Tο ιστορικό καφενείο της Δεξαμενής είναι και πάλι κλειστό - της Ξενιας Kουναλακη & της Ρίτσας Μασούρα

 

της Ξενιας Kουναλακη xkounalaki@kathimerini. gr «Η γυναίκα του είναι ο δολοφόνος». Ενας σαδιστής πιτσιρικάς περνάει έξω από το σινεμά της Δεξαμενής και φωνάζει το τέλος δυνατά, για να το ακούσει το κοινό του θερινού κινηματογράφου. Απέξω ο Σάκης, το έμπειρο γκαρσόνι με μακρά θητεία σε εντευκτήρια και μπουζουξίδικα, αστειεύεται με τις βαριεστημένες πελάτισσες που πίνουν μπίρες στο καφενείο. Οι μπαμπάδες κυνηγάνε τις έφηβες κόρες τους στα σκοτάδια. Οι φοιτητές ανακαλύπτουν τον Κέρουακ μέσα τους. Τα μικρά μαντρωμένα στην παιδική χαρά παίζουν και χτυπούν κάθε τόσο πόδια, χέρια και κεφάλια. Αλβανάκια και Φιλιππινεζάκια, παιδιά των οικιακών βοηθών, συσπειρώνονται για να αντιμετωπίσουν τις ρατσιστικές επιθέσεις. Η αληταρία της πλατείας, χωρισμένη στα δύο, συγκρούεται φραστικά, εκτοξεύοντας ύβρεις-φλερτ. Σκαρφαλώνουν πάνω στο άγαλμα του Οδυσσέα Ελύτη. Ο ποιητής, πασαλειμμένος με γκράφιτι, θα ήταν ευτυχής για την κοινωνική του προσφορά προς τη νεολαία. Επειτα από λίγο τα αγόρια εγκαταλείπουν τους έρωτες και παίζουν ποδόσφαιρο. Σκυλιά ανακατεύονται με τις μπάλες. Ο Σώστης, ο εμβληματικός πιτσιρικάς, ο πιο πιστός θαμώνας, ανακατεύει την ξανθιά του χαίτη με αυτήν ενός αδέσποτου. Μοιάζουν να επικοινωνούν μια χαρά. Αυτή είναι η καθημερινή ακτινογραφία της πλατείας Δεξαμενής μόλις καλοκαιριάσει. Μια τεράστια συνωμοσία. Μια σύγχρονη εκδοχή γειτονιάς, λογοτεχνικού καφενείου, μια μικρογραφία κοινωνίας πολιτών, σαν αυτήν που αφηρημένα οραματίζεται η Αριστερά. Μόνο που τους τελευταίους μήνες το τοπίο μοιάζει με νεκρή φύση. Λες και πάτησε κάποιος το mute. Ο τελευταίος επιχειρηματίας νοίκιασε την καντίνα της Δεξαμενής από τον αγαπητό σε όλους Γιώργο, καλτ μορφή με εξωτική σύζυγο και κατσίκα για κατοικίδιο. Επένδυσε χρήματα στο καφενείο, έφτιαξε στέγαστρο και έκλεισε με τζάμι ένα χώρο για τις κρύες και βροχερές νύχτες. Το μηνιαίο ενοίκιο έφτασε τις 11.550 ευρώ και η μπίρα τα πέντε ευρώ. Από το περασμένο φθινόπωρο ο ιδιοκτήτης αποφάσισε ότι η επένδυση είναι ασύμφορη. Αφησε το καφενείο να