Άγγελος Σικελιανός: Ο λυρικός - Της Γιώτας Παναγιώτου

«Είδα το μαύρο, ήταν απόλυτα ωραίο»

Τι κρίμα να μην ξέρουμε πώς ακριβώς έμοιαζαν οι αρχαίοι. Να μην υπάρχει μια ακριβής απεικόνισή τους, παρά μόνο γενικά χαρακτηριστικά ανθρώπινων μορφών σε αγγεία και αγάλματα. Να μην ξέρει κανείς, για παράδειγμα, αν ο Άγγελος Σικελιανός όταν φορούσε χλαμύδα και σανδάλια κι έτρωγε σταφύλι γελώντας κάτω από το ζεστό καλοκαιρινό  ήλιο, έμοιαζε στην όψη με τον άφταστο λυρικό ποιητή Αλκαίο της Μυτιλήνης του 6ου αιώνα π.Χ. Να μην μπορεί να διαπιστώσει κάποιος με βεβαιότητα τον τρόπο που το παρελθόν μπορεί να μετοικεί από σώμα σε σώμα, χωρίς να λαβώνεται από τον χρόνο που περνά.

Οι φωτογραφίες της νεανικής ηλικίας του Σικελιανού, πάντως, δείχνουν ότι ο ποιητής είχε μέσα του κρυμμένο άφθονο ελληνικό φως. Όμορφος σαν γνήσιος απόγονος του Απόλλωνα και προικισμένος με δυνατή ποιητική φλέβα, γεννήθηκε στη Λευκάδα στις 15 Μαρτίου του 1884. Στο νησί έμαθε και τα πρώτα του γράμματα, ενώ αργότερα εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, προκειμένου να σπουδάσει Νομική. Μα πού να κλειστεί ένα τέτοιο πνεύμα μέσα στις σελίδες του ποινικού δικαίου. Ο Όμηρος, ο Πίνδαρος και οι αρχαίοι ορφικοί ποιητές τον καλούσαν να χαθεί στη μελέτη τους.

Ο γάμος του το 1907 με την Αμερικανίδα Εύα Πάλμερ, όχι μόνο δεν τον απομάκρυνε από το αρχαίο ελληνικό πνεύμα, αλλά τον έφερε ακόμη πιο κοντά. Με την προτροπή και την οικονομική αρωγή της πλούσιας συζύγου του, αυτής της δυναμικής και αμφιλεγόμενης προσωπικότητας, ο Σικελιανός αποφάσισε να δημιουργήσει στους Δελφούς έναν παγκόσμιο πνευματικό πυρήνα, ο οποίος θα στόχευε στη σύνθεση των αντιθέσεων των λαών. Γι' αυτό τον λόγο διοργάνωσε στον ίδιο τόπο και τις «Δελφικές Εορτές», ανεβάζοντας τον Προμηθέα Δεσμώτη και τις Ικέτιδες. Αυτή του η πρωτοβουλία, μάλιστα, αποτέλεσε την αρχή της παράδοσης να παρουσιάζονται έκτοτε έργα των Ελλήνων τραγωδών στα αρχαία θέατρα. Γι' αυτή του την κίνηση (της αναβίωσης του Δελφικού ιδεώδους) ο Σικελιανός τιμήθηκε από το ελληνικό κράτος. Η γενναία αυτή προσπάθεια, όμως, δεν είχε ευτυχή κατάληξη για εκείνον, καθώς συντέλεσε τόσο στην οικονομική του καταστροφή όσο και στον χωρισμό του από την Εύα, η οποία έφυγε για την Αμερική και δεν επέστρεψε στην Ελλάδα παρά μόνο μετά τον θάνατό του. Κι ενώ για την προσωπική του ζωή, τις παράλληλες σχέσεις του, τον γιο του τον Γλαύκο που απέκτησε με την Εύα Πάλμερ, καθώς και τη δεύτερη σύζυγό του Άννα Καραμάνη, λίγα πράγματα έχουν γίνει γνωστά, αυτό που κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει είναι η πνευματική του προσφορά.

Η ποίησή του κινήθηκε σε εντελώς αντίθετα μονοπάτια από αυτή του Καβάφη. Το έργο του σφύζει από την παράδοση της Εφτανησιώτικης Σχολής, καθώς ο Σικελιανός υπήρξε φανατικός οπαδός της απόλυτης καθαρότητας της λαϊκής γλώσσας. Το λαμπρό του ξεκίνημα έγινε μέσα από τον «Αλαφροΐσκιωτο», ένα μεγάλο συνθετικό ποίημα που δεν είναι τίποτε άλλο από τη λυρική αυτοβιογραφία της εφηβείας του ποιητή και αποδεικνύει ένα σπάνιο ταλέντο. Η διάχυτη ποιητική του δύναμη έφτασε στην ολοκλήρωση και στην πλήρη ωριμότητα το 1917 με το «Μήτηρ Θεού». Έκτοτε, ο Σικελιανός επιχείρησε να αναλάβει τη συνένωση των συμβόλων της αρχαίας θρησκείας με τη νέα, στόχο πολύ υψηλό και δύσκολο ακόμη και για αυτόν τον προικισμένο ποιητή.

Στη συλλογική ιστορική μνήμη ο Άγγελος Σικελιανός, που προτάθηκε 5 φορές για το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας, καθιερώθηκε ως σύμβολο της πνευματικής αντίστασης του λαού, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου. Ο ίδιος, μαζί με άλλους Έλληνες λογίους, προσυπέγραψε την Έκκληση των Ελλήνων Διανοουμένων προς τους διανοούμενους ολόκληρου του κόσμου ενάντια στην ιταλική εισβολή του 40. Μερικά χρόνια αργότερα, στην κηδεία του Παλαμά, τράνταξε συθέμελα τα πλήθη του κόσμου που ακολουθούσαν εκφωνώντας ένα ποίημα για τις σάλπιγγες του θρήνου και του πολέμου που έσκιζαν την ψυχή  του.

Protagon.gr