Πενήντα χρόνια από το θάνατο ενός μεγάλου των γραμμάτων, του Σπύρου Μελά

Υπήρξε δημοσιογράφος, λογοτέχνης,  ηθοποιός, σκηνοθέτης, θεατρικός συγγραφέας, δάσκαλος, ακαδημαϊκός και… εραστής  του ωραίου φύλου!

Του Τάσου Κ.  Κοντογιαννίδη

akontogiannidis@yahoo.gr

Πέρασαν πενήντα χρόνια, από τότε που έφυγε ένας μεγάλος των γραμμάτων, ο πάντα νεανίας Σπύρος Μελάς. Πολλοί τον χαρακτήριζαν έτσι, γιατί δεν ήθελε ποτέ να παραδεχθεί ότι μεγάλωνε. Αν και είχε περάσει τα ογδόντα χρόνια, τον συγκινούσαν οι όμορφες γυναίκες και σε χοροεσπερίδες δεν δίσταζε να ανέβει στην πίστα για να χορέψει μαζί τους το αγαπημένο του τσα-τσα…

Γεννημένος στην Ναύπακτο στις 13-1-1882,  γιός δικαστικού, σπούδασε Νομικά που τα παράτησε στη μέση μετά από επίσκεψη στα γραφεία της « Ακροπόλεως» όταν ο Βλάσης Γαβριηλίδης τον προσέλαβε στην εφημερίδα. Έκτοτε εργάστηκε ως  χρονογράφος, αρχισυντάκτης και διευθυντής στις εφημερίδες (Άστυ, Χρόνος, Πατρίς, Δημοκρατία, Νέα Ημέρα, Εμπρός, Καθημερινή, Βήμα, Εστία, Ελευθερία). Υπηρέτησε στους Βαλκανικούς πολέμους ως λοχίας του Πυροβολικού, ενώ στο  έπος του ‘40 ήταν πολεμικός απεσταλμένος για τις εφημερίδες «Καθημερινή»  και «Εστία». Το 1933 εξέδωσε το λογοτεχνικό περιοδικό «Ιδέα» και  το 1948, την «Ελληνική Δημιουργία» με συνεργάτες διαπρεπείς λογοτέχνες, συγγραφείς και ποιητές.

Φωτο: Ο Σπύρος Μελάς το 1949 με φοιτητές, όλοι επιστήμονες  και δύο (αριστερά) έγιναν υπουργοί, οι Ευάγγελος Δεβλέτογλου και  Γεράσιμος Αρσένης.

Μεγάλη ήταν η προσφορά του  στο θέατρο που το υπηρέτησε ως ηθοποιός, σκηνοθέτης, αλλά και συγγραφέας σπουδαίων έργων, (ο γιος του ίσκιου, Παπαφλέσσας, Ιούδας, ο Μπαμπάς εκπαιδεύεται, το Εικοσιένα, ο Γέρος του Μοριά, Ματωμένα ράσα κ.α.) που ερμήνευσαν μεγάλοι ηθοποιοί, όπως: Μαρίκα Κοτοπούλη, Ελένη Παπαδάκη, Δημήτρης Μυράτ,   Βασίλης Λογοθετίδης,  Μουσούρης, Κυριακός  κ.α.  Το 1935 εξελέγη μέλος τη Ακαδημίας Αθηνών και το 1959 διετέλεσε πρόεδρός της.

Φωτο: Στο Ηρώδειο με τον βασιλιά Παύλο, μετά την παράσταση της «Ορέστειας», αριστερά Μυράτ και Κοτοπούλη και δεξιά ο σκηνοθέτης Ροντήρης, ο μουσικός Παλλάντιος

