Κωνσταντίνου Ι. Κορίδη: "Βραχυγραφίες" – Κριτική της Ανθούλας Δανιήλ

Κωνσταντίνος Ι. Κορίδης

Βραχυγραφίες

Εκδ. Ιωλκός,  2015

Με μότο από τον Βασιλιά Ριχάρδο Γ΄ του Σαίξπηρ, «Ακόμη και το πιο μανιασμένο κτήνος έχει μια λύπηση, εγώ δεν έχω καμία, άρα δεν είμαι κτήνος», ο ποιητής  Κωνσταντίνος Ι. Κορίδης μας προετοιμάζει για το τι θα ακολουθήσει. Και το μότο του παίζει διπλά στα είκοσι εφτά ποιήματα. Συμμετέχει σ’ αυτό που αρνείται ότι είναι και το καλλιεργεί σε μικρά ποιητικά ξαφνιάσματα, άλλοτε ως είναι και άλλοτε ως μη είναι. Πάνω στην αιχμή, μεταξύ χιούμορ και πίκρας, πύκνωσης και  συμπύκνωσης. Και η γοητεία πάντοτε παρούσα.

«Σήμερα», λοιπόν, ο ποιητής παρατηρεί ότι σαν σε κλεψύδρα κάτι χάνεται και κάτι κερδίζεται ή καλύτερα κάτι αδειάζει και κάτι γεμίζει. Αδειάζει η ζωή, λιγοστεύουν όλα και χάνονται στην άμμο. Οι «καρέκλες», τα «βάζα», τα  «νεκροταφεία»  αδειάζουν και «θάβονται στην άμμο οι μνήμες τους». Αν αυτή η ταφή έχει την κληρονομιά της στη γραφή του Σεφέρη που  την έσβησε ο μπάτης, και νομίζω πως εκεί την έχει, τα ποιήματα είναι φορείς μιας εγγενούς άρνησης. Διότι, τα έργα των ανθρώπων που στήνονται στην άμμο έτσι κι αλλιώς  γκρεμίζονται είτε έτσι το λέει ο αρχαίος Ηράκλειτος είτε ο νεότερος Καρυωτάκης ή όποιος άλλος.  Με το ίδιο σκεπτικό το «πάθος» το έφαγε η «λογική» και αυτή με τη σειρά εξελίχτηκε σε «συνήθεια». Η κλίμακα – πάθος, λογική, συνήθεια- είναι κατιούσα, ενώ η ειρωνεία ανιούσα για να περιγράψει εκείνο που διαρκώς λείπει· το ανύπαρκτο, την κυριαρχία της σιωπής.

Και να την στο ποίημα «Οδός Σκουφά» η πικρή αλήθεια που προσγειώνει ανώμαλα τα όνειρα και μας θυμίζει εκείνο το «καλά εσύ σκοτώθηκες νωρίς», σαν να μας τονίζει πόσο τυχεροί είναι εκείνοι που δεν επέζησαν. Και βέβαια αρχαιόθεν ισχύει αυτό· και ο Οδυσσέας και ο Αινείας έχουν μακαρίσει εκείνους που πέθαναν κάτω από τα τείχη της Τροίας και γλίτωσαν όλες τις ταλαιπωρίες και τους κινδύνους που έπρεπε να περάσουν, πληρώνοντας το τίμημα της επιβίωσης.

Κι εκεί που γλυκά ακούγεται εκείνη η προσευχή: «Δυο λεμονιές έχει η ζωή μου·/ μία στον κήπο μου  και μία στην ψυχή μου./ Θεέ μου, στείλε τη βροχή σου, μήπως ανθίσουν», πριν προλάβουμε να αναπνεύσουμε το άρωμα και τη δροσιά τους, να την η ξηρασία που τις απειλεί και τις δύο. Γιατί ο ποιητής βρίσκεται   με το ένα πόδι εδώ και με το άλλο στην ανατροπή, στην άλλη όχθη.

Ο άλλος πόλος της γλύκας είναι ο άλλος πόλος της πίκρας. Σαν τον Καβάφη ανατρέπει την ειδυλλιακή επιφάνεια για να μας δείξει πώς εξελίσσονται όλα τα ωραία, όπως τελικά η ίδια η ζωή εξελίσσεται  και τρέχει με «το αίμα στις φτέρνες». Και όσο και αν  «αναπηδά η μπάλα ανάμεσα  στις αισθήσεις·/ χαμένος χρόνος,/ άνευ ουσίας/ Μία από τα ίδια…».

