Ο αρχιμουσικός που πέθανε με την μπαγκέτα στο χέρι! - Του Τάσου Κοντογιαννίδη

Ο Δημ. Μητρόπουλος ήθελε να γίνει καλόγερος στο Αγιον Όρος, αλλά τον κέρδισε η μουσική και διέπρεψε διεθνώς!

Του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη

akontogiannidis@yahoo.gr

Φωτο: Ο Μητρόπουλος διευθυντής της Φιλαρμονικής της Νέας Υόρκης

Ο Δημήτρης Μητρόπουλος, που πέθανε στις 2 Νοεμβρίου1960, υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους μαέστρους που ανέδειξε η Ελλάδα. Διέπρεψε στο εξωτερικό και το τέλος του ήλθε πάνω στη σκηνή από εγκεφαλικό, πέφτοντας από τα χέρια του η μπαγκέτα στη Σκάλα του Μιλάνου. Πολύπλευρο ταλέντο, με εξαιρετικές ικανότητες, διηύθυνε  πάνω από δύο χιλιάδες συναυλίες, εργαζόταν εξαντλητικά,  δοσμένος στη μουσική με ακούραστο πάθος, ζώντας συχνά μοναχική και λιτή ζωή.

Γεννήθηκε την 1-3-1896 στην Αθήνα, που ετοιμαζόταν για τους Α' Ολυμπιακούς Αγώνες. Ο πατέρας του ήταν έμπορος στην  οδό Αιόλου και ήθελε να τον δει αξιωματικό του Ναυτικού, αλλά εκείνος  είχε ιδιαίτερες τάσεις στην μουσική και κυρίως στην θρησκεία, ίσως γιατί ο παππούς του ήταν ιερέας και ο θείος του Ιερόθεος, αρχιμανδρίτης, που έγινε μετά μητροπολίτης Πατρών.

Από μικρός γράφτηκε στο Ωδείο Αθηνών, αλλά η σκέψη του στρεφόταν στον μοναχικό βίο, να μονάσει στο Αγιον Όρος. Στην πορεία άλλαξε γνώμη  όταν φάνηκε το ταλέντο του, με την σύνθεση του μελοδράματος  «Βεατρίκη» και έτυχε επαίνου από τον περίφημο  γάλλο μουσικοσυνθέτη  Σαίν Σανς.

Φωτο: Αθήνα 1928: Ο Μητρόπουλος πίσω από τον καθήμενο Μανώλη Καλομοίρη και τους Μ. Βάρβογλη (αριστερά) και Αιμ. Ριάδη

Το 1918 περάτωσε με άριστα  τις σπουδές του στις Βρυξέλλες και το Βερολίνο και στα 30 του ανέλαβε διευθυντής της Συμφωνικής Ορχήστρας του Ωδείου Αθηνών. Ταξίδεψε στο εξωτερικό, απέκτησε μεγάλη φήμη και έγινε θρύλος και μάγος της μπαγκέτας. Το 1936 διευθύνει την ορχήστρα της Βοστώνης, το 1939 γίνεται διευθυντής της Συμφωνικής Ορχήστρας Μινεάπολης για 10 χρόνια, ενώ το 1949 αναλαμβάνει διευθυντής της Φιλαρμονικής της Νέας Υόρκης. Ήταν γενναιόδωρος, υποστήριζε υλικά και ηθικά αδυνάτους και τους μουσικούς των ορχηστρών του, επικρίθηκε για σκόπιμη ανοχή σε φαινόμενα απειθαρχίας, αλλά και για την εμμονή του σε σύγχρονο ρεπερτόριο και μοιραία όλα αυτά τον οδήγησαν στην βεβιασμένη αντικατάστασή του από τον  Λέοναρντ Μπερστάϊν…

Φωτο: Πρόβες στη Σκάλα του Μιλάνου

Φωτο: Ο Δ. Μητρόπουλος διευθύνει την φιλαρμονική της Νέας Υόρκης στο Κάρνετζι Χωλ

Ο Μητρόπουλος, που τιμήθηκε με το Ελληνικό Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών, και ήταν επίτιμο μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, εκτός από κορυφαίος εκτελεστής ήταν  και σπουδαίος συνθέτης. Έγραψε μουσική  για την

