Το δημοψήφισμα ως διαστροφή της Δημοκρατίας - Του Θάνου Τζήμερου

Πόσο λογικό είναι να ψηφίζουν οι επιβάτες ενός αεροπλάνου για τους χειρισμούς που πρέπει να κάνει ο πιλότος εν μέσω καταιγίδας; Πόσο λογικό είναι να ψηφίζουν οι συγγενείς του ασθενή για το τι θα κάνει ο καρδιοχειρουργός την ώρα της επέμβασης;

Δημοκρατία δεν είναι να ρωτάς τον πολίτη για τα πάντα. Διότι είναι πολύ πιθανόν να μην ξέρει την απάντηση και να μην ξέρει ούτε πώς να τη βρει. Το τι θα συμβεί με την παραμονή ή την έξοδο μιας χώρας από την Ε.Ε. εξαρτάται από χιλιάδες παραμέτρους, οι περισσότερες από τις οποίες είναι εν εξελίξει. Άλλο πράγμα θα συμβεί αν φύγει η Βρετανία, άλλο αν φύγει η Ελλάδα, άλλο αν φύγει η Γερμανία. Δεν υπάρχει κανένας που να μπορεί να προβλέψει με βεβαιότητα την έκβαση του Α ή του Β σεναρίου. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι αν φύγει η Βρετανία, το πουλόβερ της Ε.Ε. θα αρχίσει να ξηλώνεται κι είναι θέμα χρόνου να μείνει ξεφτίδια. Αλλοι προβλέπουν ότι χωρίς την Βρετανία, η Ε.Ε. θα προχωρήσει ταχύτερα στην πολιτική της ενοποίηση και μετά από μία δεκαετία οι Βρετανοί θα παρακαλούν να ξαναμπούν. Υπάρχει και η τρίτη άποψη που λέει ότι είτε φύγουν είτε μείνουν οι Βρετανοί, η Ε.Ε. δεν πρόκειται να πάει παραπέρα γιατί τα κράτη δεν θα ξεπεράσουν το ταμπού της παραχώρησης εθνικής κυριαρχίας σε ένα ευρύτερο πολιτικό σχήμα. Ούτε η Γερμανία, ούτε η Γαλλία, θα δεχθούν να γίνουν επαρχίες των Ηνωμένων Πολιτειών Ευρώπης που μπορεί να εκλέξουν πρόεδρο ή να ορίσουν αρχιστράτηγο έναν Σλοβάκο ή έναν Έλληνα ή έναν Αλγερινό δεύτερης γενιάς ή ακόμα κι έναν μουσουλμάνο.

Αυτές όμως οι πιθανότητες δεν προέρχονται από παγιωμένα δεδομένα που τα φορτώνεις σε ένα πρόγραμμα κι αυτό σού δίνει το εξαγόμενο. Είναι όλα ρευστά και σε αλληλεπίδραση μεταξύ τους και μπορούν να επηρεαστούν από αστάθμητους διεθνείς παράγοντες που ούτε τους φανταζόμαστε. Ποιο λοιπόν το νόημα να ρωτάς την κυρά Μαριγούλα της Βρετανίας να αποφασίσει για το BREXIT ή το BREMAIN;

Κανένα. Ο μόνος λόγος είναι η ανυπαρξία πολιτικών που μπορούν να παίξουν τον ρόλο του έμπειρου πιλότου, να ξέρουν δηλαδή πού θέλουν να πάνε και πώς θα φτάσουν μέχρι εκεί. Και για να μην φανεί η ανεπάρκειά τους πετάνε το μπαλάκι στον λαό. Πόσο υγιής, όμως λειτουργία της δημοκρατίας είναι να ψηφίζεις για πράγματα που αγνοείς; Ας ρίξουμε μια ματιά στην πρόσφατη ευρωπαϊκή ιστορία.

