Δεξιά στροφή για την Αργεντινή

Ύστερα από 12 χρόνια αριστερής διακυβέρνησης, η Αργεντινή πραγματοποίησε στροφή προς την κεντροδεξιά την Κυριακή, δίνοντας τη νίκη στις προεδρικές εκλογές στον δήμαρχο του Μπουένος Άιρες, Μαουρίτσιο Μάκρι, του κόμματος Cambiemos (Ας Αλλάξουμε).

Με το 98,87% των ψήφων να έχει καταμετρηθεί, ο πρώην γενικός διευθυντής της ποδοσφαιρικής ομάδας Μπόκα Τζούνιορς βρισκόταν στο 51,44%, σχεδόν τρεις μονάδες μπροστά από τον αντίπαλό του Ντανιέλ Σκιόλι, του Μετώπου για τη Νίκη, ο οποίος βρισκόταν στο 48,56%.

Το αποτέλεσμα θα αντηχήσει σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική.

Στον νικητήριο λόγο του, ο νικητής υποσχέθηκε να ενισχύσει την οικονομία, να τα βάλει με τη λαθρεμπορία ναρκωτικών και να υπερασπιστεί τη δημοκρατία.

«Αυτή είναι μια ιστορική ημέρα» είπε ο Μάκρι, ο οποίος τον επόμενο μήνα θα αντικαταστήσει την Κριστίνα Φερνάντες ντε Κίρχνερ στο προεδρικό μέγαρο Κάσα Ροσάδα. «Τι συναίσθημα, τι ευτυχία, τι ελπίδα!»

Χιλιάδες εθελοντών της εκστρατείας πανηγύριζαν και χόρευαν στο κέντρο της εκστρατείας του Μάκρι καθώς λάμβαναν τα αποτελέσματα. Έξω, υποστηρικτές έκρουαν τύμπανα και κορνάριζαν με ενθουσιασμό.

Οι σκηνές αυτές ήταν αδιανόητες μόλις πριν από δύο μήνες, όταν ο Σκιόλι προηγούταν με τόση διαφορά που πολλοί ειδήμονες προέβλεπαν πως θα κέρδιζε στον πρώτο γύρο. Όμως ο Μάκρι – πλούσιος επιχειρηματίας από οικογένεια ιταλών μεταναστών – παρουσίασε επιτυχώς των εαυτό του ως υποψήφιο υπέρ της αλλαγής σε μια περίοδο που πολλοί ψηφοφόροι ανησυχούν για τον πληθωρισμό, την επιβραδυνόμενη ανάπτυξη και την εγκληματικότητα.

«Είμαι πολύ χαρούμενη που έχουμε ξανακερδίσει την ελπίδα» είπε η Jackie Fox, ψυχολογικός σύμβουλος που ήταν ανάμεσα στους υποστηρικτές κατά την εκστρατεία. «Είναι το ξεκίνημα μιας νέας εποχής. Είναι το τέλος της διαφθοράς. Έχουμε κάποιον που δε χρειάζεται να γίνει περισσότερο πλούσιος απ’ ότι είναι ήδη.»

Οι συνέπειες της αλλαγής μπορεί να είναι τεράστιες. Ο Μάκρι έχει υποσχεθεί να ενισχύσει τους θεσμούς, να εισάγει περισσότερες πολιτικές υπέρ των επιχειρήσεων, να κλείσει συμφωνίες με ξένους πιστωτές και να αναπροσδιορίσει την εξωτερική πολιτική της Αργεντινής, μακριά από τη Βενεζουέλα και το Ιράν και πιο κοντά στις Ηνωμένες Πολιτείες. Έχει, επίσης, αφήσει να εννοηθεί πως θα υιοθετήσει μια λιγότερο συγκρουσιακή στάση στο θέμα των νήσων Φόκλαντ.

Για τους αντιπάλους του, αυτή ήταν μια μαύρη ημέρα. Η ήττα αποτελεί τη μεγαλύτερη απώλεια για αριστερό υποψήφιο στην Νότιο Αμερική για περισσότερα από 10 χρόνια.

Κριτικοί φοβούνται πως ο Μάκρι σχεδιάζει να επιστρέψει στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές του πλέον σχεδόν καθολικά αντιπαθούν πρώην προέδρου Κάρλος Μένεμ τη δεκαετία του 1990, όταν ιδιωτικοποιήθηκαν κρατικές επιχειρήσεις και ένας τεράστιος αριθμός κρατικών υπαλλήλων απολύθηκε ως μέρος ενός προγράμματος ελεύθερης αγοράς, το οποίο κατέληξε σε οικονομική κατάρρευση το 2002.

Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας, ο Σκιόλι – ο οποίος επιλέχθηκε από την αποχωρούσα πρόεδρο – κατηγόρησε τον αντίπαλό του ως εκπρόσωπο του «αδίστακτου καπιταλισμού» και προειδοποίησε πως οι κοινωνικές παροχές θα κόβονταν εάν η Κάσα Ροσάδα άλλαζε χέρια.

