Toy Stories: Παιχνίδια που έγραψαν ιστορία - Στον Ελληνικό Κόσμο

ΡΕΠΟΡΤΑΖ: ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΜΑΝΔΡΑΚΟΥ - ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΜΠΙΤΗ

Ο μικροσκοπικός τσίγκινος Αγιος Βασίλης με το έλκηθρο που εκτίθεται σε μια ειδικά κατασκευασμένη προθήκη είναι μοναδικός στον κόσμο. Οταν κυκλοφόρησε στην αγορά, περί τα τέλη του 19ου αιώνα, ήταν ένα από τα πιο φτηνά παιχνίδια που μπορούσε να αποκτήσει ένα παιδί. Τα «Penny Toys», όπως λέγονταν, κόστιζαν μία πένα, δεν ήταν μεγαλύτερα από 10-13 εκατοστά, παράγονταν μαζικά σε ευρωπαϊκά εργοστάσια έως τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και έδιναν χαρά στους πιτσιρικάδες της εποχής έναντι ασήμαντου αντιτίμου, αλλά, λόγω των ευτελών υλικών τους -τσίγκος, χαρτόνι, ξύλο, λάστιχο-, έσπαγαν ή διαλύονταν πολύ εύκολα. Γι’ αυτό και σήμερα η συλλεκτική αξία όσων διασώζονται άθικτα είναι τεράστια.

Φωτο: Κούκλα με αυτοματισμό Mary had a little lamb (Aγγλία, 1955).

Συναρπαστικές ιστορίες όπως αυτή των «Penny Toys» έχει να αφηγηθεί καθένα από τα 182 σπάνια και πολύτιμα παιχνίδια της έκθεσης «Toy Stories», που φιλοξενείται στο Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος». Κούκλες ξύλινες, πορσελάνινες, πλαστικές, με μηχανισμό ή χωρίς, χειροποίητες και βιομηχανικής παραγωγής, κουκλόσπιτα με τον εξοπλισμό τους, αρκουδάκια, μαριονέτες, μολυβένια στρατιωτάκια, τρένα, ρομπότ, επιτραπέζια, παζλ, παιχνίδια κατασκευής με γρανάζια και βίδες ή τουβλάκια, ελληνικά των πανηγυράδων, αλλά και παιχνίδια προπαγάνδας κατασκευασμένα στη ναζιστική Γερμανία, όλα προερχόμενα από την αξιοζήλευτη συλλογή του Ιδρύματος Σ.Ο.Φ.Ι.Α. (Σύνδεσμος Οργανωμένων Φιλολογικών και Ιστορικών Αρχείων), μας ταξιδεύουν στο χρόνο και αφηγούνται στην ουσία την εξέλιξη του παιχνιδιού από τα τέλη του 17ου αιώνα έως σήμερα.

Φωτο: Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο κυριάρχησαν στη Γερμανία τα λεγόμενα «παιχνίδια προπαγάνδας». Το σπάνιο αυτοκίνητο Mercedes Fuhrer’s Staff Car με τον Χίτλερ να απευθύνει ναζιστικό χαιρετισμό σώζεται σε άριστη κατάσταση στο αυθεντικό κουτί του (δεκαετία 1930).

