Ενσυναίσθηση

"Το ουσιώδες διαφεύγει από τα μάτια.

Βλέπει κανείς σωστά μόνο με την καρδιά".

Antoine de Saint-Exupery

Περνώντας κάποιος από το Σύνταγμα τις τελευταίες μέρες, όσο βιαστικός, πολυάσχολος ή ακόμα και αδιάφορος κι αν είναι, δεν μπορεί να μη νιώσει έστω και ελάχιστη  συμπάθεια για τους συν-Ανθρώπους αυτούς από τη Συρία, που, καθισμένοι πάνω στις παγωμένες πλάκες του δρόμου, εκπέμπουν σιωπηρές κραυγές απελπισίας. Από χθες μάλιστα, τα στόματά τους είναι ερμητικά κλειστά με αυτοκόλλητες ταινίες.

Φωτο: Στέφανος Καστρινάκης

Όμως, θεωρώ ότι η λέξη συμπάθεια - μολονότι ασφαλώς με θετικό πρόσημο - είναι μάλλον αδόκιμη, καθότι εμπεριέχει απόσταση από το ξένο δράμα. Η σωστή λέξη θα έπρεπε να είναι άλλη. Βρίσκεται στον τομέα της ψυχολογίας, είναι αρκετά νεόκοπη, παράξενη, μάλλον άγνωστη στους περισσότερους και λέγεται ενσυναίσθηση. Με την ενσυναίσθηση βιώνουμε τα αλλότρια πάθη σαν να ήταν δικά μας, έστω και για λίγο. Μπαίνουμε στη θέση του άλλου, χωρίς να χάσουμε την ακεραιότητα της δικής μας ύπαρξης.

Η ενσυναίσθηση είναι αυτή που θα μας ωθήσει να κάνουμε ένα βήμα καρδιάς. Να πάμε κοντά στα παιδιά με τα λυπημένα μάτια – πώς αλλιώς θα μπορούσαν, άραγε,  να είναι τα παιδικά μάτια που έχουν αντικρίσει το σάλαγο του πολέμου; - και να τους χαμογελάσουμε, να τους προσφέρουμε μια σοκολάτα, ένα γούνινο αρκουδάκι ή οτιδήποτε τέλος πάντων θα μπορούσε να δώσει χαρά σ’ ένα παιδί, ανεξάρτητα από φυλή και θρησκεία. Να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να διώξουμε το φόβο από τα μάτια των κατατρεγμένων που, από ένα καπρίτσιο της μοίρας, έτυχε να βρεθούν, ανέστιοι και ξεριζωμένοι σε τόπο ξένο, σε ανοίκεια πατρίδα κι από ανέλπιστη εύνοια της τύχης είναι ακόμα ζωντανοί. Μοναδικές τους αποσκευές: ο τρόμος του πολέμου, η αγωνία για το αύριο, ο μνησιπήμων πόνος.

Δεν περιμένουμε βέβαια από ένα κράτος – ακόμα και το πιο προηγμένο κοινωνικά - να λειτουργήσει με γνώμονα την ενσυναίσθηση. Επί πλέον, είναι γνωστό ότι η Ελλάδα, δεδομένης της οικονομικής κρίσης, δεν μπορεί να αντέξει άλλους μετανάστες, αφού δεν υπάρχουν θέσεις εργασίας και, εν πάση περιπτώσει,  η χώρα δεν μπορεί να είναι ξέφραγο αμπέλι. Ωστόσο, αν αυτό παίζει κάποιο ρόλο, οι άνθρωποι αυτοί δεν είναι οικονομικοί μετανάστες. Δεν ήρθαν στη χώρα μας να βρουν δουλειά. Δραπέτευσαν από τη διακεκαυμένη ζώνη. Γλίτωσαν από κίνδυνο ζωής. Είναι πρόσφυγες πολέμου και υπάγονται σε ιδιαίτερο καθεστώς. Επίσης, οι Σύροι, συγκεκριμένα, προστατεύονται από  την επιστροφή και διαμένουν προσωρινά νόμιμα στη χώρα, ενώ η αρμόδια Υπηρεσία Ασύλου έχει πρόσφατα υιοθετήσει ειδικά γι’ αυτούς μια ταχεία διαδικασία αναγνώρισης του προσφυγικού καθεστώτος. Ούτως ή άλλως πάντως, η χώρα μας είναι υποχρεωμένη, βάσει των διεθνών συνθηκών, να καλύψει τις πρώτες επείγουσες βιοτικές ανάγκες των ανθρώπων αυτών και κατά προτεραιότητα των ευάλωτων ομάδων, όπως οικογένειες με παιδιά, παρέχοντάς τους στέγη και τροφή. Ας μην ξεχνάμε ότι υπάρχουν σχετικά κονδύλια από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Σε όλα τα παραπάνω βέβαια, πολλοί θα αντιτείνουν ότι «εδώ η Ελλάδα πεινάει, θα έχουμε κι αυτούς;». Όμως, υπάρχουν «αυτοί» κι «εμείς»; Υπάρχουν «Έλληνες» και «ξένοι»; Έχει εθνικότητα η δυστυχία; Ή μήπως η ανθρωπιά μπορεί ποτέ να τελεί υπό αίρεση και να λειτουργεί à la carte; Αυτό ας κριθεί κατά το δοκούν από τον καθέναν από εμάς.  Καλό είναι πάντως να κρατάμε στο πίσω μέρος του μυαλού μας πως οτιδήποτε μπορεί να συμβεί στον οποιονδήποτε ανά πάσα στιγμή. Και οι Έλληνες ξέρουμε καλά από προσφυγιά...

Τελειώνοντας, θα ήθελα να μεταφέρω εδώ μια φράση από τη σελίδα της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, από γκράφιτι στη Χομς της Συρίας:

«Όταν θα φύγω, να ξέρεις ότι έκανα ό,τι μπορούσα για να μείνω…».