Πόσα θα χάσουν (πραγματικά) οι ξένοι από ένα GREXIT

Από το ξεκίνημα της κρίσης, η δομή του ελληνικού χρέους έχει αλλάξει σημαντικά (σχεδόν 80% των χρηματοοικονομικών υποχρεώσεων της κυβέρνησης προέρχονται τώρα από δάνεια, σε σχέση με κάτι λιγότερο του 20% το 2008).

Ταυτόχρονα, το βάρος των δημόσιων πιστωτών έχει αυξηθεί μεταξύ των πιστωτών της κυβέρνησης. Στο τέλος του 2013, το χρέος προς τους επίσημους πιστωτές έφτανε τα 216 δισεκατομμύρια σε δάνεια (δάνεια ΔΝΤ και ΕΕ) και 38 δισεκατομμύρια σε ομόλογα. Αυτό σημαίνει πως στο τέλος του 2013, οι επίσημοι πιστωτές κατείχαν το 94% περίπου των συνολικών δανείων που οφείλονταν σε φορείς έξω από τη χώρα και το 89% των συνολικών ομολόγων που βρίσκονταν σε ξένα χέρια.

Όμως η κυβέρνηση δεν είναι ο μόνος ελληνικός τομέας στον οποίο είναι εκτεθειμένοι ξένοι επενδυτές, και οι επίσημοι πιστωτές δεν είναι οι μόνοι επενδυτές στην Ελλάδα. Όταν η Ελλάδα δέχτηκε την πίεση των αγορών και υιοθέτησε τελικά το πρόγραμμα μακροοικονομικής στήριξης της ΕΕ και του ΔΝΤ το 2010, οι ξένες τράπεζες ξεκίνησαν να περιορίζουν βιαστικά την έκθεσή τους στην Ελλάδα (διάγραμμα 2). Οι εδραιωμένες ξένες αξιώσεις των τραπεζών της ευρωζώνης στην Ελλάδα – οι οποίες είχαν φτάσει το ανώτερο σημείο τους στα 128 δισεκατομμύρια ευρώ το 2088 – έφτασαν το κατώτατο σημείο στα 12 δισεκατομμύρια ευρώ περίπου τον Σεπτέμβριο του 2013. Η έκθεση των τραπεζών του Ηνωμένου Βασιλείου βρισκόταν στο ανώτερο σημείο της τον Μάρτιο του 2008 στα 13 δισεκατομμύρια και έπεσε στα 4,3 δισεκατομμύρια τον Δεκέμβριο του 2012. Η έκθεση των αμερικανικών τραπεζών ήταν στα 14 δισεκατομμύρια τον Σεπτέμβριο του 2009 και έπεσε στα 2,5 στο τέλος του 2012.

Το ενδιαφέρον είναι πως οι τράπεζες του Ηνωμένου Βασιλείου και των ΗΠΑ είχαν ξεκινήσει να αυξάνουν την ελληνική τους έκθεση από τον Μάρτιο του 2013, φτάνοντας σε επίπεδα κοντά σε αυτά του τέλους του 2009 και των αρχών του 2010. Η έκθεση των αμερικανικών τραπεζών στην Ελλάδα ήταν τον Σεπτέμβριο του 2014 στα 8 δισεκατομμύρια (πέφτοντας από τα 13 δισεκατομμύρια τον Ιούνιο) και των τραπεζών του Ηνωμένου Βασιλείου στα 10 δισεκατομμύρια. Οι τράπεζες της ευρωζώνης έχουν συμπεριφερθεί διαφορετικά και η συνολική τους έκθεση στην Ελλάδα έχει συνεχίσει να πέφτει σε σχεδόν όλες τις χώρες. Ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι πως η μοναδική χώρα στην οποία οι τράπεζες αυξάνουν συνεχώς την έκθεσή τους στην Ελλάδα από το 2013 είναι η Γερμανία. Οι ξένες αξιώσεις των γερμανικών τραπεζών στην Ελλάδα έφτασαν τα 32 δισεκατομμύρια τον Μάρτιο του 2010, έπεσαν στα 3,9 δισεκατομμύρια στο τέλος του 2012 και επανήλθαν στα 10 περίπου δισεκατομμύρια τον Ιούνιο του 2014. Συνεπώς, η πρόσφατη αύξηση είναι μικρή σε σχέση με το ανώτερο σημείο, αλλά είναι συνεχόμενη (τουλάχιστον μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2014).

Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία (Σεπτέμβριος 2014), οι εκθέσεις των τραπεζών τις ευρωζώνης στην Ελλάδα έφταναν στα 96,6 εκατομμύρια για την Αυστρία, 29,4 εκατομμύρια για το Βέλγιο, 1368 εκατομμύρια για τη Γαλλία, 10203 εκατομμύρια για τη Γερμανία, 55,9 εκατομμύρια για την Ιρλανδία, 800 εκατομμύρια για την Ιταλία, 923 εκατομμύρια για την Ολλανδία, 263 εκατομμύρια για την Πορτογαλία και 301 εκατομμύρια για την Ισπανία.

