Μικρά Ασία - Κύπρος: Ο ξεριζωμός - Του Ντίνου Αυγουστή

Στον αιώνα που μας πέρασε, ο Ελληνισμός υπέστη με τον ίδιο ακριβώς τρόπο (προδοσία) δύο συντριπτικές στρατιωτικές ήττες, με οδυνηρές συνέπειες σε όλα τα επίπεδα. Χάσαμε δια παντός την Μ. Ασία και όπως δείχνουν τα πράγματα και οι τελευταίες εξελίξεις (μακάρι ασφαλώς να διαψευσθώ) μάλλον νομιμοποιούνται τα τετελεσμένα της εισβολής και διχοτομείται οριστικά η Κύπρος… Κακά τα ψέματα «διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία» = διχοτόμηση! Ξέρω πως πάλιν θα μου πείτε πως υπό τας περιστάσεις δεν μπορούμε να διεκδικήσουμε κάτι καλύτερο. Διαφωνώ απολύτως, αλλά ας το αφήσουμε για την ώρα επειδή χρίζει πολύ μεγάλης ανάλυσης.
Κι όμως δεν είχαν περάσει παρά μόνο δέκα χρόνια από τις μεγάλες νίκες των Ελλήνων που είχαν ως αποτέλεσμα την απελευθέρωση πολλών υπόδουλων για εκατοντάδες χρόνια πληθυσμών και εδαφών. Οι νικηφόροι βαλκανικοί πόλεμοι, έδωσαν ξανά στην πατρίδα μας, που τόσο πολύ υπέφερε μέσα στη λαίλαπα της προηγηθείσας οθωμανικής  τυραννίας, την παλιά αίγλη της. Έτσι, ενώ, σχεδόν, είχαμε κλείσει τους χρεωστικούς μας λογαριασμούς με την Οθωμανική λαίλαπα, ξύπνησε ξανά μέσα μας το σαράκι της φυλής, το γνωστό αυτοκαταστροφικό προπατορικό μας αμάρτημα της διχόνοιας. Εκεί λοιπόν που φθάσαμε μια ανάσα απόσταση για να ολοκληρώσουμε τα διαιώνια οράματα της φυλής, κάποια περίεργα γιατί, μας έκαναν να γυρίσουμε ανάποδα τα ντουφέκια της απελευθέρωσης. Με αποτέλεσμα, να μας σφάζουν στις προκυμαίες της Ιωνίας και όπου αλλού μας συναντούσαν χωρίς οίκτο και έλεος, την ώρα που την Σμύρνη τύλιγαν οι πύρινες φλόγες μετατρέποντας την σε μια πραγματική κόλαση!
Οι ανθρώπινες απώλειες, το δράμα της ορφάνιας, ο εξανδραποδισμός και οι φοβερές κακουχίες, σημάδεψαν καταλυτικά την υπόσταση των κατατρεγμένων της Μ. Ασίας. Κι όμως, αυτοί οι δυστυχείς άνθρωποι, μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, κατάφεραν, όχι μόνο να σταθούν στα πόδια τους, αλλά και να μπολιάσουν με τις διαχρονικές Αξίες του Μικρασιατικού πολιτισμού ολόκληρο το Ελληνικό Έθνος, παρασέρνοντας το σε μια διαρκή και αυξανόμενη πολιτιστική πρωτίστως, αλλά και εμπορική και γεωργική ανάπτυξη. Οι πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, κακά τα ψέματα έδωσαν άλλο αέρα στην Ελλάδα…. Και όλα αυτά την ίδια ώρα που πολύ συχνά οι κατατρεγμένοι Μικρασιάτες εισέπρατταν το χλευασμό των Ελλαδιτών που δεν ωχριούσαν μπροστά σε τίποτε! Μέχρι Τούρκους τους φώναζαν… και μην κάνετε πως δεν το ξέρετε!
Ένα από τα λιγότερο γνωστά θέματα της Μικρασιατικής Καταστροφής είναι η υποδοχή και η περίθαλψη των Μικρασιατών προσφύγων στην Κύπρο αμέσως μετά τα δραματικά γεγονότα του Σεπτέμβρη του 1922. Θεωρείται ότι από τον Σεπτέμβριο έως τον Δεκέμβριο του 1922 κατέφθασαν στην Κύπρο 2.400 πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία. Από αυτούς, οι 1.700 είναι Έλληνες, οι οποίοι είναι είτε Μικρασιάτες, αντιμετωπιζόμενοι από τις βρετανικές αρχές κατοχής ως «Έλληνες υπήκοοι», είτε Κύπριοι, οι οποίοι θεωρούνταν ότι είχαν βρετανική υπηκοότητα. Οι υπόλοιποι πρόσφυγες ήταν Αρμένιοι αλλά και άλλης εθνικής καταγωγής εργαζόμενοι στη Μικρά Ασία. Ο πραγματικός αριθμός όμως όσων έφθασαν τελικά στο νησί δεν είναι γνωστός και είναι βέβαιο πως είναι πολύ μεγαλύτερος. Χαρακτηριστική είναι η στάση των βρετανικών Αρχών κατοχής απέναντι στους πρόσφυγες. Επιτρέπουν την αποβίβαση σε όσους κατάγονταν από την Κύπρο και είχαν κατά συνέπεια τη βρετανική υπηκοότητα, στους Βρετανούς, αλλά και στους Αρμένιους, με το επιχείρημα ότι δεν υπάρχει γι' αυτούς πατρίδα.