Χωρίς να το βάζει κάτω όμως, πάντα τοποθετεί στη  βάση της εκκίνησης τη  συγκίνηση, για να μπορεί να την ανατρέψει  και να δείξει ποια θέση κενή κατέλαβε. Και έτσι δικαιολογείται και εκείνη η «Εξομολόγηση»: «Συγχώρα με, Παναγιά μου, / που πάλι σου ’πα  ψέματα,/ μα μόνο σ’ εσένα μπορώ να τα πω». «Το ψέμα μου είναι τόσο αληθινό που ακόμη καιν τα χείλη μου» λέει ο Ελύτης, στη Μαρία Νεφέλη, οπότε πού η αλήθεια και πού το ψέμα; Και μήπως ψέμα είναι η αλήθεια που ξέπεσε; Κάπως έτσι άλλωστε  δεν την ορίζει και ο Καβάφης;  Το ψέμα είναι η άλλη όψη της αλήθειας που και αυτή  αληθινή είναι.

Η «Μοναξιά»  είναι κακό πράγμα, λέει ο ποιητής, γι’ αυτό και στέφεται γεννήτορας του  κόσμου  επειδή «ούτε ο Θεός την άντεξε κι έπλασε τον κόσμο», όμως τον έπλασε με δυνατούς και αδύνατους και όταν οι δυνατοί αποφασίζουν ζητούν έργα εκεί που ο φτωχός Έλληνας λέει λόγια, συμμετέχοντας σε μια «Διαπραγμάτευση» που όπως και να χει θα αποτύχει, εκτός ποιητικής συλλογής σίγουρα και όπως οι τρέχουσες μέρες δείχνουν. Ο ποιητής δεν κάνει πολιτική αλλά, εκών άκων,  και αυτός από την καραβάνα της τρέφεται, όπως συμβαίνει γενικώς, για να θυμηθούμε τον Σεφέρη, που θυμήθηκε τον Ώντεν, που υποστήριζε αυτή την άποψη. Και από το πολιτικό στο κοινωνικό σχόλιο: «Χθες διάβασα το ποίημα κι αγαλλίασα,/Σήμερα γνώρισα τον ποιητή κι αηδίασα», πράγμα που παραπέμπει στη διάσταση ανάμεσα στον ποιητή και στον άνθρωπο («Γνωριμία»). Και πάλι ένα πολιτικό σχόλιο: «Κοίταξε τον καθρέφτη σου. / Θα δεις τον κυβερνήτη σου» («Είδωλο»). Στο ποίημα «Ορθολογισμός» αναγνωρίζουμε κάτι από τη φιλοσοφία ή τη σοφία της ζωής. Δεν έχει σημασία το αποτέλεσμα αλλά το ταξίδι, με μαθηματικούς όρους όμως: «Ο λόγος ύπαρξης της εξίσωσης/ είναι ο μόχθος για τη λύση της/ κι όχι η γνώση του τέλους της». Η «Ειλικρίνεια» καταλυτική: «Αγαπώ / εσένα./ Μα πιο πολύ αγαπώ/ εμένα…». Επίσης, η μάταιη αναζήτηση: «Μια γωνιά στον Παράδεισο έψαχνα/ και βρέθηκα σε κύκλο» («Κατάληξη»), η άλλη όψη που λέγαμε, και τέλος το συμπέρασμα εφ’ όλης της ύλης που θα μπορούσε να τιτλοφορείται «Αχαριστία» αλλά τιτλοφορείται «Έλλειψη», επειδή εκείνο που λείπει από το πλούσιο λεξιλόγιο του άλλου/της άλλης είναι η λέξη «ευχαριστώ».

Έτσι, με ένα στίχο στο καρφί και έναν στο πέταλο, κάνει τον κύκλο των αστραφτερών εξορμήσεων ανατρέποντας συνεχώς ό,τι με επιμονή στήνει, σαν να είναι πλέον ο ίδιος ο Ηράκλειτος. Οπότε, και οι Βραχυγραφίες του, με τη σειρά τους μοιάζουν σαν τους κύβους, τα ζάρια του Εφέσιου, της ζωής που φέρνει παίρνοντας, που χαρίζει αφαιρώντας, που φωτίζει σκοτεινιάζοντας, παίζοντας και σπουδάζοντας, γιατί τέτοια αντιφατική, ανατρεπτική, ατίθαση, αινιγματική και απρόσμενη είναι.

Τα ποιήματα, λοιπόν, σύντομα και περιεκτικά, στοχαστικά, έξυπνα και ανατρεπτικά, ευλύγιστα και καλλιτεχνικά δείχνουν και το μέρος και το όλο, και αυτό και το άλλο. Σαν να μας λέει ο Κορίδης: Ιδού εγώ, με ετούτη αλλά και την άλλη πλευρά, μη με πιστεύετε αλλά αλήθεια λέω και  από την άλλη μεριά είμαι ο ίδιος. Είμαι εγώ αλλά εγώ είναι ένας άλλος, σαν τον Ρεμπώ. Δεν γράφω κατεβατά, όπως εκείνος αλλά κατασκευάζω μικρά, λιανά, εύστοχα βέλη, με δυο τρεις στίχους και σημαδεύω τους καημούς μου. Κι έχω πολλούς, πιο πολλούς από τα ποιήματα και ποιος δεν έχει άλλωστε, hypocrite leucteur!

Φρέαρ