Η σύνθεση αυτών των εκθέσεων, ωστόσο, ποικίλει από χώρα σε χώρα και έχει αλλάξει σημαντικά με το πέρασμα του χρόνου. Το διάγραμμα 3 συγκρίνει την έκθεση που έχουν επιλέξει οι ξένες τράπεζες στον ελληνικό τομέα τον Σεπτέμβριο του 2014 σε σχέση με τον Δεκέμβριο του 2012.

Το 2012, η έκθεση σε ελληνικούς, ιδιωτικούς, μη χρηματοοικονομικούς τομείς περιελάμβανε το μεγαλύτερο μέρος της έκθεσης των τραπεζών στην Ελλάδα, με εξαίρεση τις βελγικές τράπεζες. Το 2014, η έκθεση στις ελληνικές τράπεζες έχει αυξηθεί σημαντικά ως ποσοστό στη συνολική έκθεση σε όλες τις χώρες εκτός του Βελγίου και της Ισπανίας. Σε όρους απόλυτων αριθμών, μόνο το Βέλγιο και η Γερμανία έχουν αυξήσει την έκθεσή τους στον ελληνικό ιδιωτικό, μη χρηματοοικονομικό τομέα. Σε απόλυτους αριθμούς, επίσης, η έκθεση στον δημόσιο τομέα έχει αυξηθεί παντού (εκτός του Βελγίου), αλλά η μόνη χώρα όπου η έκθεση στον δημόσιο τομέα έχει αυξηθεί σημαντικά ως ποσοστό του συνόλου είναι η Ιταλία.

Όποιος έχει παρακολουθήσει την εξέλιξη της κρίσης του ευρώ γνωρίζει για τη σημαντική αύξηση του βάρους των δημόσιων πιστωτών για το ελληνικό δημόσιο χρέος. Τα στοιχεία δείχνουν, ωστόσο, πως από το 2012 (όταν η ΕΚΤ ξεκίνησε το πρόγραμμα άμεσων νομισματικών συναλλαγών – ΟΜΤ) πως οι ιδιώτες επενδυτές αργά και δειλά επιστρέφουν στην Ελλάδα. Παρ’ ότι η έκθεση των τραπεζών της ευρωζώνης είναι ακόμη σε πολύ χαμηλά επίπεδα σε σχέση με αυτά προ κρίσης, είναι δελεαστικό να το ερμηνεύσουμε ως το πρώτο δείγμα εξομάλυνσης και επαναφοράς της εμπιστοσύνης, κάτι που η παρούσα πολιτική αναταραχή απειλεί να ανατρέψει.

Τι έχει να πληρώσει η Ελλάδα

Η αίσθηση της επείγουσας κατάσταση έχει σίγουρα αυξηθεί τις τελευταίες εβδομάδες, καθώς Γερούν Ντάισελμπλουμ απέρριψε έναν βραχυπρόθεσμο χρηματοδοτικό διακανονισμό μέχρι τον Ιούνιο, λέγοντας πως η 16η Φεβρουαρίου είναι αυστηρή προθεσμία για να ζητηθεί επέκταση του προγράμματος. Επιπλέον, η χρονιά που έρχεται είναι γεμάτη με λήξεις χρεών για την Ελλάδα.

Οι ανάγκες της χώρας για το 2015 προέρχονται κυρίως από τις αποπληρωμές προς τους επίσημους πιστωτές της. Το καλοκαίρι θα είναι ιδιαίτερα γεμάτο με προκλήσεις, καθώς λήγουν 6,7 δισεκατομμυρίων ευρώ ομόλογα του προγράμματος αγοράς τίτλων της ΕΚΤ πριν τον Σεπτέμβρη. Οι πληρωμές προς το ΔΝΤ ανέρχονται στα 9,8 δισεκατομμύρια για ολόκληρη τη χρονιά, με τις μεγαλύτερες δόσεις να είναι αυτές του Μαρτίου, του Ιουνίου και του Σεπτεμβρίου.

Από τώρα και μέχρι το τέλος του Μαρτίου, η Ελλάδα πρέπει να πληρώσει περίπου 2,3 δισεκατομμύρια στο ΔΝΤ και να ανανεώσει περίπου 5,7 δισεκατομμύρια σε γραμμάτια δημοσίου. Τα γραμμάτια – των οποίων το σύνολο φτάνει στα 14,5 δισεκατομμύρια για το 2015 – βρίσκονται κυρίως σε τράπεζες του εσωτερικού. Ένα μέρος τους αναφέρεται πως έχει αποκτηθεί από ξένους τους περασμένους μήνες, οι οποίοι δεν είναι πρόθυμοι να το ανανεώσουν, τουλάχιστον μέχρις ότου να ξεκαθαρίσει η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα.

Σοφοκλέους 10