Στη μέση μιας "Σισύφειας" διαδρομής - Του Ευτύχη Βαρδουλάκη*

Τέσσερα δεδομένα που θα πρέπει να αντιμετωπίσει η ελληνική κυβέρνηση μέσα στο 2015 (όποια κι αν είναι αυτή)

Τρίτη μέρα συζήτησης στην ολομέλεια του αιτήματος της κυβέρνησης για ανανέωση της εμπιστοσύνης. Αθήνα, 10 Οκτωβρίου, 2014. Φωτογραφία: μενέλαος Μυρίλλας / SOOC

Τα αντικειμενικά προβλήματα της οικονομίας μας και οι παθογένειες του πολιτικού μας συστήματος που οδήγησαν στην σημερινή κρίση μάς έχουν εγκλωβίσει σε μια «Σισύφεια» διαδρομή. Την τελευταία 6ετία η Ελλάδα έχει αλλάξει 5 κυβερνήσεις (μαζί με την υπηρεσιακή). Όλες ήρθαν αντιμέτωπες με τα ίδια προβλήματα και όλες έκαναν (άλλες λιγότερο, άλλες περισσότερο) τα ίδια λάθη, με βασικότερο ότι προσπαθούσαν να ξορκίσουν τα προβλήματα αντί να τα αντιμετωπίσουν στη ρίζα τους. Το ίδιο θα συμβεί και στο μέλλον αν η επόμενη κυβέρνηση (όποια και αν είναι αυτή) εκλεγεί με άλλη ατζέντα από αυτή που θα είναι υποχρεωμένη να υλοποιήσει και αν υποτιμήσει τα δεδομένα που θα συναντήσει μπροστά της. Ας αφήσουμε λοιπόν για λίγο στην άκρη τη μπόχα των ημερών και πάμε να δούμε τα δεδομένα αυτά:

Η Ελλάδα δεν είναι ακόμα έτοιμη να βγει στις αγορές

Τον Νοέμβριο που κάναμε μια απόπειρα εξόδου, αλλά τα αποτελέσματα ήταν το λιγότερο αποκαρδιωτικά. Οι αγορές έδειξαν ότι δεν είμαστε έτοιμοι να πορευθούμε χωρίς δίχτυ ασφαλείας, παρά το γεγονός ότι το 2014 κλείνει με δημοσιονομικό πλεόνασμα και θετικό ρυθμό ανάπτυξης στα τρία τελευταία τρίμηνα και παρά το ότι η πρόβλεψη για το 2015 είναι (ή μάλλον ήταν...) ότι θα έχουμε θετικό ρυθμό ανάπτυξης κατά 2,9% του ΑΕΠ. Μέχρι τον Μάρτιο η κατάσταση είναι κάπως διαχειρίσιμη. Μετά τον Ιούνιο δυσκολεύει πολύ και προς τα τέλη της χρονιάς θα γίνει ακόμα πιο δύσκολο. Αν η χώρα λόγω πολιτικής αστάθειας, αρνητικών εκτιμήσεων των οργανισμών αξιολογήσεων, αλλά και συγκεκριμένων κυβερνητικών επιλογών (π.χ. ακύρωση επενδυτικών σχεδίων) μπει σε νέο υφεσιακό κύκλο, τα επόμενα Χριστούγεννα θα είναι πάρα πολύ δύσκολα.

Η ΕΕ συνομιλεί με εθνικές κυβερνήσεις και όχι με κόμματα

Η χώρα μας έχει σοβαρό πρόβλημα αξιοπιστίας (το οποίο επιδείνωσαν το κυβερνητικό πισωγύρισμα μετά τις ευρωεκλογές από τη μία και τα... "νταουλο-νομικς" του ΣΥΡΙΖΑ από την άλλη) και αυτό έχει οδηγήσει τους εταίρους μας σε μια προσέγγιση – ανεξαρτήτως κυβέρνησης – του τύπου: "αυτό είναι το πλαίσιο, αυτή είναι η συμφωνία μας, δεν υπάρχουν πολλά να συζητήσουμε, συνεχίστε την προσπάθεια". Το έργο το είδαμε πρόσφατα στο Παρίσι και όποιος πιστεύει ότι το μήνυμα της Τρόικας δεν είχε ως παραλήπτες το σύνολο του ελληνικού συστήματος, θα διαψευστεί με τρόπο επώδυνο.

Συμφωνία για μείωση του χρέος δεν υπάρχει πιθανότητα ούτε μία στο εκατομμύριο να γίνει άμεσα

Πριν η όποια ελληνική κυβέρνηση δώσει δείγματα γραφής, κανένα μέλος της Τρόικας δεν θα αποδεχθεί οποιαδήποτε συμφωνία. Κανείς δεν θα μας χαρίσει λεφτά χωρίς όρους – ειδικά τα φτωχότερο από εμάς κράτη-μέλη της ευρωζώνης. Άρα, πριν ακόμα φτάσουμε στο θεμελιώδες ζήτημα της ρύθμισης του χρέους, τα προβλήματα της οικονομίας θα απαιτήσουν άμεση διαχείριση και μάλιστα εντός ασφυκτικών χρονικών πλαισίων. Πρώτα θα μας ζητηθεί να κλείσουμε το παλιό πρόγραμμα, μετά να συμφωνήσουμε για τη συμφωνία προληπτικής στήριξης και μετά – αν όλα αυτά πάνε καλά – θα ακολουθήσει το ζήτημα του χρέους.

- Καμία συμφωνία από μόνη της δεν λύνει το πρόβλημα.

