Καραολής και Δημητρίου - οι Πρωτομάρτυρες της αγχόνης - Του Ντίνου Αυγουστή

Ξημερώματα Τετάρτης 10 Μαΐου του 1956. Τις κεντρικές φυλακές της Λευκωσίας δονούν τα πατριωτικά τραγούδια των κρατουμένων αγωνιστών της Ε.Ο.Κ.Α. Ο Ανδρέας Δημητρίου (22 ετών) και ο Μιχαλάκης Καραολής (23 ετών), σαν έτοιμοι από καιρό, σε λίγο θα διαβούν ευθυτενείς, το τελευταίο σκαλοπάτι της ζωής και θα περάσουν στην αιωνιότητα. Η ατμόσφαιρα στα κελιά των κρατουμένων θυμίζει πανηγύρι και όχι ωδή προς τον θάνατο! Ο ιερέας των φυλακών θα εξομολογήσει και θα κοινωνήσει των Αχράντων Μυστηρίων τους μελλοθάνατους. Ο νόμος της αυτού «μεγαλειοτάτης» βασίλισσας της αποικιοκρατικής Γηραιάς Αλβιώνος σε λίγο θα πάρει το δρόμο του….

Ο Μιχαλάκης Καραολής ήταν ένας Άριστος μαθητής και πρωταθλητής του στίβου (έτρεχε 800 μέτρα με τα χρώματα του Α.Π.Ο.Ε.Λ.). Κατείχε υψηλό επίπεδο μόρφωσης για τα δεδομένα της εποχής (απόφοιτος της Αγγλικής Σχολής), προσόν το οποίο του εγγυάτο ευοίωνες προοπτικές για την επαγγελματική του σταδιοδρομία στον δημόσιο τομέα, όπου εργαζόταν όταν ξεκίνησε το αντάρτικο. Μια από τις πρώτες του δράσεις ήταν η ανατίναξη (με ωρολογιακή βόμβα) της υπηρεσίας στην οποία εργαζόταν, τον Ιούνιο του 1955. Στις 28 Αυγούστου 1955 ανέλαβε μαζί με το συναγωνιστή του Ανδρέα Παναγιώτου την εκτέλεση αστυνομικού συνεργάτη των Άγγλων. Η απόπειρα πέτυχε. Ο Παναγιώτου διέφυγε ενώ ο Καραολής συνελήφθη σε ενέδρα από τις αγγλικές δυνάμεις και φυλακίσθηκε στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας. Καταδικάστηκε σε θάνατο, παρότι η σφαίρα που σκότωσε τον Ελληνοκύπριο προδότη, όπως αποδείχθηκε, δεν προερχόταν από το όπλο του. Κατά τη διάρκεια της κράτησης του βασανίσθηκε απάνθρωπα αλλά δεν αποκάλυψε κανένα μυστικό της Ε.Ο.Κ.Α..

Εκπρόσωπος της κατηγορούσας αρχής στη δίκη του Καραολή ήταν ο Ραούφ Ντενκτάς. Το δικαστήριο στηρίχθηκε στις καταθέσεις δύο Τουρκοκυπρίων αστυνομικών για την τελική καταδίκη του σε θάνατο δι’ απαγχονισμού. Ο Καραολής προσέφυγε στην Επιτροπή Δικαιοσύνης του Βρετανικού Συμβουλίου του Κράτους, ενώ αιτήθηκε απονομή χάριτος από τη βασίλισσα του Ηνωμένου Βασιλείου, Ελισάβετ Β΄ (αυτή που αργότερα της απονείμαμε το χρυσό κλειδί της κυπριακής πρωτεύουσας!). Οι προσπάθειές του παρά την διεθνή κοινοποίηση, δεν στέφθηκαν από επιτυχία. Όταν η έφεση του Καραολή εξετάστηκε από το Συμβούλιο του Στέμματος τον Απρίλιο του 1955, απορρίφθηκε - το ίδιο και η αίτηση προς τον τότε Κυβερνήτη της Κύπρου, στρατάρχη σερ Τζον Χάρντινγκ.

Ο Ανδρέας Δημητρίου ήταν μέλος μιας πάμπτωχης πολυμελούς οικογένειας. Η δράση του στην Ε.Ο.Κ.Α. ήταν πολυσήμαντη. Έκανε αισθητή την παρουσία του στους κόλπους της οργάνωσης λόγω της σημαντικής συμβολής του στην αρπαγή οπλισμού από τις στρατιωτικές αποθήκες Αμμοχώστου όπου εργαζόταν. Συνελήφθη όταν τον Νοέμβριο του 1955 πυροβόλησε ανεπιτυχώς εναντίον ενός Βρετανού, μέλους των μυστικών υπηρεσιών. Ο Δημητρίου όπως και ο Καραολής, καταδικάσθηκε σε θάνατο σύμφωνα με τις διατάξεις που μόλις είχαν εισαχθεί στο νομοθετικό πλαίσιο της Κατάστασης Ανάγκης και που προνοούσαν την επιβολή της θανατικής καταδίκης ακόμη και για όσους οπλοφορούσαν. Έκανε έφεση η οποία απορρίφθηκε, όπως απορρίφθηκε και η αίτηση για χάρη, την οποία υπέβαλαν οι δικηγόροι στον Κυβερνήτη Χάρντινγκ.  Στις 8 Μαΐου 1956, το Εκτελεστικό Συμβούλιο της Κύπρου (τέσσερις Βρετανοί και ένας Τουρκοκύπριος), απεφάνθη τελεσίδικα! Εις θάνατον!!!

