Καίτη Βασιλάκου: «Στο τέλος γινόμαστε απαθείς μάρτυρες… Αρκεί να μην αγγίξει το κακό εμάς» - Συνέντευξη

Συνέντευξη στη Γεωργία Δαλιανά

Αν η λογοτεχνία είναι δυο λέξεις, φλόγα και άνεμος στα φυλλώματα ενός εφευρεμένου χρόνου που αναιρείται, υποχωρεί και εξαφανίζεται οι δημιουργοί που πόνταραν στην “αντοχή των υλικών τους” και μόνο σ” αυτή παραμένουν και διαρκούν.

Συγγραφέας “μακράς πνοής” η Κ. Βασιλάκου φιλόλογος στο επάγγελμα, πρωτοεμφανίστηκε στο λογοτεχνικό στερέωμα το 2008 με το βιβλίο της “ Ο πειρασμός του ερημίτη Χάρτμουτ Λιμπεργκερ” διηγήματα, εκδόσεις Ιωλκός. Από τότε έχει εκδώσει οχτώ βιβλία (πέντε πεζά, ένα θεατρικό και δύο ποιητικές συλλογές).

Το τελευταίο της βιβλίο “ Το επίμονο φαινόμενο” 2016, εκδόσεις Απόπειρα έχει τρεις ιστορίες που αναφέρονται στο μέλλον και έχουν σχέση με την κλιματική αλλαγή και την παγκόσμια οικονομική κρίση. Προβλήματα που ταλανίζουν τη σύγχρονη κοινωνία.  Η γραφή της Κ. Βασιλάκου διαθέτει ένα σπάνιο πλεονέκτημα. Ισορροπεί με την άνεση του σκοινοβάτη σε όλα τα πεδία και τα χρώματα γεμάτη πείσμα τρυφερότητα πικρό σαρκασμό, στα όρια του απρόβλεπτου πολλές φορές, σε αιφνιδιάζει, σε στριμώχνει σε γνώριμες γωνιές της Πραγματικότητας σε κατακλύζει και σε διαπερνά.

Με όπλο την αυθεντικότητα τις εμβληματικές εικόνες, την εφευρετικότητα, την αρτιότητα της γλώσσας γίνεται “πλήρης εμπειρία” αδύνατον να αγνοηθεί και να προσπεραστεί και εκβάλλει εν τέλει “ως χρόνος” περνώντας μέσα από τα ρήγματα στην ουσία των πραγμάτων. Αφορμή για τη συνέντευξη που ακολουθεί ήταν το τελευταίο της βιβλίο το “Επίμονο Φαινόμενο”.

Στην σημερινή εποχή που η Απληστία της εικόνας ενοικεί στην Τρομοκρατία και δεν αφήνει χώρο για τις λέξεις, το γράψιμο για σας είναι ερημιά, είναι ρήγμα ή είναι κατοικία στα θεμέλια της πιο ακριβής Ελευθερίας;

Δεν είμαι εχθρός της εικόνας. Πιστεύω πως άνετα μπορούν να συνυπάρξουν λόγος και εικόνα, ο κόσμος μας έτσι γίνεται πιο πλούσιος. Υπάρχει βέβαια και η χυδαία εικόνα όπως υπάρχει και ο χυδαίος λόγος. Δεν είναι ωστόσο κάτι καινούργιο αυτό. Το γράψιμο για μένα είναι εσωτερική ανάγκη. Μου αρέσει να γράφω. Μου αρέσει πολύ. Κάποιοι συγγραφείς λένε ότι, όταν γράφουν, νιώθουν πόνο, υποφέρουν. Εγώ νιώθω χαρά. Η γραφή για μένα είναι η δεύτερη κατοικία μου. Ζω, υπάρχω, κινούμαι μέσα σ’ αυτή την κατοικία. Η κατοικία είναι ερημική, αλλά δεν με ενοχλεί αυτό. Θα έλεγα ότι μάλλον μου αρέσει.

