Πώς γεννήθηκε η ιδέα τέλεσης Ολυμπιακών Αγώνων* - Του Νίκου Μπατσικανή

Ένας αγώνας η ζωή μας. Από την ώρα που γεννιόμαστε μέχρι το τέλος. Αγώνας, η βιοπάλη. Αγώνας για το καλύτερο, το "σήμερα και το αύριο". Αγώνες για την Ελευθερία, τη Δικαιοσύνη, την Ανεξαρτησία.

Ο άνθρωπος, από την εμφάνισή του στη Γη, ήταν υποχρεωμένος να βρίσκεται πάντα σε κίνηση, λόγω του ενστίκτου της αυτοσυντήρησης και των αναγκών αναζήτησης τροφής, ένδυσης, στέγης κι επιβίωσης γενικότερα. Τα αντιμετώπιζε όλα με πρωτόγονα μέσα, ακόμη και τα θηρία. Στην πορεία του μέσα στους αιώνες, ειδικά όταν οι συνθήκες στον πλανήτη μας ήταν δύσκολες, κατάλαβε ότι, κινούμενος μόνος του ή και με παρέα, μέσα κι ενάντια στα στοιχεία της φύσης, χρειαζόταν, αναπόφευκτα, να συγκρουστεί με κάποια από αυτά. Το ίδιο και για την επικράτηση του ισχυρότερου μεταξύ των συνανθρώπων του. Για όλα αυτά, έπρεπε να αποκτήσει ιδιαίτερες σωματικές και ψυχοπνευματικές δυνάμεις, τις οποίες χρησιμοποιούσε ανάλογα με τις περιστάσεις. Οι ανάγκες αυτές, όμως, ήταν που του εξασκούσαν το σώμα και το μυαλό. Τρέχοντας να γλιτώσει, γύμναζε τα πόδια του, προσπαθώντας να ανέβει στα δέντρα τα χέρια του, και σκεπτόμενος πού και πώς θα βρει τα διάφορα χρειαζούμενα, εξασκούσε το μυαλό του. Στην αρχή, αυτό γινόταν στο μικρό περιβάλλον του, μα αργότερα έπρεπε να ξεπερνάει καινούργια εμπόδια: τη φωτιά, τα ποτάμια, τη θάλασσα. Να φτιάξει άγκυρες από πέτρα, καμάκι για να ψαρεύει, μαχαίρι για να κόβει, υνί για να οργώνει. Είχε κάνει, όμως, την αρχή.  Όποιος το έκανε καλά, επιβίωνε, κι όσοι επιβίωναν προχωρούσαν. Είχε την επιβράβευση του πατέρα και της μάνας, τον θαυμασμό του φίλου και τον φόβο του αντιπάλου. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργήθηκε η άμιλλα και ο ανταγωνισμός. Δεν ήταν θέμα γοήτρου, αλλά τρόπου ζωής. Έπρεπε οι καλοί να δικαιωθούν.

Έτσι, στον αρχαίο Ελλαδικό χώρο, κάποιοι σκέφτηκαν να ανταμείβουν εκείνους που ήταν καλοί, μα, ταυτόχρονα, να παρακινούν κι άλλους να προσπαθούν για το καλύτερο. Μέσα στις μικρές κοινωνίες τους οργάνωσαν τοπικούς αγώνες, όπου βράβευαν τους νικητές. Στην αρχή με ένα χειροκρότημα και μερικά «ζήτω», ίσως. Αργότερα με κάτι που όριζε ο αρχηγός ή ο βασιλιάς τους. Έκαναν ταυτόχρονα μια τελετή, μια γιορτή να σμίξουν και να χαρούν.

Δεν είναι σωστό να επιβραβεύουμε τους άξιους; Όταν ήμασταν μικροί, μας είπε κανείς, να παραβγούμε στο τρέξιμο ή ποιος θα ρίξει την πέτρα πιο μακριά; Όχι. Είναι μέσα στη φύση του ανθρώπου να αγωνίζεται. Είναι ένστικτο να παλεύει για να επιβιώσει και να επικρατήσει. Δεν έχουμε όλοι τις ίδιες δυνατότητες, όμως. Άλλος είναι καλός στο τρέξιμο, στο σημάδι, ή στο ψάρεμα. Κάποιοι ζωγραφίζουν ή γράφουν. Σημασία έχει να προσπαθούμε. Όλοι έχουμε δυνατότητες. Κάποιες…  μα έχουμε. Ο καλός γεωργός θα κλαδέψει καλά το δέντρο κι ο καλός χτίστης θα φτιάξει ωραίο σπίτι. Οι κοινωνίες, σιγά - σιγά, μεγάλωναν και οι προσπάθειες του ανθρώπου το ίδιο. Οι αγώνες για την επικράτηση των σπουδαίων πήραν πιο οργανωμένη μορφή. Στην εξέλιξή τους, οι τοπικοί αγώνες πήραν Πανελλαδικό χαρακτήρα κι εκτελούνταν, πια, σε τακτά διαστήματα, κάθε 2 ή 4 χρόνια.