Από το 2003 υπήρξε το σπίτι της οικογένειας Κίρχνερ. Εκλεγείς κατά τη διάρκεια μιας «ροζ παλίρροιας» αριστερών κυβερνήσεων στη Λατινική Αμερική, ο Νέστορ Κίρχνερ αρχικά σημείωσε εντυπωσιακά επιτεύγματα, εξασφαλίζοντας συμφωνίες με τους περισσότερους πιστωτές της Αργεντινής, μειώνοντας την ανισότητα, ενισχύοντας την απασχόληση και στηρίζοντας τη στενότερη τοπική ενοποίηση.

Ωστόσο, από τον θάνατό του το 2010, η οικονομία της Αργεντινής έχει χάσει τη δυναμική της, ο πληθωρισμός έχει εκτοξευθεί στο περίπου 30% και η φτώχια δείχνει να επιστρέφει. Η Φερνάντες έχει επίσης δώσει μια σειρά επιζήμιων μαχών με τη μεγαλύτερη εταιρεία μέσων ενημέρωσης της χώρας, την Clarin.

Τα 32 εκατομμύρια νόμιμων ψηφοφόρων έπρεπε να αποφασίσουν εάν είναι ο Σκιόλι ή ο Μάκρι αυτός που θα μπορούσε να βελτιώσει την κατάσταση.

«Χρειαζόμαστε μιαν αλλαγή» είπε η Luciana Esteruelas, υπάλληλος ξενοδοχείου η οποία ψήφισε κατά του κυβερνώντος μετώπου. «Η Κριστίνα έκανε κάποια καλά πράγματα στην αργή. Έχουν υπάρξει, όμως, περισσότερα προβλήματα τα τελευταία χρόνια. Είναι καιρός να δώσουμε σε κάποιον άλλον την ευκαιρία.»

Ωστόσο, ύστερα από τους συγκινητικούς λόγους, τα πλατιά χαμόγελα και τους χορούς, ο Μαουρίτσιο Μάκρι έχει πολλή δουλειά μπροστά του.

Εάν δεν καταφέρει να σχηματίσει γρήγορα μιαν συμμαχία, να κατευνάσει τα εργατικά συνδικάτα και να θέσει την οικονομία στον σωστό δρόμο, μπορεί να μάθει πως είναι πολύ πιο εύκολο να κερδίσει κανείς το κλειδί για την Κάσα Ροσάδα παρά να συμπληρώσει την τετραετή θητεία ως ένοικός της.

Πέραν της περιόδου της δικτατορίας, κανένας πρόεδρος δεν έχει συμπληρώσει πλήρη θητεία χωρίς να ανήκει στο κύριο κόμμα του Περονισμού, την πολιτική δύναμη που κυριαρχεί στην πολιτική της Αργεντινής τα τελευταία 70 χρόνια.

Πιθανώς προβλέποντάς το, ο Μάκρι προσπάθησε να δείξει συμπάθεια στο κίνημα κατά την προεκλογική εκστρατεία, τραγουδώντας περονιστικούς ύμνους και παραβρισκόμενος στα αποκαλυπτήρια αγάλματος του Χουάν Ντομίνγκο Περόν.

Ωστόσο, ως ο γόνος μιας πλούσιας οικογένειας, ο οποίος έχει κάνει την πολιτική του καριέρα σε κόμματα υπέρ των επιχειρήσεων και της αγοράς, ο Μάκρι θα χρειαστεί να είναι πολύ πιο πονηρός εάν θέλει να αποφύγει τη μοίρα των προκατόχων του.

Οι Περονιστές παραμένουν κυρίαρχοι στο Κογκρέσο, αν και λιγότερο απ’ ότι στο παρελθόν. Η απερχόμενη πρόεδρος διατηρεί επιρροή στα συνδικαλιστικά και κοινωνικά κινήματα. Έχει γεμίσει τα δικαστήρια με δικούς της επίλεκτους και πολλές ανώτερες θέσεις στον γραφειοκρατικό μηχανισμό και σε κρατικές επιχειρήσεις με υποστηρικτές της νεολαίας των περονιστών.

Η Φερνάντες έχει υποσχεθεί μιαν ομαλή και ειρηνική μετάβαση, η οποία θα πρέπει να ολοκληρωθεί μέχρι τις 10 Δεκεμβρίου. Στα παρασκήνια, ωστόσο, οι υποστηρικτές του Μάκρι είναι εξοργισμένοι για τις συμφωνίες πληρωμών προς δημόσιους υπαλλήλους που εκτροχιάζουν τον προϋπολογισμό και έκλεισαν τις τελευταίες εβδομάδες, σαμποτάροντας πιθανώς τις προσπάθειές τους να τακτοποιήσουν τα οικονομικά.

Ο Μάκρι θα πρέπει επίσης να αντιμετωπίσει ένα βαθιά διχασμένο έθνος, όπου οι πολιτικοί και ταξικοί διαχωριστεί είχαν υπογραμμιστεί κατά τη διάρκεια της 12ετούς σύγκρουσης της Φερνάντες και του Νέστορ Κίρχνερ με την αργεντίνικη ελίτ.