ρημάξει. Εως ότου λήξει το συμβόλαιο. Ανακάλυψε και ο δήμαρχος ότι η γυάλινη κατασκευή είναι αυθαίρετη. Και την γκρέμισε. «Κλείνει μέγα καφενείον αναμνήσεων σπανίων», που θα έλεγε κι ο Σουρής. Ο Παπαδιαμάντης, ο Βάρναλης, ο Κονδυλάκης και ο Καζαντζάκης ήταν μεταξύ των λογοτεχνών που σύχναζαν στην πλατεία στις αρχές του 20ού αιώνα. «Μιλώ για την εποχή που όλη η Αθήνα, εννοώ η Αθήνα που είχε ενδιαφέροντα πνευματικά, που έγραφε στίχους ή που λογάριαζε να γράψει, που ξεχώρισε στις εφημερίδες και στα περιοδικά, που μετέφραζε Αρχαίους και Ευρωπαίους ανέβαινε χειμώνα καλοκαίρι στη Δεξαμενή», γράφει ο Γ. Φτέρης για την παρέα της Δεξαμενής σε ένα κείμενο της δεκαετίας του ’60 που περιλαμβάνεται στο βιβλίο του Γ. Παπακώστα με τίτλο «Φιλολογικά σαλόνια και Καφενεία της Αθήνας», που κυκλοφορεί από την «Εστία». Στις 12 Μαΐου ο νέος διαγωνισμός για την ενοικίαση του καφενείου απέβη άγονος, αφού ουδείς επιχειρηματίας προσήλθε. Σύμφωνα με τον αντιδήμαρχο Οικονομικών, Νίκο Βαφειάδη, το ίδιο θα συμβεί και με τον επόμενο στις 2 Ιουνίου. Είκοσι μέρες αργότερα θα γίνει ο τρίτος διαγωνισμός, στον οποίο το μίσθωμα πέφτει αυτόματα στο μισό. Η Ζωή Ταμπακοπουλου-Καραπαναγιώτη από τον εξωραϊστικό σύλλογο εξηγεί πως οι κάτοικοι της περιοχής το μόνο που θέλουν είναι να πίνουν καφέ σε λογικές τιμές και να δροσίζονται. Τόσο απλά. Είχαν ξαναγίνει κινητοποιήσεις να ανοίξει το καφενείο της Δεξαμενής. Επί δημαρχίας Ντόρας Μπακογιάννη. Είχαν έρθει τα κανάλια, τράβηξαν οι κάμερες τα φωτογενή παιδιά, λύθηκε το ζήτημα. «Τι να πω για το παλιό μου στέκι, στη δεκαετία του ’80, μπαμπάς με συμπαμπάδες τον Γιώργο Κοντογιάννη, τον Αλέξη Χατζηδάκη, τον Δημήτρη Ποταμιάνο και τον Δημήτρη Νόλλα, να καμαρώνουμε τους βλαστούς μας ουζάροντας;» αναρωτιόταν πριν από λίγα χρόνια ο Γώργος Βέλτσος. Πολλά παιδιά μεγάλωσαν κυριολεκτικά και γαλουχήθηκαν πνευματικά στο καφενείο της Δεξαμενής. Εφαγαν λουκάνικα και τοστ ως πιτσιρίκια, ήπιαν μπίρες ως νέοι και καφέ σε προχωρημένη ηλικία. Νηπιαγωγείο, μπαρ, γηροκομείο, τρία σε ένα. «Η Δεξαμενή ήταν κάτι γνησιότερο, έξω από τις μόδες», λέει ο Γ. Φτέρης. Και αναφέρεται στη γενιά του ’30.

