Τζέιμς Γκάλμπρεϊθ: Μας ανησυχούσε η εμπλοκή του στρατού

«Μας ανησυχούσαν βαθύτατα οι πιθανές οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνέπειες του εγχειρήματος», λέει στην «Κ» ο Τζέιμς Γκάλμπρεϊθ, βασικός συντάκτης του Σχεδίου Χ για τη διαχείριση της εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη επί ημερών Γιάνη Βαρουφάκη.

«Βαθιά προβληματισμένος», για τις πιθανές συνέπειες της εμπλοκής του στρατού για την τήρηση της τάξης σε περίπτωση μετάβασης σε εθνικό νόμισμα, δηλώνει στην «Κ» ο Τζέιμς Γκάλμπρεϊθ. Ο καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Τέξας και βασικός συντάκτης του Σχεδίου Χ για τη διαχείριση της εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη επί ημερών Γιάνη Βαρουφάκη, παραδέχεται ότι η χρήση των Ενόπλων Δυνάμεων δημιουργούσε κίνδυνο αυταρχικής στροφής στην Ελλάδα. «Μας ανησυχούσαν βαθύτατα οι πιθανές οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνέπειες του εγχειρήματος», λέει στην «Κ». Ισχυρίζεται, πάντως, ότι κανείς από το υπουργείο Aμυνας δεν συμμετείχε στις διαβουλεύσεις της ομάδας υπό τον συντονισμό του.

«Ο Γιάνης μού ζήτησε να βοηθήσω στον συντονισμό μιας ομάδας που θα μελετούσε το θέμα αυτό στα μέσα Μαρτίου», αναφέρει (μέσω email) ο Αμερικανός καθηγητής. «Eίχα καταλάβει ότι εφάρμοζε εντολή του πρωθυπουργού».

Ο κ. Γκάλμπρεϊθ ολοκλήρωσε τη μελέτη περί Grexit στις αρχές Μαΐου, οπότε και παρουσίασε στον κ. Βαρουφάκη το πόρισμά του, που περιελάμβανε όλα εκείνα τα ανατριχιαστικά που αποκαλύπτει στο βιβλίο του.

«Εξ όσων γνωρίζω, το πόρισμα εκείνο ήταν το τέλος της άσκησης. Δεν συναντήθηκα με τον πρωθυπουργό και δεν έλαβα γνώση για το περιεχόμενο περαιτέρω συζητήσεων επί του θέματος», λέει στην «Κ». Το Σχέδιο Χ πάντως υπήρξε αντικείμενο συζήτησης μεταξύ Τσίπρα και Βαρουφάκη.

Το δεύτερο κενό

Ο άτυπος σύμβουλος του τότε υπουργού Οικονομικών παραδέχεται στο βιβλίο του («Καλώς όρισες στη μαρτυρική αρένα», Εκδόσεις Πατάκη) ότι ήταν ασαφές αν υπήρχε τρόπος να εξέλθει η Ελλάδα από την Ευρωζώνη χωρίς να φύγει ταυτόχρονα από την Ευρωπαϊκή Ενωση. «Θέσαμε το ζήτημα της σχέσης με την Ευρωπαϊκή Ενωση στους νομικούς μας», λέει στην «Κ». «Η απάντησή τους ήταν ότι το ζήτημα ήταν νομικά αβέβαιο. Ηταν κι αυτό ένα από τα πολλά πράγματα που μας προβλημάτισαν».

Αυτό δεν σημαίνει ότι είχε δίκιο ο Γιάννης Στουρνάρας όταν προειδοποιούσε πέρυσι τον Ιούνιο ότι χωρίς συμφωνία κινδύνευε η θέση της χώρας στο ευρώ – προειδοποίηση για την οποία δέχθηκε άγρια επίθεση από οπαδούς του κ. Βαρουφάκη στα ΜΜΕ; Ο κ. Γκάλμπρεϊθ αποφεύγει να απαντήσει. «Ολες οι προσπάθειες του υπουργείου Οικονομικών είχαν στόχο την επίτευξη συμφωνίας, εντός του ευρώ και εντός της Ε.Ε. Η κυβέρνηση ήταν –και παραμένει– φιλοευρωπαϊκή».