Από αυτούς, πιο γνωστοί αναφέρονται και γνωρίζουμε ότι ήταν:

1. Τα Ίσθμια, που γινόντουσαν στην Κόρινθο προς τιμή του Ποσειδώνα.

2. Τα Νέμεα, στη Νεμέα, προς τιμή του Δία.

3. Τα Πύθια, στους Δελφούς, για τον Απόλλωνα.

4. Τα Δημήτρια, στην Ελευσίνα, για τη θεά Δήμητρα.

5. Τα Ελευθέρια, για τη νίκη του Λεωνίδα στις Θερμοπύλες.

6. Τα Παναθήναια, στην Αθήνα, προς τιμή της προστάτιδάς της Αθηνάς.

Από τον Όμηρο, τον πατέρα των ποιητών, μαθαίνουμε ότι ο Αχιλλέας διοργάνωσε αγώνες μεταξύ των Ελλήνων, έξω από τα τείχη της Τροίας, για να τιμήσει το νεκρό Πάτροκλο, από όπου έμεινε και το γνωστό  «Αιέν αριστεύειν».

Σπουδαιότεροι και κορυφαίοι αγώνες, που διήρκεσαν χίλια χρόνια και σημάδεψαν την Ελληνική Ιστορία ήταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες, που γινόντουσαν στην Αρχαία Ολυμπία. Από τον πρώτο βασιλιά της περιοχής, τον Αέθλιο, οι συμμετέχοντες σε αυτούς ονομάσθηκαν «αθλητές» και τα βραβεία των νικητών «άθλα». Εκεί, λοιπόν, ενσαρκώθηκε η Μεγάλη Ελληνική Ιδέα του Καλού κι Αγαθού Αγώνα. Αυτή η λέξη: "Αγώνας" δεν υπάρχει σε καμιά άλλη γλώσσα του κόσμου, παρά μόνο στην Ελληνική. Οι Άγγλοι και οι Αμερικάνοι λένε games, oι Γάλλοι luttes, κάποιοι champions, κ.λ.π., παιγνίδια δηλαδή, μα εμείς εννοούμε τον Aγώνα τον Kαλό. Σε ό,τι κάνει, να αγωνίζεται δίκαια και σωστά. Να προσπαθεί για το καλύτερο, ακόμα και με την τελευταία ικμάδα του κορμιού και της ψυχής του. Κι ακόμα πιο σπουδαίο, να αγωνίζεται μόνο για ένα κλαδί ελιάς.

Τιμή δεν αποτελούσαν, μόνο, η νίκη, μα και η συμμετοχή, η προσπάθεια κι ο τερματισμός. Η Δόξα της Νίκης, βέβαια, τον έβαζε πάνω στα φτερά της και τον εναπόθετε στην αγκαλιά της Αιωνιότητας. Τον έγραφαν με χρυσά γράμματα στις Δέλτους της Ιστορίας. Τον ανεκήρρυσσαν ισάξιο των θεών του Ολύμπου. Ποια μεγαλύτερη τιμή από το να γκρεμίζουν τα τείχη της πόλης του, όταν επέστρεφε νικητής και τροπαιούχος σε αυτή; Χρειάζεται τείχη μια πόλη ή χώρα, όταν έχει Τιτάνες να την υπερασπίσουν;  «Το φθάσιμον στο τέρμα, εκεί ναι ο προορισμός σου», όπως έγραψε ο Κωνσταντίνος Καβάφης. Η προσπάθεια πρέπει να είναι συνεχής μέχρι τέλους, διότι, αν σταματήσουμε, σημαίνει ότι δε μας ενδιαφέρει πια η κορυφή. Καμιά κορυφή, κανενός.

* Απόσπασμα ομιλίας μου, το 2004, σε επτά πόλεις (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Λαμία, Στυλίδα, Θέρμο, Ελάτεια, Πελασγία) ως Ειδικός Σύμβουλος της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας, φορέα που είχε συσταθεί από τα λογοτεχνικά περιοδικά "Κελαινώ" και "Νέα Αριάδνη" (με την επιχορήγηση και υπό την Αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού) και σκοπό την τέλεση πολιτιστικών εκδηλώσεων σε Ελλάδα και Κύπρο (παράλληλα με τους αθλητικούς αγώνες της Ολυμπιάδας Αθήνα 2004), κορυφώνοντας με 4ήμερο Συνέδριο στην Αθήνα, που πραγματοποιήθηκε στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων (Ακαδημίας 50), όπου έλαβαν μέρος Έλληνες επιστήμονες, ποιητές και συγγραφείς αλλά και 14 καθηγητές πανεπιστημίων του εξωτερικού.

Βοηθήματα: Εγκυκλοπαίδειες «ΔΟΜΗ», «ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ τ. ΝΕΩΝ».

Εφημερίδα Ε.Α.Α.Α.: «Ηχώ των Αιθέρων»,

τ. Ιουνίου 2001, δημοσίευμα Πάνου Μερτίκα.