Η χρόνια ασθένεια της Ευρώπης - Του Paul Krugman

PAUL KRUGMAN / THE NEW YORK TIMES

Η κατάσταση είναι τρομακτική εδώ στην Πορτογαλία, αλλά όχι τόσο όσο ήταν πριν από μερικά χρόνια. Το ίδιο μπορεί να πει κανείς και για την ευρωπαϊκή οικονομία συνολικά. Αυτά είναι, μάλλον, τα καλά νέα.

Τα άσχημα νέα είναι ότι οκτώ χρόνια μετά μια χρηματοπιστωτική κρίση που υποτίθεται ότι θα ήταν προσωρινή, η οικονομική αδυναμία εξακολουθεί να υπάρχει και μάλιστα δεν φαίνεται το τέλος της. Και αυτό θα έπρεπε να ανησυχεί τους πάντες, στην Ευρώπη και αλλού.

Ας αρχίσουμε με τα θετικά: Η Ευρωζώνη είχε αξιοπρεπή ρυθμό ανάπτυξης το πρώτο τρίμηνο. Επιτέλους η ευρωπαϊκή οικονομία είναι πλέον ελαφρώς μεγαλύτερη απ’ όσο ήταν πριν από τη χρηματοπιστωτική κρίση και η ανεργία έχει μειωθεί από περισσότερο από 12% το 2013 σε λίγο πάνω από 10%. Ωστόσο είναι ενδεικτικό ότι αυτά θεωρούνται καλά νέα. Και όπως είπα, δεν φαίνεται τέλος στην υποαπόδοση της ευρωπαϊκής οικονομίας. Κοιτάξτε τι λένε οι χρηματοπιστωτικές αγορές. Οταν τα μακροπρόθεσμα επιτόκια δανεισμού ασφαλών περιουσιακών στοιχείων βρίσκονται τόσο χαμηλά, αυτό αποτελεί ένδειξη ότι οι επενδυτές δεν βλέπουν ισχυρή ανάκαμψη στον ορίζοντα. Λοιπόν, οι αποδόσεις των γερμανικών κρατικών ομολόγων είναι αρνητικές μέχρι και για οκτώ χρόνια. Τι θα έπρεπε να σκεφτούμε γι’ αυτές τις απίστευτα χαμηλές αποδόσεις; Πρόσφατα ο Ναραγιάνα Κοτσερλακότα, πρώην πρόεδρος της Fed της Μινεάπολις, είχε πει ότι θα πρέπει να συγκρίνουμε τα χαμηλά επιτόκια δανεισμού με τις ενέσεις ινσουλίνης που είναι αναγκασμένοι να κάνουν οι διαβητικοί.

Οι ενέσεις ινσουλίνης δεν ανήκουν στο πλαίσιο μιας κανονικής ζωής και ενδέχεται να έχουν παρενέργειες, ωστόσο είναι αναγκαίες για να καταπολεμηθούν τα συμπτώματα της χρόνιας ασθένειας. Στην περίπτωση της Ευρώπης, η χρόνια ασθένεια είναι η διαρκής αδύναμη κατανάλωση. Η ινσουλίνη του φθηνού χρήματος συμβάλλει στην καταπολέμηση της ασθένειας, ακόμη και αν δεν αποτελεί θεραπεία. Μπορεί λοιπόν οι νομισματικές ενέσεις να έχουν συμβάλει στον περιορισμό των ευρωπαϊκών δεινών, όμως δεν έχουν προσφέρει κάτι που να θυμίσει θεραπεία. Ο πληθωρισμός φαίνεται πως έχει κολλήσει πολύ χαμηλότερα από τον επίσημο στόχο του 2% και η ανεργία σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης εξακολουθεί να βρίσκεται σε επίπεδο που προκαλεί ανθρώπινη, κοινωνική και πολιτική ζημιά.

Δεν υπάρχει καμία εφεδρεία στην περίπτωση ενός νέου σοκ. Ας υποθέσουμε ότι έχουμε νέα αναταραχή στην Ελλάδα, ή ότι οι Βρετανοί ψηφίζουν να αποχωρήσουν από την Ευρωπαϊκή Ενωση, ή ότι έχουμε μεγάλη υποχώρηση της κινεζικής οικονομίας. Τι θα μπορούσαν ή θα έκαναν οι Ευρωπαίοι προκειμένου να μετριάσουν το χτύπημα. Κανείς δεν φαίνεται να γνωρίζει. Δεν είναι δύσκολο να δει κανείς τι θα έπρεπε να κάνει η Ευρώπη για να θεραπεύσει τη χρόνια ασθένειά της. Η ανάγκη για περισσότερες δημόσιες δαπάνες, ιδίως στη Γερμανία αλλά και στη Γαλλία, είναι επιτακτική. Υπάρχει τεράστια ανάγκη για έργα υποδομής και οι επενδυτές ουσιαστικά εκλιπαρούν τις κυβερνήσεις να τις δανείσουν. Υπάρχουν ισχυροί λόγοι να πιστέψει κανείς ότι η αύξηση των δαπανών στον πυρήνα της Ευρώπης θα είχε πολύ θετική επίπτωση και στην περιφέρεια. Ωστόσο αυτό που θα ήταν σωστό να γίνει δεν εξετάζεται καν από πολιτικής απόψεως. Οι Γερμανοί πολιτικοί αντί να δείχνουν την όποια προθυμία να να αλλάξουν πορεία, επιτίθενται συνεχώς στην κεντρική τράπεζα, τον μόνο ευρωπαϊκό θεσμικό οργανισμό που φαίνεται να γνωρίζει τι του γίνεται. Ας το θέσουμε ως εξής: το να επισκέπτεται ένας Αμερικανός την Ευρώπη τον κάνει να αισθάνεται ικανοποιημένος για την ίδια του τη χώρα. Οντως, το ένα από τα δύο πολιτικά μας κόμματα αναμένεται να χρίσει ως υποψήφιό του έναν επικίνδυνο φαφλατά, όμως το πιθανότερο είναι ότι, τελικά, δεν θα καταλήξει στον Λευκό Οίκο. Εν τω μεταξύ, η συνολική οικονομική και πολιτική κατάσταση στις ΗΠΑ είναι ενθαρρυντική, κάτι που δεν ισχύει εδώ. Θα ήθελα πολύ να βγει η Ευρώπη από το τέλμα στο οποίο βρίσκεται. Ο κόσμος έχει ανάγκη από περισσότερες ζωντανές δημοκρατίες. Ομως, προς το παρόν, δύσκολα εντοπίζει κανείς θετικά σημάδια.

Έντυπη

Η Καθημερινή