Ο κ. Γκάλμπρεϊθ διαψεύδει ότι ο κ. Βαρουφάκης, σε συνεννόηση με τον κ. Τσίπρα, απειλούσε τους Ευρωπαίους με έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ στις συνεδριάσεις του Eurogroup – κάτι που ο ίδιος ο πρώην υπουργός είχε πει τον περασμένο Μάιο σε συνέντευξή του σε ελληνικό διαδικτυακό μέσο.

Η «άδικη» μομφή

Αντιθέτως, ο Αμερικανός καθηγητής ήταν παρών στη συνάντηση Βαρουφάκη - Σόιμπλε στις 8 Ιουνίου στο Βερολίνο, όπου η πρόταση για Grexit προήλθε (όχι για πρώτη φορά) από την άλλη πλευρά. Ο κ. Βαρουφάκης, σύμφωνα με τον κ. Γκάλμπρεϊθ, «είπε ότι δεν είχε εντολή να συζητήσει κάτι τέτοιο και ότι γνώριζε πως ούτε ο κ. Σόιμπλε είχε τέτοια εντολή. Το γνωρίζαμε αυτό γιατί το είχε πει ευθέως η καγκελάριος Μέρκελ στον Αλέξη Τσίπρα. Κατόπιν της παρατήρησης αυτής, το θέμα δεν συζητήθηκε περαιτέρω».

Ο κ. Γκάλμπρεϊθ χαρακτηρίζει «άδικη» τη μομφή ότι ο κ. Βαρουφάκης κατάφερε με την προσέγγισή του στη διαπραγμάτευση, και παρά την ορθότητα των επιχειρημάτων του, να αποξενώσει όλα τα μέλη του Eurogroup. «Δεν υπήρξε ποτέ κανένα στοιχείο ευελιξίας από την πλευρά των πιστωτών, σε κανέναν επίπεδο. Η μόνη ελπίδα για επιτυχία βρισκόταν στο “πολιτικό επίπεδο” – δηλαδή σε άμεσες διαπραγματεύσεις μεταξύ του κ. Τσίπρα και της κ. Μέρκελ ή ίσως μεταξύ των Βαρουφάκη - Σόιμπλε».

Στις 28 Ιουνίου του 2015, ημερομηνία έκδοσης της ΠΝΠ για τους ελέγχους στην κίνηση κεφαλαίων, ο κ. Βαρουφάκης, ως γνωστόν, είχε προτείνει την υιοθέτηση ενός παράλληλου συστήματος πληρωμών, την εθνικοποίηση της Τράπεζας της Ελλάδος και το χρεοστάσιο προς την ΕΚΤ – βασικά συστατικά στοιχεία του Σχεδίου Χ. Δεν ήταν εξαιρετικά ανεύθυνη αυτή η εισήγηση, δεδομένου του ότι τόσο ο ίδιος όσο και ο κ. Γκάλμπρεϊθ έχουν παραδεχθεί ότι δεν υπήρχε καμία επιχειρησιακή ετοιμότητα για διαχείριση της εξόδου από το ευρώ; Δεν άνοιγε διάπλατα τον δρόμο προς το Grexit;

«Δεν δέχομαι τη βάση επί της οποίας θέτετε το ερώτημα», απαντά, επαναλαμβάνοντας ότι ο στόχος του κ. Βαρουφάκη ήταν μια καλύτερη συμφωνία εντός του ευρώ, «αποφεύγοντας την ανοιχτή σύγκρουση με την Ευρώπη».

Παραμένει, φυσικά, το ερώτημα τι θα συνιστούσε ανοιχτή σύγκρουση με την Ευρώπη αν όχι η εθνικοποίηση της ΤτΕ και η αθέτηση πληρωμών προς την ΕΚΤ – και πώς στις συνθήκες αυτές, και μετά την υιοθέτηση ενός παράλληλου συστήματος πληρωμών, θα μπορούσε να αποτραπεί η έξοδος από το ευρώ.

