Γκαστόν Λερού, "Το μυστήριο του Κίτρινου Δωματίου" - Κριτική Νίκης Κώτσιου

Γυναικείο δωμάτιο μυστηρίου

Μια όμορφη γυναίκα κινδυνεύει. Αυτό μοιάζει να είναι το αγαπημένο θέμα του Γκαστόν Λερού, διάσημου συγγραφέα της Belle Epoque, που χρησιμοποιεί το απειλούμενο γυναικείο σώμα ως κεντρικό μοτίβο στα πιο σπουδαία έργα του, το (πασίγνωστο) Φάντασμα της Όπερας και το Μυστήριο του Κίτρινου Δωματίου. Πάνω σ’ αυτό το ποθητό σώμα, που προηγουμένως έχει γίνει πεδίο διεκδικήσεων και διενέξεων, συναντιούνται  και διασταυρώνονται με τρόπο εντυπωσιακό μια σειρά από πάθη, πόθους, ολισθήματα και εγκλήματα . «Cherchez la femme”,προστάζει η λαϊκή σοφία θεωρώντας δεδομένη και περίπου αυτονόητη  τη συνύφανση της γυναίκας με την εγκληματικότητα και το μυστήριο. Πίσω από κάθε έγκλημα υπάρχει τάχα κάποια αναπόδραστη ραδιουργία του θηλυκού, που ενεργά ή παθητικά  εξυφαίνει έναν ιστό, έτοιμο  να παγιδεύσει τα ερωτοπαθή αρσενικά; Στη μυθοπλασία του Λερού, οι γυναίκες- θύματα ενσαρκώνουν το ωραίο  αλλά και το αγαθό με τον πιο αντιπροσωπευτικό τρόπο. Είναι όμορφες, ανεπίληπτες, διαπρέπουν στην τέχνη ή την επιστήμη, διακρίνονται για το ήθος και την αρετή  τους αλλά και προκαλούν ερήμην τους  ασίγαστα πάθη με απίστευτες δραματικές κορυφώσεις.

Το παρ’ολίγον θύμα στην αστυνομική υπόθεση του Κίτρινου Δωματίου(μτφρ.Βαγγέλης Γιαννίσης, εκδ.Διόπτρα) είναι η δεσποινίς Στάγκερσον, μια σχετικά νέα γυναίκα που ζει  με τον πατέρα της και εργάζεται μαζί του εκπονώντας έρευνες πάνω στη διάσπαση της ύλης. Η δεσποινίς Στάγκερσον δέχεται επίθεση στο Κίτρινο Δωμάτιο, που βρίσκεται δίπλα στο εργαστήριο πειραμάτων και το οποίο χρησιμοποιεί ως υπνοδωμάτιο τα καλοκαίρια. Ο δράστης κατορθώνει να διαφύγει, όταν η γυναίκα καλεί βοήθεια, αφού πρώτα την τραυματίζει. Ωστόσο, οι συνθήκες της φυγής του παραμένουν μυστηριώδεις και ανεξήγητες, δεδομένης της ιδιάζουσας  αρχιτεκτονικής του Κίτρινου Δωματίου, που το καθιστά  δύσκολα προσπελάσιμο. Οι αστυνομικές έρευνες εστιάζονται στο υπηρετικό προσωπικό, που αποδεικνύεται υπεράνω υποψίας ενώ την υπόθεση εξετάζει κι ο νεαρός δημοσιογράφος Ρουλεταμπίλ , που σπεύδει στον τόπο του εγκλήματος. Ο Ρουλεταμπίλ υποψιάζεται ότι η Ματίλντ Στάγκερσον γνωρίζει ποιος επιχείρησε να τη δολοφονήσει και επιμελώς τον κρύβει ώστε να αποφύγει  κάποια αποκάλυψη που θα προκαλέσει σκάνδαλο. Ο  νεαρός ερευνητής καταφέρνει, μετά  από πολλές περιπέτειες, να διαλευκάνει την υπόθεση φέρνοντας στο φως στοιχεία από ένα καλά κρυμμένο παρελθόν, που το θύμα προσπαθεί να ξεχάσει.

Στις υποθέσεις κλειστού δωματίου, όπως είναι το Μυστήριο του Κίτρινου Δωματίου ή Οι Φόνοι της οδού Μοργκ του Πόε, ένα δωμάτιο κατά τα φαινόμενα απρόσβλητο γίνεται τόπος του εγκλήματος. Πράγματι, ο εισβολέας φαίνεται να μπαίνει και να βγαίνει ανενόχλητος από  το  Κίτρινο Δωμάτιο, μολονότι αυτό κλειδώνει από μέσα και δεν επιτρέπει κανενός είδους διαφυγή. Μέσα από τα αναλυτικά σχεδιαγράμματα που εισάγονται στο κείμενο, ο αναγνώστης μπορεί να επιβεβαιώσει ότι πρόκειται για ένα έγκλημα αδύνατο να συμβεί . Ωστόσο,  η επίθεση σε βάρος της δεσποινίδας Στάγκερσον είναι αναμφισβήτητο γεγονός που έλαβε χώρα σ’αυτόν τον περίκλειστο και πολλαπλώς προστατευμένο χώρο, όσο κι αν αυτό αντίκειται στη λογική. Συλλέγοντας ενδείξεις και προχωρώντας ορθολογικά σκεπτόμενος, ο Ρουλεταμπίλ αξιοποιεί τις ελάχιστες λεπτομέρειες αναζητώντας μια συνεκτική ερμηνεία. Προκειμένου να προσεγγίσει το φαινομενικά ανεξήγητο γεγονός, φτιάχνει σενάρια, που συνεχώς τροποποιεί και βελτιώνει, καθώς στην πορεία γνωστοποιούνται καινούρια στοιχεία που φωτίζουν αλλιώς την υπόθεση.