KAΘHMEPINH

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_ell_2_21/05/2010_401748

Άκρως ενδιαφέρον το σχετικό κείμενο της Ρίτσας Μασούρα που ακολουθεί:



Συμπληρωματικά λίγα στοιχεία ακόμη από μέσα από τη ματιά του αγαπημένου Βάρναλη
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Στα απομνημονεύματά του ο Κώστας Βάρναλης λέει ότι ανέβηκε στη Δεξαμενή το 1906 και σημειώνει:

"Εκεί απάνου βρήκα μαζί με τα ψηλά δέντρα, τον καθαρόν αέρα, τον ήλιο και τη μακρινή θέα του Σαρωνικού, που με μεθούσε με τη γαληνάδα του και τ' αστράμματά του, τον καλύτερον εαυτό μου... Η Δεξαμενή τότε, είχε όλη της τη φυσική ομορφιά. Δεν είχε μαρμάρινες σκάλες, δεν ήταν σφιγμένη σε... κορσέδες από πέτρινα ντουβάρια και σιδερένια κάγκελα. Χαιρότανε το ψήλος της και τη λευτεριά της μακριά από τη βέβηλη πολιτεία. Οι λεύκες της ψηλές και ρωμαλέες από τις ωραιότερες της Αθήνας, χαρίζανε το δροσερό τους ίσκιο στους ερημίτες της νεοελληνικής λογοτεχνίας και μια βρύση στη μέση έτρεχε αδιάκοπα μέρα και νύχτα και αχολογούσε φλύαρα και χαρούμενα σαν ένα πλήθος από πουλιά. Τις νύχτες του φθινοπώρου, όταν φυσούσε ο βοριάς και βογκούσανε οι λεύκες και τα πεσμένα φύλλα χορεύανε, ο αχός της βρύσης έπαιρνε τον πιο μελαγχολικό τόνο. Σχεδόν με τρόμαζε".

Η Δεξαμενή στο Κολωνάκι, το 1936
Ο Βάρναλης γράφει πως η Δεξαμενή εκείνα τα χρόνια δεν ήταν πλατεία, αλλά ένας λόφος. Δεν είχαν χτιστεί ακόμη τα τετράψηλα σπίτια, που την κάνανε να πεθάνει από μαρασμό και που διώξανε από τις φωλιές τους όλους σχεδόν τους παλιούς της εραστές του ποιητικού ονείρου. Πού να την έβλεπε σήμερα τη Δεξαμενή ο Βάρναλης. Πώς έγινε αυτή η όμορφη γωνιά της Αθήνας.

Για το καφενείο του κυρ - Γιάννη, που ήταν στη Δεξαμενή και είχε πελάτες τους λογίους, λέει ο Βάρναλης ότι, δίπλα στο τζάκι, είχανε ένα σιδερένιο τραπέζι δικό τους κι απάνου στο περβάζι σωρός τα βιβλία τους, επιστημονικά και λογοτεχνικά. Ο αέρας το χειμώνα έμπαινε από τις χαραμάδες της παράγκας και τους θέριζε. Χαρακτηρίζει το καφενείο άσυλο φιλόξενο, γιατί εκεί μέσα, μαζί με κάποιους άλλους συμφοιτητές του, μελετούσαν και πήρανε το δίπλωμά τους.

Ο Βάρναλης έζησε έντονα σαν φοιτητής εκείνα τα ευλογημένα χρόνια της Δεξαμενής και ομολογεί πως μαζί με άλλους "Μαλλιαρούς", είχανε γίνει η μάστιγα της συνοικίας. Με τις ατέλειωτες συζητήσεις τους, τις φωνές τους και τα γέλια τους δεν άφηναν τους γέρους να διαβάζουνε την εφημερίδα τους, αλλά δεν άφηναν και τους γείτονες να κοιμηθούνε τα μεσημέρια και τις νύχτες. Βρίσκονταν αυτός και οι συμφοιτητές του στην ηλικία των ανοιξιάτικων ερώτων. Ηταν ρομαντικοί, εξώκοσμοι, κακοντυμένοι και δεν τολμούσαν να προσφέρουν την καρδιά τους σε κανένα κορίτσι της γειτονιάς. Γράφει στα απομνημονεύματά του:

"Αγαπούσαμε μονάχα "εξ αποστάσεως" όλοι μαζί το ίδιο κορίτσι στην οδό Δεινοκράτους και του κάναμε τις νύχτες καντάδες. Και ποτές δεν τσακωθήκαμε γι' αυτό τον κοινό καημό. Δεν είχε καμιά προοπτική να καταλήξει σε τίποτα.