Την ίδια εκείνη ημέρα, όπως αποκάλυψε την περασμένη εβδομάδα η «Κ», ο κ. Βαρουφάκης επανέλαβε εισήγηση που είχε κάνει προς τον πρωθυπουργό μαζί με τον Τζεφ Σακς για μη νομοθέτηση των κεφαλαιακών ελέγχων, ώστε να μην αναλάβει η κυβέρνηση την πολιτική ευθύνη για το κλείσιμο των τραπεζών. Ο κ. Γκάλμπρεϊθ σημειώνει ότι δεν ήταν στην Αθήνα εκείνη τη μέρα για να συμμετάσχει στις διαβουλεύσεις, αλλά αναφέρει ότι «η ΕΚΤ είχε λάβει την απόφαση» για τους κεφαλαιακούς ελέγχους αρνούμενη να αυξήσει το όριο του ELA. «Δεν υπήρχε άλλη επιλογή στη φάση αυτή».

Ο κ. Γκάλμπρεϊθ δηλώνει ότι δεν λυπάται που δεν ενεργοποιήθηκε το Σχέδιο Χ. Ερωτώμενος γιατί, απαντά διπλωματικά: «Δεν είναι η θέση μου να κρίνω τις αποφάσεις της ελληνικής κυβέρνησης».

ΗΠΑ και Ελλάδα

Στο βιβλίο του, ο προοδευτικός Αμερικανός οικονομολόγος έχει συμπεριλάβει κείμενα για τον ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών στην ελληνική κρίση, επαινώντας τη στάση της αμερικανικής κυβέρνησης αλλά επικρίνοντας την πρεσβεία στην Αθήνα ως «εχθρική» προς την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ και εκτός γραμμής. Πώς στοιχειοθετούνται αυτές οι κατηγορίες κατά της πρεσβείας;

«Δεν είχα καμία άμεση επαφή με την αμερικανική πρεσβεία», απαντά. «Το σχόλιό μου βασίστηκε στις πρώτες αντιδράσεις της ελληνικής πλευράς [μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου]».

Πώς κρίνει τη στάση της Ουάσιγκτον τους πρώτους έξι μήνες του 2015; «Η αμερικανική κυβέρνηση τήρησε μια συνεπή στάση υπέρ ενός λογικού συμβιβασμού. Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι ήταν προσβάσιμοι και εποικοδομητικοί έως τα υψηλότερα επίπεδα. Οσο για το υπουργείο Οικονομικών, αν εξετάσετε τα έγγραφα που προωθούσε στις δύο πλευρές, θα δείτε ότι περιέχουν πραγματικά μακρόπνοες μεταρρυθμίσεις. Η αποδοχή της σοφίας των συγκεκριμένων μέτρων που επέβαλε η τρόικα, που είχαν προξενήσει καταστροφή επί πέντε συναπτά έτη, ήταν μια διαφορετική ιστορία».

Και ο... ετερόδοξος

Ο κ. Γκάλμπρεϊθ ήταν ο στενότερος συνεργάτης του κ. Βαρουφάκη εντός ενός ευρύτερου αστερισμού εναλλακτικών οικονομολόγων που πλαισίωναν τον υπουργό Οικονομικών ή συμμερίζονταν τις ιδέες του. Ενας άλλος κρίσιμος συνδετικός κρίκος μεταξύ του κ. Βαρουφάκη και του παράλληλου νομίσματος ήταν ο Στιβ Κιν. Ο Αυστραλός κ. Κιν, επιστήθιος φίλος του κ. Βαρουφάκη, που αυτοπροσδιορίζεται ως «ετερόδοξος» οικονομολόγος, δήλωνε πέρυσι το καλοκαίρι στην «Κ», μετά την αποπομπή Βαρουφάκη: «Πιστεύω όντως ότι η Ελλάδα –καθώς και όλες οι χώρες που υποφέρουν στο ευρώ– πρέπει να υιοθετήσουν παράλληλα νομίσματα. Το ζωτικό μειονέκτημα του ευρώ είναι ότι αποτρέπει κυβερνήσεις από το να τυπώνουν αρκετά ευρώ ώστε να τονώνουν την οικονομική δραστηριότητα».