Το κύριο θέμα διαφωνίας είναι η οικονομική πολιτική. Ο Μάκρι έχει υποσχεθεί να θέσει υπό έλεγχο τον πληθωρισμό, να ενθαρρύνει τις επενδύσεις, να διευθετήσει τους λογαριασμούς προς τους πιστωτές και να θέσει σε τάξη τα κρατικά βιβλία. Ωστόσο, εάν μετακινηθεί πολύ γρήγορα από τη σπατάλη στη λιτότητα, θα μπορούσαν να δημιουργηθούν αντιδράσεις στο Κογκρέσο και στους δρόμους.

«Πιθανώς να χρειαστεί να αντιμετωπίσει κοινωνική αντίσταση υπό τη μορφή συνδικαλιστικών διαδηλώσεων ή αυθόρμητης κοινωνικής αναστάτωσης, ή αναστάτωσης προκληθείσης ηθελημένα από τις πιο ριζοσπαστικές ομάδες υπέρ των Κίρχνερ» είπε ο κοινωνιολόγος Sergio Bernezstein. «Πολλά θα εξαρτηθούν από το εάν θα χρησιμοποιήσει μια σταδιακή οικονομική λύση ή ακολουθήσει θεραπεία σοκ για προβλήματα όπως το υπερτιμημένο νόμισμα της Αργεντινής, ο πληθωρισμός και ο περιορισμός των γενναιόδωρων επιδοτήσεων για τους λογαριασμούς ενέργειας.»

Άλλο ένα πεδίο σύγκρουσης είναι το μέλλον των δικών για τα ανθρώπινα δικαιώματα που ξεκινούν από τη δολοφονική στρατιωτική δικτατορία του 1976-1983. Παρ’ ότι οι υποστηρικτές των Κίρχνερ λένε πως πρέπει να αποδοθεί δικαιοσύνη, πολλοί υποστηρικτές του Μάκρι της μεσαίας και της ανώτερης τάξης θέλουν οι δίκες να τελειώσουν. Προτιμούν να μιλούν για «συμφιλίωση», εννοώντας αμνησία, αφού εκατοντάδες πρώην αξιωματούχων έχουν καταδικαστεί – πολλοί σε τόσο προχωρημένη ηλικία, που υπολογίζεται πως 300 έχουν πεθάνει στη φυλακή έως τώρα, είτε εκτίοντας την ποινή τους είτε περιμένοντας δίκη.

«Όχι άλλη εκδίκηση» ήταν η επικεφαλίδα της συντηρητικής ημερήσιας εφημερίδας La Nación τη Δευτέρα, ζητώντας να σταματήσει η δίωξη των στρατιωτικών αξιωματούχων. «Μία ημέρα αφού ο λαός εξέλεξε μια νέα κυβέρνηση, η δίψα για εκδίκηση θα πρέπει να θαφτεί για πάντα» έλεγε το άρθρο.

Ο Μάκρι δεν έχει ακόμη ξεκαθαρίσει τη θέση του σε αυτό το ευαίσθητο θέμα. Στη νικητήρια ομιλία του την Κυριακή μίλησε κατά της «εκδίκησης» και του «ξεκαθαρίσματος λογαριασμών». Στην πρώτη του συνέντευξη τύπου το πρωί της Δευτέρας, ωστόσο, τόνισε την ανάγκη ενός πιο ανεξάρτητου δικαστικού σώματος και των συνεχών ερευνών για υποθέσεις παραβίασης ανθρώπινων δικαιωμάτων και διαφθοράς.

Ξεκάθαρα, ο νέος πρόεδρος έχει προκαθορισμένο έργο μπροστά του. Το εάν θα πετύχει εκεί που άλλοι απέτυχαν θα εξαρτηθεί από την ομάδα που θα σχηματίσει γύρω του. Ο Μάκρι έχει δηλώσει πως θα προσπεράσει τις ιδεολογικές γραμμές κατά την επιλογή της κυβέρνησής του, όμως οι βασικές θέσεις θα πάνε πιθανότατα σε έμπιστους συμβούλους από τα οκτώ του χρόνια ως δήμαρχος του Μπουένος Άιρες και σε μέλη του thinktank του Foundation Pensar.

Αυτοί συμπεριλαμβάνουν κάποια λαμπρά μυαλά, όπως ο Μάρκος Πένια, ο οποίος μάλλον θα ηγηθεί του υπουργικού του συμβουλίου. Οι περισσότεροι, ωστόσο, προέρχονται από την ίδια πλούσια, λευκή, καθολική, συντηρητική ελίτ του Μπουένος Άιρες όπως και ο Μάκρι. Η διοίκηση μιας πόλης ήταν ένα. Η εκπροσώπηση ενός έθνους με γεωγραφικές και ταξικές διαφορές θα είναι μια πολύ διαφορετική πρόκληση.

Σοφοκλέους 10