Ηλέκτρα του Σοφοκλή, τον Ιππόλυτο του Ευριπίδη, διασκευές έργων Μπάχ και Μπετόβεν, σονάτα, μουσική δωματίου και τραγούδια σε στίχους Παλαμά, Σικελιανού, Καβάφη, Ρισπέν κ.α. ΄Ηταν φίλος με τον Προκόφιεφ και τον νεαρό ανερχόμενο αστέρα Ντμίτρι Σοστακόβιτς, τον οποίο γνώρισε στο Λένινγκραντ το 1934 με διερμηνέα τον δικό μας, Οδυσσέα Δημητριάδη, που διέπρεψε κι αυτός ως αρχιμουσικός.

Φωτο: Με τον ανερχόμενο αστέρα της μουσικής Ντμήτρη Σοστακόβιτς το 1934 στο Λένινγκραντ (Πετρούπολη)

Το τραγικό του τέλος ήλθε αναπάντεχα  στις 10:35 το πρωί, της 2ας Νοεμβρίου 1960,  ενώ διηύθυνε  στην Σκάλα του Μιλάνου την ορχήστρα, στις πρόβες της Τρίτης Συμφωνίας  του Γκούσταβ Μάλερ. Είχε έλθει την προηγούμενη από τη Γερμανία και μόλις μπήκε στην αίθουσα, δέχτηκε τις ευχές των μελών της Ορχήστρας για καλυτέρευση της υγείας του, λέγοντας τους «ο άνθρωπος όταν γεράσει μοιάζει με παλιό αυτοκίνητο που για να λειτουργήσει, χρειάζεται συχνές επισκευές».

Αμέσως μετά άρχισαν οι πρόβες. Στις πρώτες νότες  το πρόσωπο του άρχισε να χλομιάζει, πέφτει από τα χέρια του η μπαγκέτα στο δάπεδο και  χωρίς να αρθρώσει λέξη, σωριάζεται μπροστά στη βιόλα, με τα έκπληκτα βλέμματα όλων να καρφώνονται πάνω του. Ο θάνατος του από εγκεφαλικό επεισόδιο ήταν ακαριαίος, πριν συμπληρώσει τα 64 χρόνια του, σφιχταγκαλιασμένος με τη μούσα που τόσο ελάμπρυνε για πολλά χρόνια. Η θλίψη  και η συγκίνηση που επικράτησε στους παρισταμένους, απλώθηκε αμέσως σ’ όλο τον κόσμο!…

Στο χωριό μου, τα Κομνηνά Ξάνθης, ο γραμματέας Πανίκας  Κεβεντζίδης, έβγαλε το  κοινοτικό ραδιόφωνο στο παράθυρο, όπως έκανε κάθε απόγευμα Κυριακής, για να ακούσουμε καμιά πενηνταριά άτομα στην πλατεία, ποδόσφαιρο. Κι ενώ ο εκφωνητής Νίκος Φώσκολος μετέδιδε τον αγώνα ΑΕΚ-Απόλλων Αθηνών (1-0), ξαφνικά τον ακούμε να λέει: «Και τώρα θα τηρηθεί ενός λεπτού σιγή, εις μνήμην του αρχιμουσικού Δημητρίου Μητροπούλου…» Από τότε κατεγράφη με δέος το όνομα του στη μνήμη μου...

Από την Αθήνα, ο αντιπρόεδρος της κυβερνήσεως Παν. Κανελλόπουλος έστειλε ντακότα της ΕΒΑ στο Μιλάνο που μετέφερε στην Αθήνα τη λήκυθο της τέφρας του (η αποτέφρωση της σωρού του ήταν επιθυμία του ιδίου στη διαθήκη του, όπως είχε συμβεί και με την Μαρία Κάλλας). Μεταφέρθηκε  στο  κατάμεστο Ηρώδειο όπου η κρατική ορχήστρα έπαιξε χωρίς μαέστρο το πένθιμο εμβατήριο από την Ηρωική Συμφωνία του Μπετόβεν και στη συνέχεια η λήκυθος τοποθετήθηκε στο Ωδείο Αθηνών.