Φινλανδία. Σχολείο και άλλα... - Της Έφης Αγραφιώτη*

Την πρώτη φορά που πήγα στο Ελσίνκι στάθηκα περισσότερο στα διαφορετικά του γεωγραφικού και του ανθρώπινου τοπίου. Με ενθουσίασε η απίστευτη καθαριότητα στους δημόσιους χώρους, η ηρεμία και η διακριτική συμπεριφορά στους δρόμους, και, για να το φέρω στα δικά μου, η προσέλευση στη συναυλία όλων των ακροατών, μα όλων, είκοσι λεπτά πριν την έναρξη. Με σοκάρισε το γεγονός ότι χειροκροτούν σαν να είναι συντονισμένοι με ειδικό χρονόμετρο! ξεκινούν το χειροκρότημα μερικά δευτερόλεπτα αφότου ο μουσικός παίξει την τελευταία νότα. Με έφερε σε δύσκολη θέση ο υπερβολικός έλεγχος στο αεροδρόμιο. Δεν με ενόχλησε που ήταν Νοέμβριος γιατί το κρύο το αντιμετωπίζει η πόλη με μοναδικό τρόπο, λαμβάνοντας τα πιο αυτονόητα μέτρα που φανταζόμαστε πριν πάμε.

Την δεύτερη φορά πήγα.. προετοιμασμένη και την τρίτη είχα την τύχη στο αεροπλάνο να γνωρίσω μια δασκάλα σχολείου του Ελσίνκι, την Κεκόνεν. Συζητούσαμε ασφαλώς ανάλογα θέματα. Στην πατρίδα της η παιδεία είναι δωρεάν σε όλες τις βαθμίδες, δεν υπάρχει η έννοια «ανταγωνισμός» και δεν επιτρέπεται η αρνητική συζήτηση της έννοιας της αποτυχίας με τα παιδιά.

Κρατήσαμε επικοινωνία για χρόνια, είναι εξ άλλου φιλόμουση, παίζει άρπα, τραγουδάει υπέροχα. Στη συναυλία που είχα την τύχη και την τιμή να κάνω στην Ακαδημία Σιμπέλιους έφερε μαθητές της. Προηγήθηκε ειδικό μάθημα για το πιάνο στο σχολείο και μια επίσκεψη στην Ακαδημία Σιμπέλιους για να παρακολουθήσουν και να αποκτήσουν οι μαθητές των εννέα έως έντεκα ετών μια πρώτη εμπειρία για το πώς μαθαίνει ένας ενδιαφερόμενος να παίζει μουσική.

Την επόμενη μέρα πήγα στο σχολείο της. Μέσα στη φύση, σε έναν χώρο που λάμπει, τα παιδιά θα φοιτήσουν εννέα χρόνια ξεκινώντας από τα επτά τους. Στα 16 θα περάσουν στο λύκειο από όπου θα μπουν στην ανώτατη εκπαίδευση ή θα μπουν σε σχολές επαγγελματικής μόρφωσης. Στο Lyseo – Λύκειο,  η σχολική περίοδος χωρίζεται σε 5 περιόδους από 6 εβδομάδες η καθεμία. Σε κάθε περίοδο οι μαθητές διαλέγουν μέσα από τα προσφερόμενα μαθήματα και φτιάχνουν δικό τους πρόγραμμα, παράλληλα με ελάχιστα υποχρεωτικά μαθήματα.
Στο τέλος εξετάζονται κι αν ευχαριστηθούν με τον βαθμό, τον δέχονται, ειδάλλως, όποτε είναι έτοιμοι, ξαναδίνουν για κάτι καλύτερο.
Από τα δεκατρία μαθαίνουν και λίγα αρχαία ελληνικά, κυρίως για να μελετήσουν την αρχαία φιλοσοφία και να προσεγγίσουν την αύρα της αρχαίας γλώσσας. Υπάρχουν παιδιά που επιλέγουν αραβικά, λατινικά και άλλες ιστορικές γλώσσες του κόσμου.

Δάσκαλοι, μαθητές και οικογένειες γνωρίζονται καλά, και κάνουν παρέα. Ένα σχολείο πλούσιο σε χρηστικούς χώρους με αρκετές γενικές και ειδικές βιβλιοθήκες. Οι τοίχοι ήταν γυάλινοι! νιώθεις ότι δεν υπάρχουν δεσμευτικά όρια καθώς περπατάς στους διαδρόμους. Τα μαθήματα αρχίζουν στις οκτώ με μουσική για περισυλλογή και ψυχολογική προετοιμασία.