Συμφωνίες με τους εταίρους (μνημόνια, μεσοπρόθεσμα προγράμματα, κλπ) υπέγραψαν και ο Παπανδρέου και ο Βενιζέλος και ο Παπαδήμος και ο Σαμαράς. Η μεγάλη δυσκολία πάντα ήταν στην υλοποίηση. Ακόμα και αν δεχτούμε ότι η επόμενη κυβέρνηση (όποια και αν είναι) βρίσκει μια άκρη με την τρόικα και καταλήγει σε μια συμφωνία προληπτικής στήριξης, τι ακριβώς φανταζόμαστε ότι θα περιλαμβάνει αυτή η συμφωνία; Αυξήσεις, μείωση ορίων συνταξιοδότησης και επαναφορά επιδομάτων; Όχι βέβαια. Μέτρα και δεσμεύσεις δημοσιονομικής πειθαρχίας και διαρθρωτικών αλλαγών θα περιλαμβάνει, τα οποία θα πρέπει να εφαρμοστούν. Όσο αυτά δεν εφαρμόζονται τα προβλήματα χρηματοδότησης θα υπάρχουν διότι όπως απεδείχθη οι έλεγχοι της τρόικα δεν είναι τυπικοί, είναι αυστηροί – είτε μας αρέσει είτε όχι. Για όσο καιρό η χώρα δεν μπορεί να σταθεί μόνη της στις διεθνείς αγορές, η επιλογή θα παραμένει η εξής: μονομερείς ενέργειες με όλους τους κινδύνους που αυτές συνεπάγονται ή νέα συμφωνία για μέτρα και δεσμεύσεις που σήμερα όλοι ξορκίζουν και τα οποία θα πρέπει να εφαρμοστούν. Ευχάριστη επιλογή δεν υπάρχει και όποιος λέει το αντίθετο απλώς δημαγωγεί.

Στην κατάσταση που βρισκόμαστε αυτά τα θέματα θα έπρεπε να συζητάμε. Υπεύθυνα και νηφάλια, σαν κανονική χώρα. Αντιθέτως, οδηγούμαστε σε εκλογές μέσα σε ένα κλίμα ακραίας πόλωσης, με αφορισμούς, φανατισμό και έναν νοσηρό συναισθηματισμό, που έχει διαπεράσει την πλειοψηφία του πολιτικού φάσματος. Αυτό είναι κακό για τον τόπο και δεν το λέω (μόνο) από άποψη πολιτικής ορθότητας. Η πόλωση εγκλωβίζει τα κόμματα σε μια οξεία, μαξιμαλιστική ρητορική. Δυσκολεύει έτσι τους αναγκαίους πολιτικούς χειρισμούς και τη δημιουργία στοιχειωδών κοινωνικών και πολιτικών συναινέσεων που χρειάζονται για να πάει μπροστά μια χώρα. Αναμοχλεύει τα πάθη και ενισχύει τα ακραία στοιχεία στο εσωτερικό κάθε κόμματος. Επειδή η μάχη, υπό τις σημερινές συνθήκες, αποκτά χαρακτήρα «ολοκληρωτικού πολέμου», στο βωμό της επικράτησης με κάθε κόστος, «ξεπλένονται» διάφορα υποκείμενα (γραφικά ή άθλια) που η θέση τους θα έπρεπε να είναι στο περιθώριο.

Κατανοώ απολύτως ότι όταν είσαι ενώπιον μιας σκληρής εκλογικής μάχης, όλα περιστρέφονται γύρω από το πώς θα κερδίσεις. Η πολιτική δεν είναι χώρος αγγέλων, ούτε καλοκάγαθων, ανιδιοτελών ευπατριδών. Όμως πρέπει να θυμόμαστε πώς είτε τώρα (το πιθανότερο) γίνουν οι εκλογές, είτε πιο μετά, τα προβλήματα θα συνεχίσουν να υπάρχουν. Και όλα θα κριθούν από τον χειρισμό τους. Οι εκλογές δεν είναι το απόλυτο ορόσημο, τουλάχιστον για όσους δεν έχουν χάσει το μυαλό τους από το πολιτικό φανατισμό. Εκλογές κέρδισαν πολλοί, αλλά κάποιοι έφυγαν με ελικόπτερο και κάποιοι άλλοι πλήρως απαξιωμένοι.

Μέσα στην παραζάλη και τον φανατισμό μιας ταραγμένης εποχής, τείνουμε να παραβλέπουμε αυτές τις απλές αλήθειες, την ιστορική συνέχεια του κράτους και την ανάγκη μακροπρόθεσμων στόχων. Ο συνδυασμός άρρωστου πολιτικού κλίματος, διαχειριστικής ανεπάρκειας και ριζοσπαστικοποίησης ενός σημαντικού τμήματος του πληθυσμού, κινδυνεύει να προσδώσει στην Ελλάδα χαρακτηριστικά μη-κυβερνήσιμης χώρας. Να την καταστήσει δηλαδή ένα failed state, που μετά από σχεδόν 200 χρόνια ζωής θα αποκλίνει από το διαχρονικό στόχο της σύγκλισής του με την υπόλοιπη Ευρώπη.

*Ο Ευτύχης Βαρδουλάκης γεννήθηκε στα Χανιά το 1970. Σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Πολιτική Επικοινωνία στο City University του Λονδίνου. Είναι διευθύνων εταίρος της Stratego (εταιρείας συμβούλων στρατηγικής και επικοινωνίας) και προσπαθεί να βλέπει και να αναλύει τα πράγματα όσο πιο ψύχραιμα μπορεί.

Πηγή: www.lifo.gr