Συγκράτησα, σ’ ένα μάθημα  που μας έκανε ο Μελάς, στη Σχολή Δημοσιογραφίας «Όμηρος» (Ακαδημίας 47), όπου δίδασκε,  για το νόημα του λογοτεχνικού του έργου. Είπε: «Δεν είμαι γραφιάς απελπισίας. Ο κόσμος έχει φως και για όπου υπάρχει σκιά, σκληράδα, πίκρα, σπαραγμός, κρατώ ένα πέπλο, τον πέπλο της ομορφιάς που κάνει δεκτά και τα πιο αδυσώπητα χτυπήματα και τη ζωή άξια να τη ζήσει κανένας. Ούτε ανόητη κατάφαση ούτε αλύγιστη άρνηση. Ένωση, της κάθε στιγμής με το χαρούμενο κι αιώνιο ρεύμα της ζωής». Το χιούμορ δεν του έλειπε ποτέ. Όταν γιόρταζε τα 80 του χρόνια το 1962, παρέδωσε στον αρχισυντάκτη της «Ελευθερίας»  Γιώργο Ανδρουλιδάκη χρονογράφημα, με τίτλο «Ογδοντάχρονα», λέγοντας: «Αυτό θα μπορούσε να χρησιμεύσει και σαν επικήδειός μου. Βοηθητικό για εκείνον που θα τον εκφωνήσει…»

Φωτο: Ο Μελάς  γράφει το χρονογράφημα του

Ο Σπύρος Μελάς πέθανε τα ξημερώματα της 2-4-1966, στην κλινική «Τίμιος Σταυρός». Δυο μέρες πριν, τον επισκέφθηκα με τον συμφοιτητή μου στη Σχολή Δημοσιογραφίας   Στέφανο Βασβάνη. Τον είδαμε σε κωματώδη κατάσταση  και ο γιατρός περιορίστηκε μόνο να μας πει  τη φράση: «εβάρυνε πολύ…»  Πριν δύο μήνες, τέλη Φεβρουαρίου, μετά από μακρά ασθένεια που τον καθήλωσε στο κρεβάτι, επισκέφθηκε την εφημερίδα «Ελευθερία» όπου εργαζόταν και παρέδωσε  στον αρχισυντάκτη το χρονογράφημα του λέγοντας: «ξαναρχίζω το χρονογράφημα και ό,τι άλλο θέλετε μου λέτε να γράφω, μη διστάσετε… » Μετά  ήρθε στη Σχολή μας. Σαν έμαθαν την παρουσία του εκεί, κατέφθασαν φίλοι του  λογοτέχνες και καθηγητές, μπήκαν στην αίθουσα που θα μας έκανε μάθημα και κάθισαν ανάμεσα στους σπουδαστές να τον ακούσουν. Ο Μελάς, άρχισε  να  διηγείται την περιπέτεια της υγείας του, με ταλαιπωρημένη φωνή: «Γύρισα!... Πήγα στον άλλο κόσμο, στον Άγιο Πέτρο και γύρισα!..» Εκείνη τη στιγμή κάποιοι γέλασαν, άλλοι εμειδίασαν… Κι εγώ ο… έξυπνος,  μέσα στην ευθυμία που υπήρχε, του λέω «Φαίνεται δωροδόκησες τον άγιο Πέτρο και σ’ άφησε να γυρίσεις!...»  Δίπλα μου καθόταν ο τότε  διευθυντής της Εθνικής Βιβλιοθήκης Ευάγγελος Φωτιάδης, με σκούντησε  λέγοντας μου «Ντροπή! Δεν μιλάνε έτσι στον κύριο Μελά». Εγώ ντράπηκα, κοκκίνισα για το ατόπημα μου και ο Μελάς που είδε τη σκηνή, είπε γελώντας: «Άφησε Βαγγέλη! Βρίσκω πολύ χαριτωμένο το ευφυολόγημα  του εκκολαπτόμενου δημοσιογράφου!» Έτσι ξαναβρήκα τον εαυτό μου…

Ο Μελάς μετά από τρεις εβδομάδες ξαναπήγε στην «Ελευθερία» και είπε στον διευθυντή της Πάνο Κόκκα: «Τα πράγματα δεν πάνε καλά. ΄Ηρθα να σας αποχαιρετήσω..» Χαιρέτησε   δια χειραψίας όλους και αποχώρησε. Μετά από δέκα μέρες έφυγε για το μεγάλο ταξίδι, να συναντήσει και πάλι τον Άγιο Πέτρο, που τη φορά αυτή τον κράτησε κοντά του… Αιωνία σου η μνήμη, Μεγάλε δάσκαλε!

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Real News