Οι πρωτεργάτες της ευρωπαϊκής ιδέας είχαν στο μυαλό τους μια Ενωμένη Ομοσπονδιακή - τουλάχιστον - Ευρώπη. Η ιστορική διακήρυξη του Ρομπέρ Σουμάν είναι ξεκάθαρη: «Η παγκόσμια ειρήνη, έλεγε ο Γάλλος Υπουργός εξωτερικών, δεν μπορεί να διαφυλαχθεί αν δεν αναληφθούν δημιουργικές προσπάθειες ανάλογες των κινδύνων που την απειλούν.» Και συνέχιζε: «Η Ευρώπη δεν θα δημιουργηθεί με τη μία, ούτε σε ένα συνολικό σχέδιο: θα οικοδομηθεί μέσα από συγκεκριμένα επιτεύγματα που κατ΄αρχάς θα δημιουργήσουν μια πραγματική αλληλεγγύη.» Έτσι ξεκίνησε αυτό το όραμα. Με στόχο την ομοσπονδία. Κι η αλήθεια είναι ότι τα πρώτα βήματα έγιναν σχετικά γρήγορα. Μέχρι που φτάσαμε στο Μάαστριχτ, στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στο Σύνταγμα της Λισαβόνας.

Εδώ όμως αρχίζουν τα δύσκολα. Τώρα πια δεν μιλάμε για απεριόριστο συνάλλαγμα και για ταξίδια χωρίς διαβατήριο. Τώρα, θίγεται το μεγάλο ταμπού της Ευρώπης: το εθνικό κράτος και οι αναμνήσεις των αυτοκρατοριών που η καθεμιά τους κάποτε κυριαρχούσε στον κόσμο. Ποιος θα αποφασίσει να γίνει από πρωθυπουργός νομάρχης;

Είναι χαρακτηριστικό ότι από το 1951 μέχρι το 1991, οι λαοί της Ευρώπης δεν εξέφρασαν ποτέ την άποψή τους για την κοινή πορεία. Τις αποφάσεις τις έπαιρναν οι ηγέτες τους. Ακόμα και όταν καθιερώθηκαν οι εκλογές για την ευρωβουλή αντιμετωπίσηκαν σαν εθνικές εκλογές στο πιο χαλαρό. Ουδέποτε τα κόμματα – κι αυτό δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο – αισθάνθηκαν την υποχρέωση να ενημερώσουν τους πολίτες για το ποιο ακριβώς είναι το όραμά τους για τις Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης.

Το Σύνταγμα της Λισαβόνας για να αποκτήσει πρόσθετη νομιμοποίηση εφάρμοσε μια καινούργια διαδικασία: θα έπρεπε να επικυρωθεί από τα κράτη μέλη. Λογικό, αφού αναλάμβανε εξουσίες που μέχρι τότε ανήκαν στην δικαιοδοσία των εθνικών κρατών. Δεν όριζε όμως με ποιον τρόπο θα γίνονταν αυτή η επικύρωση. Τα περισσότερα κράτη το υπερψήφισαν στα κοινοβούλιά τους. Η Βρετανία είπε ότι θα κάνει δημοψήφισμα. Την πρόφτασαν η Γαλλία και η Ολλανδία που έκαναν. Το αποτέλεσμα ήταν δύο μεγαλοπρεπέστατα «ΟΧΙ». Και αναρωτιέται ο καθένας: πόσοι από τα 80 εκατομμύρια κατοίκων αυτών των δύο χωρών μπόρεσαν να διαβάσουν τις εκατοντάδες σελίδες του Συντάγματος και να στοχαστούν για το μέλλον της Ευρώπης; Όχι πάντως περισσότεροι απ’ όσους δικούς μας βουλευτές διάβασαν τον πρόσφατο νόμο των 7.500 σελίδων. Αν ψάξετε την ειδησεογραφία της εποχής θα διαπιστώσετε ότι η αρνητική ψήφος και των Γάλλων και των Ολλανδών ελάχιστη σχέση είχε με το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα.

Η άρνηση των Γάλλων το 2005 αποτέλεσε ψήφο διαμαρτυρίας στον Πρόεδρο Ζακ Σιράκ, η δημοτικότητα του οποίου ήταν στο ναδίρ, λόγω αύξησης της ανεργίας και περικοπών στον προϋπολογισμό! (Δεν είχαν δει ακόμα τη χατζάρα που κρατούσε ο Σαρκοζί και το δρεπανηφόρο άρμα του Ολάντ.)