Στη Φινλανδία, η δωρεάν παιδεία συμπεριλαμβάνει τη δωρεάν παροχή όλων των ειδών που χρειάζεται ο μαθητής κατά τη φοίτησή του,  των γευμάτων στο σχολικό εστιατόριο, τα έξοδα μεταφοράς του μαθητή από και προς το σχολείο, όλες τις ιατροφαρμακευτικές δαπάνες. Η χρηματοδότηση προέρχεται κατά κύριο λόγο από τους 336 δήμους της χώρας με το κράτος στο ρόλο κεντρικού διαχειριστή.
Στις πρώτες έξι τάξεις το σχολείο λέγεται «Alaaste»και στις επόμενες δύο λέγεται «Yia-ste».

Οι δάσκαλοι έχουν απόλυτη ελευθερία να φτιάχνουν το πρόγραμμα των μαθημάτων, να επιλέγουν τα θέματα και να υλοποιούν ιδέες. Έχουν την απόλυτη αποδοχή και χαίρουν τιμής και εκτίμησης από το κράτος. Δεν κάνουν στατική εργασία, διδάσκουν και επιβλέπουν ομάδες ηλικιακά συναφείς αλλά και ομάδες διαφορετικών εκπαιδευτικών βαθμίδων με ειδικά ενδιαφέροντα. Κάθε μαθητής στοιχίζει στο κράτος πέντε χιλιάδες ευρώ και κάθε δάσκαλος πληρώνεται με τριάντα πέντε χιλιάδες ευρώ το χρόνο, σε καθαρό μισθό. Σε κάθε σχολείο υπάρχουν ειδικά προγράμματα εκμάθησης μιας ξένης γλώσσας αφού τα φινλανδικά σαν γλώσσα ιδιαίτερη και μακράν των συχνότερα ομιλούμενων γλωσσών, δεν μπορεί να εγγυηθεί συνεργασία σε όλα τα επίπεδα με την άλλη Ευρώπη. Τα παιδιά βλέπουν αγγλικά προγράμματα μη μεταγλωττισμένα στο σχολείο. Παρακολουθούν επίσης θεατρικές παραστάσεις σε διάφορες γλώσσες προσπαθώντας να ασκήσουν την ακουστικότητα των γλωσσών, παρακολουθούν χορό, συναυλίες, συζητήσεις από τις τηλεοράσεις τους, πάντα για της ώρες σχολείου μιλάμε. Σε όλες τις τάξεις υπάρχει βίντεο και ραδιόφωνο. Οι μαθητές φροντίζουν όχι μόνο το σχολικό  χώρο αλλά και την γειτονιά στην οποία βρίσκεται αυτός.

Οι μαθητές μιλούν πάντα στον ενικό στον δάσκαλό τους. Αν κάποιος μαθητής ήταν άρρωστος ή πήγε διακοπές, ο δάσκαλος υποχρεούται να του αναπληρώσει τις ώρες με ενισχυτική διδασκαλία. Το σχολείο είναι εκ των πραγμάτων ανοιχτό μέχρι τις τέσσερεις και από τις δύο και μετά τα παιδιά κάνουν μουσική, χορό, αθλητικές δραστηριότητες ή ενισχυτικά μαθήματα.

Η προεφηβεία απασχολεί πολύ τους ειδικούς καθηγητές τους, προσπαθούν να κρατούν συνεργασία με τους μαθητές στο στάδιο αυτό για να αποφύγουν δυσάρεστες συμπεριφορές και να μη αποσταθεροποιηθεί η αίσθηση της ασφάλειας των μαθητών.
Μεγάλη βοήθεια προσφέρεται από τα εξωσχολικά βιβλία που κατά δεκάδες διαβάζουν τα παιδιά μέσα στο σχολείο τους.

Στη Φινλανδία με την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1970 η εκπαίδευση έχει αναχθεί σε αγαθό υψηλής αξίας. Να μη μας ξαφνιάσει το γεγονός ότι οι Κινέζοι με ειδικές επιτροπές και προγράμματα προσπαθούν να εφαρμόσουν στοιχεία του φινλανδικού συστήματος τα τελευταία χρόνια.

