«Θύματα» αναζητούν «θύτες» - Του Βασίλη Κουφού

Η μεγάλη διαφορά ενός φιλελεύθερου από έναν (δεξιό η αριστερό) συντηρητικό είναι πως ο πρώτος, αναζητά το λάθος στον εαυτό του, ενώ ο δεύτερος, αδύναμος να αντιπαρέλθει τη μια και μοναδική αλήθεια (αυτή του ολοκληρωτικού δόγματος που υπηρετεί άβουλα) γυρεύει το σφάλμα σε μια σίγουρη μακρινή απόσταση.

Πριν από αρκετά χρόνια, όταν ο εξτρεμισμός γεννήθηκε στη Μέση Ανατολή, ο εχθρός ήταν σαφής και ξεκάθαρος, τακτοποιημένος στο μυαλό κάθε ενός, όπως τόσο γραμμικά και απλά ήταν ταξινομημένος ο ψυχροπολεμικός κόσμος. Το Ισραήλ δέχθηκε τέσσερεις φορές (1948,1956,1967 και 1973) συντονισμένες επιθέσεις από το σύνολο των γειτόνων του – με τη διακριτική αρωγή της Ε.Σ.Σ.Δ. – στο όνομα ενός ορφανού Παλαιστινιακού λαού, του Αραβικού ιδεώδους και άλλων συναφών τινών. Κανένας δεν μπήκε στη βάσανο της διερεύνησης των αιτιών αυτής της διαρκούς διαμάχης. Αρκούσε το απλοποιημένο σχήμα πως το Ισραήλ ήταν σύμμαχος των Ηνωμένων Πολιτειών σε συνδυασμό με τον εντελώς αφηρημένο και sui generis  γοητευτικά απλοϊκό, αριστερισμό των αράβων. Όλοι κάποια στιγμή έχουν ακούσει μαζί τις λέξεις «Μαύρος Σεπτέμβρης» αλλά κανένας δεν έχει μελετήσει τη σχετικά πρόσφατη ιστορία, για να ανακαλύψει τον τρόπο που διώχθησαν οι Παλαιστίνιοι από την Ιορδανία και τη Συρία το μήνα εκείνο του 1970. Πόσοι γνωρίζουν τη σφαγή της 5ης Σεπτεμβρίου 1972 στο Μόναχο στο όνομα της παραπάνω δίωξης, όπου πάνω  στον, πάντα στρεβλό, συντηρητικό θρησκευτικό-εθνικιστικό φανατισμό τους, οι Παλαιστίνιοι δολοφόνησαν 11 Ισραηλινούς αθλητές και συνοδούς ;

Πόσοι έχουν ανατρέξει στα γεγονότα του τραγικού εμφυλίου στο Λίβανο για να ανακαλύψουν μερικές αιτίες μιας διαρκούς θρησκευτικής – φυλετικής αιματοχυσίας, στο αιτιώδες επίκεντρο της οποίας επίσης βρέθηκαν οι Παλαιστίνιοι ; Τέλος πόσοι έχουν νιώσει φρίκη από την τακτική της Χαμάς να τοποθετεί γυναίκες, παιδιά και αμάχους στους στρατηγικούς στόχους, που πλήττει ο Ισραηλινός στρατός ;