Ακόμα πιο αρνητικοί από τους Γάλλους ήταν οι Ολλανδοί.Το ΟΧΙ πήρε 61,6% παρά το γεγονός ότι τόσο τα τρία κόμματα του κυβερνητικού συνασπισμού όσο και τα δύο μεγαλύτερα κόμματα της αντιπολίτευσης διεξήγαγαν μια μαχητική καμπάνια υπέρ του ΝΑΙ! Και στην Ολλανδία τα ζητήματα που έπαιξαν ρόλο για τη μεγάλη πλειοψηφία του ΟΧΙ είχαν καθαρά εθνικό χαρακτήρα. Τους έκαιγε το κοινωνικό κράτος, η ανεργία, η αβεβαιότητα για το μέλλον, αλλά και ο Ευρωστρατός.

Έτσι, μ’ αυτά τα ΟΧΙ, η Ευρώπη τράβηξε χειρόφρενο. Το Σύνταγμα της Λισαβόνας μετονομάστηκε σε Συνθήκη της Λισαβόνας, η εκτελεστική εξουσία της Ευρώπης μετατράπηκε σε γραμματεία του Ευρωπαϊκου Συμβουλίου, άνθρωποι άχροες, άοσμοι και άγευστοι, βρίσκονται στη θέση των πιο νευραλγικών, σύμφωνα με τον αρχικό σχεδιασμό, αλλά εντελώς διεκπεραιωτικών σύμφωνα με ό,τι επικρατεί σήμερα, θέσεων στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ακόμα και αυτές οι λέξεις Επιτροπή και Συμβούλιο δείχνουν ατολμία, σαν να επιλέχθηκαν περισότερο για να μην ενοχλήσουν τις εθνικές κυβερνήσεις παρά για να σημάνουν κάτι.

«Η αλληλεγγύη περνά από την εγκατάλειψη μέρους της εθνικής κυριαρχίας σε ό,τι αφορά την διαχείριση του κοινού νομίσματος, την προοδευτική εναρμόνιση των φορολογικών συστημάτων, την προσπάθεια συνοχής στο εσωτερικό της ευρωζώνης. Εάν δεν το κάνουμε αυτό, τότε θα οπισθοχωρήσουμε προς μια ζώνη ελεύθερων εμπορικών συναλλαγών. Μια ζώνη ελεύθερου εμπορίου χωρίς πολιτική εξουσία, που δεν πρωτοπορεί, χωρίς πολιτικές αλληλεγγύης, αυτή είναι μια Ευρώπη που θα εξαφανιστεί» τονίζει ο Ζακ Ντελόρ ένας από τους πρωτεργάτες της Ευρωπαϊκής Ιδέας. Και προσθέτει: «Σήμερα, είναι απλό: οι Ευρωπαίοι έχουν μια επιλογή, ανάμεσα στην επιβίωση ή στην παρακμή.»

Τα ίδια ακριβώς υποστηρίζουν ο Ντανιέλ κον Μπεντίτ – ο κόκκινος Ντάνι του Μάη του ’68 και ο πρώην πρωθυπουργός του Βελγίου Γκυ Φερχόφσταντ σε ένα κοινό μανιφέστο με τον εύγλωττο τίτλο “Ξύπνα Ευρώπη!”

Γι’ αυτή την πορεία όμως χρειάζονται ηγέτες, για να πάρουν πάνω τους το μέλλον των λαών της Ευρώπης και να μην υποδύονται στα δύσκολα τον Πόντιο Πιλάτο, νίπτοντες τας χείρας τους στην κάλπη της λαϊκής εντολής. Ευτυχώς μέχρι σήμερα, η Ε.Ε. δεν διαχειρίσθηκε και πολύ ζόρικα πράγματα. Τι θα συνέβαινε αν ξαφνικά προέκυπταν; Αν είχε, ας πούμε, να αντιμετωπίσει μια κρίση ανάλογη των πυραύλων της Κούβας; Ποιος και πώς θα αποφάσιζε; Θα συνεδρίαζαν οι 28 ηγέτες, 17 ή 27 ώρες, με όλα τα ΜΜΕ απ’ έξω;

Είμαστε τυχεροί που ο Κένεντυ δεν σκέφτηκε να προκηρύξει δημοψήφισμα.

Athens Voice