Πιστοποιημένη από τον οίκο Sotheby’s ως η πρώτη σε αξία στον κόσμο, η συλλογή αριθμεί χιλιάδες μοναδικά παιχνίδια, ελληνικά και ξένα, που ξεκίνησε να συγκεντρώνει ο πρόεδρος του Ιδρύματος, ο Κύπριος επιχειρηματίας Ρένος Μιχαηλίδης, ψαχουλεύοντας σε παζάρια του Λονδίνου στα φοιτητικά του χρόνια, στις αρχές της δεκαετίας του ’80. Και αν είναι εντυπωσιακά εκθέματα η Blondine, μια σπανιότατη κούκλα του 1865, γαλλικής κατασκευής, από πορσελάνη της θρυλικής Γαλλίδας Madame Rohmer, που παρουσιάζεται μαζί με το μπαούλο με την τεράστια προίκα της (μπότες, παπούτσια, μεταξωτή ομπρέλα, ρούχα, καπέλα, ματογυάλια κ.ά.) ή το αεροπλανάκι που κυκλοφόρησε η γερμανική Märklin έξι χρόνια μετά την πρώτη πτήση των αδερφών Ράιτ, λόγω ελληνικού ενδιαφέροντος συγκινεί οπωσδήποτε ένα σετ με κυβάκια της δεκαετίας του ’50 σε μακέτα του Νείρου, του διάσημου εικονογράφου του περιοδικού «Γκαούρ-Ταρζάν». Μέσα στις επόμενες μέρες θα τοποθετηθούν και πληροφοριακές κειμενολεζάντες στις προθήκες, που θα διευκολύνουν την περιήγηση του επισκέπτη στην έκθεση.

Φωτο: Τσίγκινο κουρδιστό παιχνίδι με σκοινάκι, Ανανιάδη (Ελλάδα, 1950-1960).

«Το γεγονός ότι πλέον η αγορά κατακλύζεται από πολλά και φτηνά παιχνίδια σημαίνει κατ’ αρχάς ότι είναι πολύ πιο αναλώσιμα απ’ ό,τι ήταν κάποτε. Οσο πιο εύκολα αποκτώνται, τόσο πιο εύκολα αντικαθίστανται από καινούργια. Επίσης, τα πράγματα που μπορεί να κάνει ο κάτοχός τους με αυτά είναι πιο περιορισμένα: πατάς ένα ή περισσότερα κουμπιά και αυτό είναι», σημειώνει η Σοφία Χαροκόπου, υπεύθυνη τομέα Αξιοποίησης του Κέντρου Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος». «Παλαιότερα, όμως, τα παιχνίδια που αναλογούσαν σε ένα παιδί ήταν μετρημένα. Ακόμη και μια αστική, ευκατάστατη οικογένεια της Αθήνας του ’50 δεν είχε πολλά, οπότε οι χρήσεις που έκανε το παιδί χρησιμοποιώντας τη φαντασία του ήταν πολύ περισσότερες. Παρ’ όλα αυτά, όσες δεκαετίες ή αιώνες και αν περάσουν, όσο και αν έχουν εξελιχθεί τα υλικά ή οι μηχανισμοί, οι θεματικές των παιχνιδιών παραμένουν ίδιες. Με κούκλες -ξύλινες, ζωγραφισμένες στο χέρι, με “καρφωμένα” τα μαλλιά στο κεφάλι, αφού η τεχνική της εμφύτευσης είναι προϊόν του 20ού αιώνα- έπαιζαν τα κορίτσια στα 1700, με κούκλες -πλαστικές, μαζικής παραγωγής και πολύ πιο προσιτές οικονομικά- συνεχίζουν να παίζουν και σήμερα. Και, απ’ ό,τι φαίνεται, θα εξακολουθήσουν να το κάνουν όσα “έξυπνα” ηλεκτρονικά και αν εμπνευστεί η σύγχρονη βιομηχανία παιχνιδιών. Αυτό είναι πράγματι εντυπωσιακό...»

Φωτο:  Την έκθεση θα εμπλουτίσουν μέσα στους επόμενους μήνες θεματικά αφιερώματα με περισσότερα συλλεκτικά παιχνίδια.

info: Η έκθεση «Toy Stories» παρουσιάζεται στο Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος», Πειραιώς 254.

Ωρες λειτουργίας: Δευτέρα-Πέμπτη 9.00-13.30, Παρασκευή 9.00-20.00, Σάββατο 11.00-16.00, Κυριακή 10.00-18.00. Εισιτήρια: ενήλικοι 5 €, παιδιά 3 €.

Η Καθημερινή