Μια διαγώνια ανάγνωση των παραπάνω, εμφανίζει έγχρωμα, κάποια χαρακτηριστικά που ο μέσος Έλληνας, ο μέσος Ευρωπαίος και εν γένει ο μέσος Δυτικός πολίτης αρνείται επίμονα να αντικρίσει, για διαφορετικούς ωστόσο λόγους ο καθένας. Αυτό που ανακύπτει, είναι η αδιαφορία για την ανθρώπινη υπόσταση στο όνομα του αγώνα. Η αδιαφορία αυτή δε, είναι το ίδιο αποτρόπαιη, είτε έχει να κάνει με τους όρους μεταχείρισης ενός κρατουμένου, είτε με τον τρόπο τιμωρίας, είτε ακόμη και με την αντιμετώπιση ενός νεκρού. Υπό το πρίσμα αυτό, το να προκληθεί ένας εμφύλιος σε μια γειτονική χώρα, ή το να σφαγιαστούν μερικές δεκάδες άμαχοι που έχουν εγκλωβιστεί επίτηδες σε έναν χώρο αποθήκευσης στρατιωτικού υλικού, δεν αποτελεί καν τίμημα. Είναι ένα μέσο και αυτό, ώστε οι Παλαιστίνιοι να αποκτήσουν επιτέλους ένα αυτόνομο κράτος. Η λογική αυτή φυσικά δεν αποτελεί ίδιον των Παλαιστινίων. Το έχουν ασπασθεί οι κάθε λογής ακραίοι θεοκράτες από τη Σαουδική Αραβία και την Υεμένη έως την Καμπότζη και τη Βόρεια Κορέα. Το προσωρινό και φρικιαστικό αποτέλεσμα αυτής της αντίληψης, περιγράφεται στην παρούσα συγκυρία ως Ισλαμικό Κράτος.

Αλλά το μέγα πρόβλημα της Δύσης (ως κληροδότημα του κυρίαρχου φιλελεύθερου διαφωτιστικού της παρελθόντος σε συνδυασμό με στρεβλώσεις που προκάλεσε η έντονη ανάμειξη της θρησκευτικής εξουσίας στα κοινά) είναι η καταπίεση του ενοχικού της συνδρόμου. Υπάρχει μια ενδιαφέρουσα μελέτη του Πασκάλ Μπρυκνέρ με τον πολύ γλαφυρό τίτλο «The Tyranny of Guilt: An Essay on Western Masochism» (Princeton University Press, 2010). Μια ματιά και μόνον αποκαλύπτει στον (έκπληκτο κατά την άποψη μου) αναγνώστη μια οπτική, την οποία ίσως και εντός ενός ιδιαίτερου ψυχαναγκασμού που τη διακατέχει, η Δύση έως τώρα, απορρίπτει με φανατισμό. Έχοντας προσφέρει μια σειρά από τεράστιες κατακτήσεις στο χώρο του πνεύματος, της επιστήμης και των τεχνών (ανάμεσά τους η Αναγέννηση, ο Διαφωτισμός και  ο Αιώνας της Λογικής) Δύση (κυρίως και πρωτίστως από την πλευρά της Ευρώπης) επιμένει να φέρνει στην επιφάνεια την Ενοχή σε μορφή εμμονής, για το Μεσαίωνα, την Αποικιοκρατία και τις ετεροβαρείς σχέσεις εκμετάλλευσης που είχε επί μακρόν με αυτό που (αυτό) αποκαλείται τρίτος κόσμος. Ενδεικτικά κάπου ο συγγραφέας αναφέρει ότι ενώ είναι απολύτως φυσιολογικό να διακωμωδούνται σύμβολα της χριστιανικής ή της εβραϊκής θρησκείας και λατρείας, την ίδια ώρα μια ιδιότυπη αυτοκαθοδηγούμενη ισλαμοφοβία, μας απαγορεύει να κάνουμε το ίδιο με το Μωάμεθ. Η ετυμηγορία περί φοβικών συνδρόμων και ρατσισμού είναι άμεση.