Ήταν λίγο μετά τα μεσάνυχτα της 10ης Μαΐου 1956. Οι πρωτομάρτυρες σκυταλοδρόμοι της Λευτεριάς, πατούν στην καταπακτή και αφήνουν την τελευταία τους Ελληνική Ανάσα στο ικρίωμα της αγχόνης, ψάλλοντας τον Ύμνο προς την ελευθερία του Διονυσίου Σολωμού! Το θάρρος, το ήθος, η χριστιανική πίστη, ο ηρωισμός τους είχε κάτι το μεγαλειώδες. Η γενναία στάση τους μπροστά στους δημίους τους προκάλεσε τον παγκόσμιο θαυμασμό.

Τα Άγια σώματα τους θάβονται νύχτα μυστικά, χωρίς την παρουσία συγγενών και φίλων, σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο στον περίβολο των Κεντρικών Φυλακών της Λευκωσίας, δίπλα από τα κελιά των μελλοθάνατων (Block 8) και την αίθουσα της αγχόνης. Εκεί που αργότερα θα θάψουν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο άλλους επτά απαγχονισθέντες ήρωες (Χαρίλαος Μιχαήλ, Ανδρέας Ζάκος, Ιάκωβος Πατάτσος, Μιχαήλ Κουτσόφτας, Στέλιος Μαυρομμάτης, Ανδρέας Παναγίδης, Ευαγόρας Παλληκαρίδης) και τέσσερις ηγετικές μορφές της Ε.Ο.Κ.Α. που έπεσαν μαχόμενοι στο πεδίο της τιμής (Γρηγόρης Αυξεντίου, Μάρκος Δράκος, Στυλιανός Λένας, Κυριάκος Μάτσης). Ένας τόπος που μετά την ανεξαρτησία διαμορφώθηκε σε μουσειακό χώρο, τα «Φυλακισμένα Μνήματα», όπου σε περίοπτη θέση δεσπόζει η Ελληνική επιγραφή: «Του ανδρειωμένου ο θάνατος, θάνατος δε λογιέται». Ένας χώρος Ιερός, τόπος προσκυνήματος για όσους θέλουν να παίρνουν μαθήματα γνήσιου ηρωισμού και αληθινής-άδολης αγάπης προς την Ελλάδα.

Την προηγούμενη μέρα των εκτελέσεων, όλη η Ελλάδα βγήκε στους δρόμους και στις πλατείες στις πιο ογκώδεις, παλλαϊκές, μαχητικές διαδηλώσεις που γνώρισε ποτέ η πατρίδα μας, διαδηλώνοντας κατά των εκτελέσεων. Η αστυνομία του «εθνάρχη» Καραμανλή δεν διστάζει να ανοίξει αδιακρίτως πυρ εναντίον τους!!! «4 νεκροί και 164 τραυματίαι εις Αθήνας κατά τας χθεσινάς βίαιας συγκρούσεις», έγραφε, στην 1η σελίδα, το μεσημέρι της Πέμπτης 10 Μαίου1956, η Αθηναϊκή εφημερίδα «Τα Νέα». Και όπως έγραψε και ο Λάζαρος Μαύρος στην «Σημερινή», της 10ης Μαΐου 2014: «Τέσσερις Ελλα-δικοί μας θυσιάσθηκαν, στις συγκρούσεις μεταξύ διαδηλωτών και ελληνικής αστυνομίας, στην Αθήνα: Ο Ευάγγελος Γεροντής, απ’ τον Άγιο Νικόλαο Λασιθίου Κρήτης, ο Ιωάννης Κωνσταντόπουλος, απ’ το Ράδο Τρίπολης. Ο Φραγκίσκος Νικολάου, απ’ τον Πειραιά και ο Κωνσταντίνος Γιαννακούρης απ’ το Ευπάλιο Δωρίδας».

Από την επομένη, οι περισσότερες Ελλαδικές εφημερίδες επιτίθενται με ιδιαίτερα καυστικά σχόλια κατά του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών Σπύρου Θεοτόκη τον οποίο κατηγορούν ότι δεν υπήρξε επαρκής στις πιέσεις του προς τη βρετανική κυβέρνηση για ματαίωση των εκτελέσεων. Στην Ελληνική Βουλή το κλίμα γίνεται πολύ βαρύ, ύστερα από έντονες αντιπαραθέσεις μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης. Το βεβαρημένο κλίμα δεν οδήγησε σε παραίτηση της κυβέρνησης Καραμανλή όπως απαίτησε η αντιπολίτευση. Λίγες μέρες αργότερα, ο Θεοτόκης παραιτείται και αντικαθίσταται από τον Ευάγγελο Αβέρωφ, ο οποίος επρόκειτο στα επόμενα χρόνια να δώσει το δικό του εξαιρετικά αρνητικό στίγμα σχετικά με την ελληνική εξωτερική πολιτική για το Κυπριακό…..

Στην Αθήνα, η οδός όπου βρίσκεται το κτίριο της Βρετανικής Πρεσβείας μετονομάζεται σε «οδός Καραολή και Δημητρίου» (οι άγγλοι την γράφουν ακόμα με την παλιά ονομασία της στην αλληλογραφία τους). Χωρίς υπερβολή δεν υπάρχει πόλη στην Ελλάδα που να μην έχει ονοματοθετήσει έστω και μια οδό στην μνήμη των ηρώων μας.

Δρ. Ντίνος Αυγουστή

Εκπαιδευτικός στο ΤΕΙ Λάρισας

Από το Μονάγρι Λεμεσού

a.avgoustis@hotmail.com