση των συνθηκών μακροχρόνιας σταθερότητας.

Μόνο που στην παρούσα φάση όλη η περιοχή διακρίνεται από πρωτοφανή ρευστότητα και αστάθεια, γεγονός που καθιστά το πέρασμα σε φάση σταθερότητας δύσκολο και χρονοβόρο. Ας μην έχουμε αυταπάτες, θα απαιτήσει μακρά προσπάθεια, πάμπολλες δυνάμεις και κατά τα φαινόμενα θα φέρει συγκρούσεις και αναστατώσεις.

Αξιόπιστες διπλωματικές πηγές προειδοποιούν ότι η συνέχεια δε θα είναι ρόδινη στην περιοχή. Το γεωπολιτικό πόκερ που έχει αρχίσει να παίζεται κρύβει κινδύνους και απειλές για όλους. Η εξίσωση του ελέγχου των ενεργειακών πόρων και της εξασφάλισης μακροχρόνιας σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή είναι πολυπαραγοντική και οι παράμετροι που θα ορίσουν το τελικό αποτέλεσμα εν πολλοίς απροσδιόριστοι.

Οι Αμερικανοί, για παράδειγμα, που έχουν πολλούς λόγους να ενδιαφέρονται για την περιοχή, αναγνωρίζουν το ISIS ως απειλή και αντιλαμβάνονται το ισλαμικό παιγνίδι της Τουρκίας, αλλά η στάση τους απέναντί της δεν ορίζεται από αυτήν. Οι Αμερικανοί αναγνωρίζουν τη γεωστρατηγική θέση της γείτονος, αποδέχονται τον ρόλο της στον έλεγχο της διακίνησης του μαύρου χρυσού και του φυσικού αερίου των χωρών της Κασπίας και την αντιμετωπίζουν ως χώρα-κλειδί απέναντι στη Ρωσία, την οποία μετά και τα Ουκρανικά δεν μπορούν να εμπιστευθούν.

Θα ήθελαν επίσης να αξιοποιήσουν την εχθρότητα του Ιράν απέναντι στους τζιχαντιστές, αλλά δε θέλουν σε καμία περίπτωση τη συγκρότηση ενός αμιγούς σιιτικού τόξου μεταξύ Τεχεράνης και Βηρυτού, γιατί αυτό θα συνιστούσε για τον παραδοσιακό σύμμαχό τους στην περιοχή, που δεν είναι άλλος από το Ισραήλ.

Θα προτιμούσαν δηλαδή μια σφήνα ανάμεσα στο Ιράν και στον Λίβανο και αυτή μπορεί να την προσφέρει μια νέα κρατική οντότητα.

Και εδώ βεβαίως αρχίζουν οι περιπλοκές. Ένα ενιαίο κουρδικό κράτος, που θα εμποδίζει την απευθείας πρόσβαση του Ιράν στο Ισραήλ, δε θα μπορεί να συγκροτηθεί χωρίς να αφαιρέσει εδάφη από το νοτιοανατολικό άκρο της Τουρκίας.

Οι γείτονές μας δε θα άντεχαν κάτι τέτοιο. Έχουν ξοδέψει άπειρους πόρους και έχουν χάσει χιλιάδες στρατιώτες τις τελευταίες δεκαετίες για τον έλεγχο των κουρδικών περιοχών της Νοτιοανατολικής Τουρκίας που δεν μπορούν να αποδεχθούν αμαχητί ή χωρίς γενναία ανταλλάγματα τη δημιουργία ενός κουρδικού κράτους, το οποίο θα αφαιρεί εδάφη τους.

Μια λύση θα ήταν τα πετρέλαια της Μοσούλης, αλλά κάτι τέτοιο δεν επαρκεί και δεν ταιριάζει στο αυτοκρατορικό προφίλ που χτίζει τα τελευταία χρόνια ο Σουλτάνος Ταγίπ Ερντογάν.

Οι ίδιες διπλωματικές πηγές σημειώνουν ότι απλή διαπίστωση ενδεχόμενης απειλής, πολύ περισσότερο έκφραση τέτοιων διαθέσεων, θα έφερνε σχεδόν αυτόματα στο προσκήνιο διεκδικήσεις της Τουρκίας στο δυτικό μέτωπο. Ήδη οι τουρκικές προκλήσεις στην Κύπρο αντιμετωπίζονται από πολλούς ως αποτέλεσμα της πίεσης στα ανατολικά της. Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι η Τουρκία έχει υποστεί πολλές ήττες, πολιτικές και διπλωματικές, στα ανατολικά της και το κατεστημένο της δεν μπορεί παρά να αναζητεί γρήγορες νίκες σε άλλα μέτωπα.

Η Ελλάδα, που φιλοδοξεί να εξελιχθεί σε ενεργειακή δύναμη, προφανώς δεν μπορεί να μείνει αδιάφορη στην πιθανή ενεργοποίηση ενός τέτοιου γεωπολιτικού ντόμινο στην ευρύτερη ζώνη της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. Οφείλει να ασφαλισθεί έναντι κινδύνων, να απελευθερωθεί από τις συνθήκες οικονομικής εξάρτησης, να αναζητήσει συμμαχίες, να εξαντλήσει τις δυνατότητες συνεννόησης με τη γείτονα Τουρκία και βεβαίως να φροντίσει εγκαίρως να αποκτήσει στρατηγικό βάθος, ικανό να προστατεύσει τα εθνικά της συμφέροντα.

Ξένοι διπλωμάτες συνδέουν ευθέως την έννοια του «στρατηγικού βάθους» και με την ενίσχυση των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, προετοιμάζοντας ουσιαστικά την εγχώρια πολιτική τάξη για έναν νέο κύκλο δαπανηρών εξοπλισμών. Αξιοποίηση κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου δε νοείται χωρίς αξιόμαχες Ένοπλες Δυνάμεις, επισημαίνουν με νόημα. «Χωρίς διεθνείς συμμαχίες και ισχυρές Ένοπλες Δυνάμεις το πετρέλαιο μπορεί εύκολα να μετατραπεί από ευλογία σε κατάρα» προειδοποιούν χωρίς ενδοιασμούς.

Όπως και να έχει, η Ελλάδα πέραν της οικονομικής κρίσης που καλείται να ξεπεράσει, οφείλει να συνειδητοποιήσει ότι ακουμπάει σε ζώνη συγκρούσεων και μεγάλων ανακατατάξεων, κυρίαρχο στοιχείο των οποίων είναι η αλλαγή συνόρων.

Το γεωπολιτικό πόκερ παίζεται ήδη στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. Οι παίκτες είναι πολλοί και εμείς ήδη είμαστε στο τραπέζι…

Σοφοκλέους 10