Η ευημερία όλων των πολιτών εξαρτάται από την τεχνολογική στήριξη των ειδικών σε αυτήν, λέει μια αρχή της μεταρρύθμισης. Με την ίδια σοβαρότητα και επενδύοντας τεράστια ποσά στην τεχνολογική παιδεία κατάφεραν να είναι ήδη από το 1995 μια χώρα εκπαιδευτικής αρτιότητας και υψηλού κύρους. Να θυμίσω ότι τα Φινλανδικά πανεπιστήμια εδώ και δεκαετίες διδάσκουν και στα αγγλικά τους φοιτητές. Να προσθέσουμε επίσης ότι το πρώτο πανεπιστήμιο στη Φινλανδία ιδρύθηκε στο Τούρκου το 1640.

Για τους μαθητές η μελέτη στο σπίτι απαιτεί μισή ωρίτσα. Λόγω του καιρού υπάρχουν αρκετές μέρες στο βαρύ χειμώνα που οι μαθητές δεν πηγαίνουν στο σχολείο αλλά αυτό δεν επηρεάζει το πρόγραμμα. Οι δάσκαλοι δουλεύουν λίγο λιγότερο από επτακόσιες ώρες το χρόνο και ένας δάσκαλος αναλογεί στα έξι παιδιά.

Στο σχολείο που επισκέφτηκα υπάρχουν τρεις χορωδίες, τέσσερα πιάνα, μια μονωμένη αίθουσα για να παίζουν όργανα ηλεκτρικού ήχου, και μια κονσόλα για να ηχογραφούν, να μαθαίνουν τις χρήσεις των μηχανημάτων και να δημιουργούν δικές τους μουσικές. Μια τεράστια αίθουσα φιλοξενεί όχι μόνο εικαστικές εργασίες των μαθητών αλλά και των δασκάλων και των γονιών.

Να μη παραλείψω να πω ότι είναι επιστημονικά διαπιστωμένο  ότι οι μαθητές που βγαίνουν από το σύστημα αυτό έχουν υψηλούς δείκτες επιτυχίας σε όλα τα επίπεδα παγκοσμίως, κάτι άμεσα απορρέον από τον τρόπο και το περιεχόμενο της εκπαίδευσης στις μικρές ηλικίες.

Το κείμενο ας λειτουργήσει παρηγορητικά, δεν ξέρω και δεν μπορώ να φανταστώ ότι δεν θα μπορούσε μια δεκαετία πριν για παράδειγμα να δώσει ιδέες και δύναμη σε Έλληνες τεχνοκράτες της εκπαίδευσης, αν υπάρχει εκπαίδευση στη χώρα μας. Είμαστε βέβαια η χώρα που το αυτονόητο μοιάζει λεπτομέρεια και δυστυχώς δεν αναλαμβάνουμε να χτίσουμε γερά, προτιμάμε να συντηρούμε τα μισογκρεμισμένα…

Θυμάμαι τα λόγια της φίλης δασκάλας: «τα παιδιά όλη τη σχολική χρονιά μαθαίνουν να ζουν, μαγειρεύουν, καθαρίζουν, γνωρίζουν πώς λειτουργεί η φύση, αλλά και διδάσκονται σφαιρικά με σκοπό να αποκτήσουν την αίσθηση των εκπαιδευτικών πεδίων, τέχνη, φιλοσοφία, τεχνική, επιστήμη, αθλητισμό. Δεν ποινικοποιούμε την ατυχία ούτε τη αποτυχία. Δεν τη συζητάμε καν. Εμείς στηριζόμαστε στα ταλέντα του κάθε παιδιού, στα στοιχεία που αποδίδει καλύτερα. Δεν αφήνουμε βέβαια κανένα μαθητή αφρόντιστο, βρίσκουμε τεχνικές ενθάρρυνσης ώστε ο μαθητής να θέλει να μάθει από μόνος του. Οι περισσότερες ώρες μάθησης όμως είναι ανάλογες στην φύση του μαθητή, στο ταλέντο του.
Σημασία έχει να έχει σφαιρική παιδεία χωρίς να έχει χάσει ούτε πέντε λεπτά για να παπαγαλίσει. Σε αυτό θέλουμε να κρινόμαστε».
Το κείμενο αυτό είναι παλαιότερο αλλά έτσι καθώς το ξαναδιάβασα, ένιωσα την ανάγκη να το μοιραστώ.

Τι να πούμε; ας αρκεστούμε σε όσα είπαμε...

Άντε και καλά Χριστούγεννα!

* Η Εφη Αγραφιώτη είναι πιανίστα

Πηγή: ritsmascorner