Το μαρτύριο της Σμύρνης και γενικά το μέγεθος της εθνικής καταστροφής, έχει χαρακτήρα Αποκάλυψης. Ας δούμε πως περιγράφεται μέσα από τα πρωτοσέλιδα του Κυπριακού τύπου: «Η θάλασσα [...] παρέχει τα υγρά νώτα της διά να μεταφέρωνται επί αυτών άθλιοι και δύστυχοι ανθρώπιναι υπάρξεις από τον Τουρκικόν Αδην εις την γην» («Κυπριακός Φύλαξ» Λάρνακας, 7.9.1922). «Οι τραγικοί κύκλοι της Δαντικής κολάσεως ωχριούν προ του Σμυρναϊκού μαρτυρίου. Η παγκόσμιος ιστορία δεν ανέγραψε τραγικωτέραν σελίδα» («Σάλπιγξ» Λεμεσού, 9/22.9.1922). Η ρητορική αυτή δεν είναι άσχετη με το γεγονός ότι η κάλυψη των γεγονότων στηρίζεται βασικά στις αφηγήσεις των ίδιων των προσφύγων, που δίνουν τον τόνο της ανθρώπινης συμφοράς, της απανθρωποποίησης: «Είχον δε την ανατριχιαστικήν φρίκην να βλέπωσι παρά το τελωνείον [της Σμύρνης] σειράς όλας ανθρώπων με δεμένα χέρια και τας κεφαλάς αποκομμένας. [...].
Αυτές τις άγνωστες στους περισσότερους σελίδες της ιστορίας μας, φιλοδοξούν να αναδείξουν δύο πολύ δραστήριοι Σύλλογοι της Λάρισας. Μικρασιάτες και Κύπριοι που έζησαν και ζουν στο πετσί τους το δράμα της προσφυγιάς, αθροίζουν τις  δυνάμεις τους σε μια προσπάθεια να διευρύνουν την ιστορική γνώση. Όχι ασφαλώς για να ξύσουν πληγές, αλλά για να αναθερμάνουν τις ψυχρές και αδύναμες συνειδήσεις… Όσοι πιστοί προσέλθετε λοιπόν, στην Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας - Μουσείο Γ.Ι. Κατσίγρα, στις 8:30 το βράδυ της Πέμπτης 28 Μαΐου 2015, παραμονή της αποφράδας μέρας της αλώσεως. Η Μόνα Σαββίδου Θεοδούλου, πρόεδρος των Μικρασιατών Κύπρου, φιλόλογος και πολυβραβευμένη ποιήτρια έχει και τη γνώση και τον παλμό που απαιτείται για να μας ταξιδέψει νοσταλγικά στις αλύτρωτες πατρίδες του Ελληνισμού… Και μην παραξενεύεστε που τολμώ να τες αποκαλώ ακόμα αλύτρωτες! Δεν υπάρχει κανείς πια που να ονειρεύεται την επιστροφή στην Σμύρνη. Με την Κερύνεια όμως υπάρχει ένας ανοικτός λογαριασμός που δεν πρέπει να κλείσει όπως ονειρεύεται η παγκόσμια αταξία της νέας τάξης.. Οι Μικρασιάτες θα μας τραγουδήσουν και θα χορέψουν χορούς και τραγούδια της Κύπρου και της Μ. Ασίας, ίδιοι σαν αδέλφια δίδυμα, αφού σε όλους τους τομείς βρίσκουμε κοινά στοιχεία, όπως στη μουσική, στη λαϊκή ευσέβεια, στις παραδόσεις, στα φαγητά, στην τέχνη, στο εμπόριο, στην ορθόδοξη πίστη, στην τιμή των Αγίων... αυτό το ήθος της πίστης και της ελπίδας που έσμιξε και μπόλιασε ακόμη περισσότερο αυτή την αμφίδρομη διαιώνια σχέση Κύπρου και Μικράς Ασίας.

Δρ. Ντίνος Αυγουστή
Εκπαιδευτικός στο ΤΕΙ Λάρισας
Από το Μονάγρι Λεμεσού
a.avgoustis@hotmail.com