Το Κίτρινο Δωμάτιο εφάπτεται στο εργαστήριο πειραμάτων των Στάγκερσον, και ο Γκαστόν Λερού μοιάζει να ακολουθεί συνειδητά την επιστημονική μεθοδολογία στον τρόπο που συγκροτεί τη διερευνητική σκέψη του ήρωά του Ρουλεταμπίλ. Ας μην ξεχνάμε ότι το μυθιστόρημα γράφεται στις αρχές του εικοστού αιώνα(1907) και είναι παντού διάχυτη η αισιοδοξία και η πίστη στη δύναμη της πολλά υποσχόμενης επιστήμης και των επιτευγμάτων της. Μέσω των σχεδιαγραμμάτων που παρεμβάλλονται στην αφήγηση σε κρίσιμα σημεία, ο αναγνώστης αποκτά πλήρη εποπτεία του χώρου και των δυσκολιών, κάνει τις δικές του υποθέσεις  και είναι σε θέση να παρακολουθήσει αλλά και να ελέγξει τις εικασίες και τις πρωτοβουλίες του δημοσιογράφου-ντετέκτιβ, όσο αυτός προχωρά στη διαλεύκανση του μυστηρίου.

Το θύμα είναι μια ωραία και ενδιαφέρουσα γυναίκα, η  Ματίλντ Στάγκερσον. Ζει μια ενάρετη ζωή αφιερωμένη στην επιστήμη και με την ομορφιά της γοητεύει τους γύρω, χωρίς αυτό να είναι μέσα στις προθέσεις της. Άθελά της μετατρέπεται σε μοιραία γυναίκα, αν και ποτέ δεν το επιδιώκει. Την τριγυρίζουν  και την πολιορκούν επίδοξοι μνηστήρες κι αυτή διαλέγει τον Ρομπέρ Νταρζάκ, καθηγητή της Σορβόνης και διακεκριμένο επιστήμονα. Ο Νταρζάκ γίνεται κοινωνός του  επτασφράγιστου μυστικού της και, μετά την απόπειρα, όλες οι υποψίες πέφτουν πάνω του ενώ εκείνος εμφανίζεται απρόθυμος να υπερασπισθεί τον εαυτό του, μολονότι αθώος.

Η Ματίλντ γνωρίζει εξαρχής τον ένοχο αλλά αρνείται να τον φανερώσει. Αυτή η παράδοξη κατάσταση την καθιστά θύμα και συγχρόνως συνεργό του δράστη. Η επιμονή της να τον  καλύπτει και να διακινδυνεύει την ίδια τη ζωή της προκειμένου να μη μαθευτεί η ταυτότητά του δημιουργεί τις απαραίτητες συνθήκες μυστηρίου ώστε το σασπένς να εκτοξευθεί στα ύψη. Καθώς το θύμα αρνείται να μιλήσει, καλείται το δωμάτιο να φανερώσει τα μυστικά που κρύβει, μέσ’ από τα ίχνη που άφησαν πίσω τους οι εμπλεκόμενοι. Όσα συμβαίνουν εντός του, φαντάζουν προς στιγμή υπερφυσικά και αλλόκοτα και όλα αποκτούν μια εντονότατη απόχρωση γοτθικού τρόμου.

Πράγματι το δωμάτιο στοιχειώνει όσους το προσεγγίζουν, αλλά αυτό συμβαίνει εξαιτίας της Ματίλντ, της γυναικείας παρουσίας που δίνει νόημα και περιεχόμενο σε όλα τα υπόλοιπα. Η γυναίκα σιωπά και πρέπει τότε το δωμάτιο να «μιλήσει» και να διηγηθεί αυτό την ιστορία. Όμως, το Κίτρινο Δωμάτιο πεισματικά παραπλανά σα να ακολουθεί τις διαταγές κάποιου εντολέα. Ή μετατρέπεται σε αχανή λαβύρινθο καταβροχθίζοντας τον κόπο και την προσπάθεια των επίδοξων ντετέκτιβ. Και πάντως  περιπλέκει ή διαστρέφει την κατάσταση αρνούμενο επίμονα να ξεκλειδώσει τα μυστικά του. Αυτός ο κατ’εξοχήν τόπος της γυναικείας ιδιωτικότητας ανθίσταται σθεναρά στην καταπάτησή του και ξέρει να τιμωρεί τους εισβολείς. Ως προέκταση του γυναικείου σώματος και θεματοφύλακας απωθημένων μυστικών, το δωμάτιο ξέρει να περιφρουρεί και να θωρακίζει το μυστικό βίο των ενοίκων του. Ως τόπος που στεγάζει και προστατεύει τη γυναικεία φύση και τις πολλαπλές αντιφάσεις της, με όλα τα καλά και τα άσχημα, το μυστηριώδες δωμάτιο παρεμποδίζει το έργο των  πάσης φύσεως παρείσακτων και επιφυλάσσει την αλήθεια μόνο στους εκλεκτούς.

Γκαστόν Λερού : Το Μυστήριο του Κίτρινου Δωματίου, μτφρ.Βαγγέλης Γιαννίσης, σελ.312, εκδ.Διόπτρα,2015

ο αναγνώστης