Η ατμόσφαιρα των γκέτο απλώνεται στην Αθήνα - Του Νίκου Βατόπουλου

Μ​​πορεί κανείς να ζήσει στα Εξάρχεια σήμερα; Προφανώς ναι, αφού χιλιάδες κόσμου μένουν σε αυτήν την παλιά, κάποτε αστική, γειτονιά, αλλά το ερώτημα είναι κατ’ ουσίαν προκλητικό. Το σκέφτομαι συχνά κάθε φορά που περπατάω γύρω από την πλατεία Εξαρχείων και στους πέριξ δρόμους, κάθε φορά που οι εικόνες υπερεξάντλησης του δικαιώματος στην αναρχία οδηγούν σε βιώματα απρόσκλητα και σε εντυπώσεις συγκεχυμένες. Τα Εξάρχεια έχουν χωνεμένη την ιδέα της «αθηναϊκότητας» στο γενετικό υλικό τους, αλλά τα τελευταία, πολλά, χρόνια, έχουν αποσχιστεί από την πόλη.

Η Μπλε Πολυκατοικία στην πλατεία Εξαρχείων, έμβλημα της πρωτοπορίας του ’30, έχει και αυτή γίνει τμήμα της τοιχογραφίας της περιοχής.

Η «δημοκρατία» των Εξαρχείων, καθώς έχει δημιουργήσει το δικό της άβατο και τον δικό της νόμο, ζει με ρυθμούς παλαιού ημερολογίου. Είναι πλέον τόσο εμποτισμένο το κλίμα από την ανοχή στο ειδικό καθεστώς (λόγω φόβου και αναποτελεσματικότητας) ώστε μπορεί κανείς να πει ότι τα Εξάρχεια είναι μια αθηναϊκή γκρίζα ζώνη. Ο ισχυρισμός αυτός, που αφορά μια τεράστια περιοχή από τη λεωφόρο Αλεξάνδρας και Σπυρίδωνος Τρικούπη μέχρι τη Διδότου και Ιπποκράτους, αφορά εκατοντάδες πολυκατοικίες και παλιά διώροφα και τριώροφα, σχολεία, φροντιστήρια, κινηματογράφους και μικρές επιχειρήσεις. Είναι ένας ολόκληρος κόσμος που, θέλοντας και μη, ζει στις προσταγές ενός ιδιότυπου καθεστώτος.

Πολλοί είναι αυτοί που δεν πηγαίνουν στα Εξάρχεια ακόμη και τη μέρα παρά μόνο αν δεν μπορούν να το αποφύγουν. Δεν τους αδικώ. Πηγαίνω, όμως, συχνά, ακόμη και χωρίς λόγο, για να φωτογραφίσω και να νιώσω την περιοχή. Υπάρχουν στιγμές που αυτή η βαθιά αθηναϊκή αύρα των Εξαρχείων με τυλίγει, ιδίως όταν είμαι στα στενά προς τη λεωφόρο Αλεξάνδρας, όπου διασώζεται σε μερικά σημεία μια κλίμακα άλλης εποχής.

Παρ’ όλα αυτά, η κατάσταση είναι σε οριακό σημείο. Η επιφάνεια της πλατείας είναι αυτές τις μέρες υπό κατάληψη και το φανάρι, από μόνο του ένα κομψοτέχνημα, είναι βανδαλισμένο. Ολα όμως κυλούν σαν να μη συμβαίνει τίποτε, ενώ δεκάδες τετράγωνα είναι βουτηγμένα στην παραβατικότητα, στη βρώμα και στη συστηματική ομηρία της περιοχής. Αν πάρετε την οδό Θεμιστοκλέους, π.χ., ή την οδό Εμμανουήλ Μπενάκη από την Πανεπιστημίου ώς την Καλλιδρομίου, θα παρατηρήσετε ότι συμβαίνουν όλα όσα δεν θα έπρεπε.

Συγκεκριμένα: έχει καταλυθεί η διάκριση ιδιωτικού και δημοσίου χώρου καθώς το σύνολο των εκτεθειμένων επιφανειών έχει ενοποιηθεί κατειλημμένο από αφίσες και γκράφιτι. Στις εισόδους των πολυκατοικιών έχει καταργηθεί το δικαίωμα της ιδιωτικότητας. Δεν υπάρχει ούτε ένα διατηρητέο κτίριο, από τα πολλά που έχουν τα Εξάρχεια, που να μην είναι πλήρως βανδαλισμένο.

Και αυτά είναι απλώς τα φαινόμενα, οι επιπτώσεις και οι πρόχειρες αναγνώσεις ενός συστήματος εσωτερικής άλωσης της πόλης που κορυφώνεται στα Εξάρχεια αλλά εξαπλώνεται σε μια αχανή περιοχή κάτω από την Πατησίων και πέρα προς τη Λιοσίων, στο Πεδίον του Αρεως, στον Σταθμό Λαρίσης και στο Μεταξουργείο. Είναι τεράστια χάσματα στην αστική συνέχεια, που συμβάλλουν στην κοινωνική ανισότητα και στη διακοπή της λειτουργίας της πόλης. Το αισθητικό πρόβλημα, που είναι φυσικά μείζον, είναι απλώς η αποκρυστάλλωση μιας βαθύτατης, χρόνιας και νοσηρής παθογένειας, με ρίζες στην κοινωνική αποδιοργάνωση, την οικονομική υπανάπτυξη και την πνευματική καθυστέρηση. Η αυτόκλητη «δημοκρατία» των Εξαρχείων έχει προ πολλών ετών αποκλίνει από την κατηγορία μιας εναλλακτικής και μποέμ γειτονιάς και έχει με φασιστικές μεθόδους καταληφθεί από αντικοινωνικές ομάδες. Ολοι το γνωρίζουν, αλλά κανείς δεν τολμάει να αγγίξει την κατάσταση.

Ενα τρομακτικό σε έκταση ποσοστό της Αθήνας έχει εκπέσει σε καθεστώς γκέτο.

Έντυπη

Η Καθημερινή