Ο Στιβ Κιν βρίσκεται στο επίκεντρο ενός κύκλου που, είτε άμεσα (ως σύμβουλοι) είτε έμμεσα (με ιδέες και προτάσεις που δημοσίευαν), επηρέασε καθοριστικά το Σχέδιο Χ. Οι περισσότεροι εξ αυτών ανήκουν στις τάξεις των μετα-κεϊνσιανών οικονομολόγων. Πρόκειται για μια αντισυμβατική σχολή, για αντάρτες εναντίον της οικονομικής επιστήμης, που περιορίζονταν μέχρι πρότινος σε επιδρομές κατά του τακτικού στρατού μέσω blogs και εργασιών σε εναλλακτικές επιθεωρήσεις. Η διεθνής κρίση που ξέσπασε το 2008-9 και η εσωτερική αναταραχή που προκάλεσε στα τμήματα Οικονομικών των πανεπιστημίων τούς έδωσε περισσότερη δημοσιότητα. Ωστόσο μέχρι την κατάληψη της εξουσίας από τον ΣΥΡΙΖΑ και τον διορισμό του Γ. Βαρουφάκη στο υπουργείο Οικονομικών, δεν είχαν ποτέ την ευκαιρία να δοκιμάσουν τα νομισματικά τους πειράματα στην πραγματική οικονομία μιας ανεπτυγμένης χώρας.

Μέσω του Κιν, που είναι στενός φίλος και των δύο, ο Γ. Βαρουφάκης γνώρισε το 1997 τον Τροντ Αντρεσεν, έναν ιδιόρρυθμο Νορβηγό που είναι σήμερα επίκουρος καθηγητής της Επιστήμης της Κυβερνητικής (Cybernetics) στο Ινστιτούτο Επιστήμης και Τεχνολογίας της Νορβηγίας. Με δεκαετίες συμμετοχής σε πολιτικές και δημοσιογραφικές πρωτοβουλίες της άκρας Αριστεράς, θιασώτης κι αυτός (όπως ο Κιν) της «δυναμικής οικονομικής ανάλυσης», ο Αντρεσεν ασχολείται –εντατικά τα τελευταία έξι χρόνια– με την ανάπτυξη συστημάτων παράλληλων νομισμάτων. Εντός του 2015, είχε καταθέσει σειρά λεπτομερών προτάσεων για την εισαγωγή παράλληλου νομίσματος στην Ελλάδα (η τελευταία, τον Αύγουστο του 2015, είχε τίτλο «ΣΥΡΙΖΑ, μπορείτε να το κάνετε αυτό – και μπορείτε να το κάνετε τώρα»).

Οι μυστικές συσκέψεις

Ο Αντρεσεν είχε δηλώσει τότε στην «Κ» ότι έχει συνομιλήσει με άτομα που συμμετείχαν σε συσκέψεις με μέλη της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ για τη διαχείριση της κρίσης ρευστότητας, αλλά δεν είχε αποκαλύψει με ποιους. Ο ίδιος ο κ. Γκάλμπρεϊθ, σε ερώτηση για το αν είχε επαφές με τους προαναφερθέντες, είχε αναφέρει ελλειπτικά ότι στο πλαίσιο της ομάδας εργασίας «διαβάζαμε ό,τι βρίσκαμε στα εισερχόμενα».

Ο Αμερικανός καθηγητής είχε ισχυριστεί ότι δεν είχε διαβάσει την πρόταση του Νορβηγού «προφήτη» του παράλληλου νομίσματος, αλλά ότι είχε εξετάσει άλλες παρόμοιες. Σημείωνε δε ότι εργαλεία παράλληλης ρευστότητας «εξέδωσαν και το Ντιτρόιτ και η Καλιφόρνια, χωρίς να προκύπτει κάποιο ζήτημα “εξόδου” από το δολάριο». Είχε αμελήσει φυσικά να αναδείξει την κρίσιμη διαφορά μεταξύ μιας κυρίαρχης χώρας, της οποίας αρκετοί εταίροι, καθώς και ικανός αριθμός κυβερνητικών στελεχών, επιθυμούσαν την έξοδο, και δύο πολιτειών των ΗΠΑ, που παρά τις χρηματοοικονομικές δυσκολίες που αντιμετώπιζαν, δεν διανοήθηκε ποτέ κανείς να προτείνει την απόσχισή τους ως λύση.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ

Έντυπη

Η Καθημερινή