Προς κατάργηση η γραβάτα μετά από 377 χρόνια; - Του Τάσου Κοντογιαννίδη

Η ιστορία του… λαιμοδέτη ξεκινά από το Παρίσι  όπου πρωτοεμφανίστηκε  από Κροάτες, πολεμήθηκε, καθιερώθηκε και τώρα λένε να την καταργήσουν…

Του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη

Η γραβάτα, που αποτελούσε για περίπου τέσσερις αιώνες μέρος της λεπτής ανδρικής αμφίεσης, καθημερινής και επίσημης, πρωτοεμφανίστηκε  στις Βερσαλλίες και πρωτοφορέθηκε από τον βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκο ΙΔ΄. Την έφερε στο Παρίσι το Σύνταγμα Κροατών φρουρών  που είχε προσκαλέσει  το 1638 η γαλλική κυβέρνηση ως φρουρά του νεαρού τότε, ( μόλις… πέντε ετών!) βασιλιά Λουδοβίκου. Οι φρουροί αυτοί, έφεραν το περίεργο τούτο περιλαίμιο και αποτελούσε μέρος της εθνικής ενδυμασίας  της επίλεκτης αυτής στρατιωτικής μονάδας, που ονομαζόταν «Colonn Kroat»

Αυτόν τον λαιμοδέτη, οι Γάλλοι τον ονόμασαν «Κροάτ», άρεσε πολύ στον νεαρό βασιλιά που το φορούσε και οι αυλικοί για να του φανούν αρεστοί άρχισαν  κι αυτοί να τον μιμούνται! Αυτήν λοιπόν την Κροάτα ή κραβάτα όπως από παράφραση επικράτησε να λέγεται, άρχισαν σιγά, σιγά  να τη φορούν οι Γάλλοι ευγενείς και σταδιακά να τους μιμούνται οι άλλοι…

Αρκετοί ειδικοί, ακόμα και ακαδημαϊκοί, προσπαθούσαν στη Γαλλία να αποδείξουν ότι  υπήρχε  προϊστορία της γραβάτας  κατά τον μεσαίωνα, με τις λωρίδες της περγαμηνής που κάποιοι φορούσαν για να ξεχωρίζουν… Ειπώθηκε τότε, ότι επί ρωμαϊκής εποχής  ο περίεργος Νέρων, φορούσε γραβάτα για να μη ερεθιστούν οι αμυγδαλές του και να μη … στερηθούν οι υπήκοοι του, την… γλυκύτητα της φωνής του…  Πάντως δεν άλλαξαν την πατρότητα της γραβάτας που δεν μπορούσε να αποχωριστεί  τους Κροάτες...

Εν τέλει η γραβάτα επικράτησε τόσο πολύ, που εκτός από τους άνδρες άρχισαν οι μόδιστροι να τη λανσάρουν και στις γυναίκες! Τη χρησιμοποιούσαν μάλιστα και ορισμένοι καλλιτέχνες στο θέατρο ή τη μουσική, τη γνωστή ανεμίζουσα μαύρη γραβάτα που έκανε πιο γοητευτικό τον καλλιτέχνη η τον τραγουδιστή. Μία 17χρονη, η Μαρία Λουΐζα Ντε Λα Βαλλιέρ επινόησε  ένα είδος γυναικείας γραβάτας και έδωσε μάλιστα σ’ αυτό το όνομα της : «Λαβαλλιέρ».

Με την πάροδο των χρόνων η γραβάτα  άρχισε να φοριέται επισήμως από τους αρχηγούς των κρατών και κυρίως τους βασιλείς που την συνέδεσαν με το χρώμα της σημαίας της πατρίδας τους. Ο γάλλος βασιλιάς φορούσε λευκή και ο άγγλος κόκκινη...

Στην εποχή του Ναπολέοντα η γραβάτα διαδόθηκε ευρέως, αφού αποτελούσε μέρος της στολής των στρατιωτών του. Ο Κορσικανός στρατηγός είχε επινοήσει περιλαίμια κατά τέτοιο τρόπο, ώστε οι στρατιωτικοί του να είναι αναγκασμένοι να κρατούν όρθιο το κορμί τους και τεντωμένο πάνω το κεφάλι, παίρνοντας επιβλητικό αγέρωχο ύφος.

Ουσιαστικά, η γραβάτα ήταν μία υφασμάτινη κορδέλα τυλιγμένη στο λαιμό και δεμένη μπροστά. Βαθμηδόν εξελίχθηκε σε σχήμα πεταλούδας (γαλλιστί παπιγιόν). Με αυτό το σχήμα έφτασε στην Ελλάδα. Πρωθυπουργοί και μινίστροι που ταξίδευαν στο εξωτερικό, έβλεπαν τις αμφιέσεις των... συναδέλφων τους και ακολουθούσαν τη μόδα των χωρών τους.

Ο Μαυροκορδάτος και ο Κανάρης ήταν από τους πρώτους που έβαλαν το «παπιγιόν» περί το 1840 και ακολούθησαν οι άλλοι. Μετά από 45 χρόνια,  θα κάνει την εμφάνιση της η γραβάτα με τη μορφή που πήρε και καθιερώθηκε για 130 χρόνια. Στην Ελλάδα ο βασιλιάς Γεώργιος φόρεσε και τις δύο και από τους πολιτικούς ο Χαρίλαος Τρικούπης. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ήρθε στην Αθήνα με παπιγιόν και μετά το 1910 έβαλε τη γραβάτα.

Στον 20ό αιώνα η επιβολή της γραβάτας παγκοσμίως είναι γνωστή και κυκλοφόρησαν  φημισμένες από διάσημους μαιτρ της μόδας, όπως οι Γάλλοι  Υβ Σαίν Λωράν και Πιερ Καρντέν, Ιταλοί, Αγγλοι, καθώς και ο δικός μας Γιάννης Τσεκλένης που είχε λανσάρει παλιά γραβάτες με ιμπρεσιονιστικά χρώματα και σε σχέδια παρμένα από αρχαιοελληνικά και βυζαντινά ιχνογραφήματα

Οι «εχθροί» της γραβάτας

Πολέμιος της γραβάτας ήταν ο λόρδος Βύρων που έδειχνε απέχθεια αφού λάνσαρε  τα «αλά Μπάϋρον υποκάμισα». Ο Λένιν, μετά την ρωσική επανάσταση πέταξε την γραβάτα ως «κατάλοιπο της  αστικής τάξης» και ακολούθησαν οι προλεταριακές αμφιέσεις. Οι κομμουνιστές ηγέτες εμφανίζονται με κλειστό κουμπωμένο αμπέχονο, όπως το λάνσαραν οι Στάλιν και Μάο. «Εχθρός» της γραβάτας ήταν και το «Ζιβάγκο» που πρόβαλε στη δεκαετία του ’70 ο Ανδρέας Παπανδρέου, ενώ τώρα ο Αλέξης Τσίπρας εμφανίζεται με υποκάμισο χωρίς γραβάτα έχοντας μιμητές πολλούς υπουργούς του. Παρά την κρίση πάντως, η γραβάτα θ’ αργήσει να μπει στο μουσείο…