Κατά την άποψή μου το πρόβλημα έχει ετεροκαθοριστεί από τη Δύση (ως πνεύμα, ως πολιτισμό και ως τρόπο ζωής) έναντι των άκρων, τα οποία είτε διατηρούν πολιτικές καταβολές (κομμουνισμός, φασισμός, πολιτικός εξτρεμισμός), είτε έλκουν περισσότερα στοιχεία πνευματικής – θρησκευτικής προέλευσης όπως ο μουσουλμανισμός. Όταν αυτομάτως η Δυτικός Πολιτισμός αναδύει μόνον την Ενοχή του για τα πεπραγμένα του παρελθόντος, οι μεγάλοι ηττημένοι της Ιστορίας (κομμουνιστές, φασίστες, φονταμενταλιστές) αυτομάτως μετατρέπουν την Ενοχή σε (υπέρ τους) θυματοποίηση. Ενδεδυμένοι ως Ιστορικά Θύματα, ξεπλένουν τα εγκλήματά τους, τα οποία είναι απλώς τα μέσα αντιμετώπισης των «Θυτών» τους (Δύση) και ταυτόχρονα αποκτούν ένα αφηρημένο, νεφελώδες και ανυπόστατο «ηθικό πλεονέκτημα» (σας θυμίζει κάτι η διαρκής επίκληση του όρου από κάποια ημεδαπά «θύματα»;) ως οι μεγάλοι αδικημένοι και κατατρεγμένοι της Ιστορίας. Προφανώς βέβαια τόσο ο ζωτικός χρόνος της αυτοθυματοποίησης όσο και ο επικοινωνιακός τονισμός της, απαιτούν μάρτυρες πάσης φύσεως. Από τον Μοχάμντ Άττα που οδήγησε ένα αεροπλάνο πάνω στους Δίδυμους Πύργους, και τον κ. Νικόλαο Ρωμανό, στο όνομα του οποίου μια ολόκληρη κοινωνία απαιτούσε να δοθεί το δικαίωμα να σπουδάσει marketing, προκειμένου να διακόψει την παρ’ ολίγον μοιραία απεργία πείνας στην οποία είχε υποβάλει τον εαυτό του έως την Ούρλικε Μάινχοφ και τους αιμοσταγείς αραβόφωνους της περασμένης Παρασκευής. Είναι τυχαίο ότι στη βάση κάθε ακραίας φιλοσοφίας (πολιτικής ή άλλης) βρίσκεται ο εκμηδενισμός της ατομικής υπόστασης και η ανάδειξη της ομοιόμορφης μάζας ; Μόνον εντός ενός τέτοιου μορφώματος θα αναπαραχθούν «μάρτυρες» και «ήρωες» ώστε να διατηρηθεί η εικόνα του «Ιστορικού Θύματος». Και αυτή η διατήρηση, παράγει αυτό το ιδιόμορφο και άγονο αντάρτικο πόλης.

Συνεπώς ο δρόμος που θα οδηγήσει στην ήττα του σκοταδισμού, απαιτεί, εκτός στρατιωτικής δράσης και μια γενική πολιτισμική αφύπνιση και αναθεώρηση. Η Δυτική Κουλτούρα, αποτελεί μια τεράστια και πολυδιάστατη πνευματική παρακαταθήκη, το απότοκο της οποίας συνθέτει συνολικά, τα επιτεύγματα αυτού που ονομάζουμε «Ανθρώπινος Πολιτισμός και Πνεύμα». Αυτό είναι που οφείλει να προωθηθεί και να διαδοθεί, αναδεικνύοντας την έννοια της Ανοικτής Κοινωνίας εντός της οποίας ο σεβασμός της ιδιαιτερότητας είναι αυτονόητος – έπεται όμως του σεβασμού στην Ανθρώπινη Ζωή και Ύπαρξη και στο ιερό του (όποιου) αυτοπροσδιορισμού του κάθε ατόμου. Αντιθέτως, η βίαιη επιβολή ενός πολυπολιτισμικού μοντέλου, όπου κάποιοι τιμώντας την Ασούρα αυτομαστιγώνονται και ταυτόχρονα μαζί με κάποιους άλλους που «επαναστατούν» καίγοντας περιουσίες ασχέτων  αποτελούν de facto θύματα, μιας αφηρημένης κάστας επικυρίαρχων, θα οδηγήσει εκεί που τα «θύματα» επιθυμούν και μπορούν να επιβιώσουν : στη ζούγκλα και στο χάος.