Στις μέρες μας που η Πολιτική γη βαραθρώδης δεν διαθέτει και δεν επιθυμεί καμία ταυτότητα, πόσο σας ταράζει, σας αγγίζει ή σας παραλύει η “μοίρα του Ανθρώπου” που δεν Τοποθετείται πουθενά;

Μαθαίνουμε από μικροί την αξία της ανθρώπινης ζωής, πόσο βαρύ αμάρτημα είναι η αφαίρεσή της, πόσο σημαντικό είναι να σεβόμαστε τον άνθρωπο, να μην τον προσβάλλουμε, να μην τον εξευτελίζουμε. Χαράζονται όλα αυτά μέσα μας και δεν τα ξεχνάμε ποτέ. Έπειτα μεγαλώνουμε και βλέπουμε τι γίνεται στον κόσμο. Η ανθρώπινη ζωή δεν μετρά και τόσο, αφαιρείται πολύ εύκολα, εξαθλιώνεται, ταπεινώνεται, περιφρονείται. Εξάλλου είναι αγαθό σε υπερπροσφορά, εφτά δισεκατομμύρια ο παγκόσμιος πληθυσμός. Τι πειράζει, αν χαθούν και μερικοί σε πολέμους, σε εμφύλιες συγκρούσεις, σε τρομοκρατικές ενέργειες, σε φονικά; Το είδος μας δεν κινδυνεύει από εξαφάνιση. Η ανθρώπινη ζωή δεν είναι τελικά τόσο πολύτιμη, όσο μας έμαθαν στο σχολείο και στην οικογένεια. Στο τέλος γινόμαστε απαθείς μάρτυρες. Συνηθίζουμε στην απαξίωση της ανθρώπινης ζωής και στη βίαιη αφαίρεσή της. Αρκεί να μην αγγίξει το κακό εμάς.

Είναι γεγονός πως όπου κι αν στρέψουμε το βλέμμα μας η Εξαθλίωση μας σημαδεύει. Χώρες στοιβαγμένες σε χαρτόκουτα, νεκρά παιδιά χώματα για παρελάσεις. Είναι η βαρβαρότητα που μας μαθαίνει αλλιώς τα πράγματα ή η ευθύνη είναι συλλογική αφού λατρέψαμε απ' τα κομμάτια του ειδώλου εκείνα που υπηρετούν την Αφασία μας.

Για να παραλλάξω λίγο τη γνωστή ρήση του Σαρτρ: η Κόλαση είναι η Γη που ζούμε. Η κόλαση είναι εδώ. Δεν το καταλαβαίνουμε, όπως δεν καταλαβαίνει αυτός που γεννήθηκε μέσα στις αλυσίδες ότι μπορεί να υπάρχει ζωή χωρίς αλυσίδες. Είμαστε από παιδιά εξοικειωμένοι με τη βία, με την αρρώστια, με τον πόνο, με το κλάμα. Μεγαλώνοντας εξοικειωνόμαστε με το θάνατο, την αδικία, την κακότητα, τον αμοραλισμό, τη δυστυχία. Είμαστε τόσο εξοικειωμένοι που δεν αντιδρούμε. Βλέπουμε, ακούμε τρομερά πράγματα και κουνάμε το κεφάλι μελαγχολικά. Ως εκεί είναι η αντίδρασή μας. Παρ’ όλα αυτά, σήμερα παρατηρώ μεγαλύτερη ευαισθησία απέναντι σε πολλά πράγματα και αυτό με κάνει λίγο αισιόδοξη.

Σ' ένα κόσμο συρμένο απ’τα μαλλιά ως τα όρια του, ποιος θα τολμούσε να μιλήσει σήμερα για Αξίες για εκείνον τον παλιό σωρό από λησμονημένες λέξεις Αγάπη, Ανθρωπιά, Αλληλεγγύη, Αξιοπρέπεια, Εμπιστοσύνη, περνώντας μέσα απ” το γυαλί του σκοταδιού ποιος θα μιλήσει παραμένοντας αλώβητος;

Διαφωνώ. Σήμερα περισσότερο από ποτέ άλλοτε ο άνθρωπος μιλά γι’ αυτές τις αξίες, ενδιαφέρεται, ευαισθητοποιείται, κινητοποιείται. Ο κόσμος παραμένει σκοτεινός, καθώς θέλει πολλή δουλειά για να γυρίσει ο ήλιος, όμως υπάρχει ελπίδα. Όπως υπάρχει και ανησυχία για μια νέα εκβαρβάρωση των ανθρώπων. Αλλά υπάρχει και η άλλη πλευρά: πολλοί μιλούν πολύ για αγάπη, ανθρωπιά, αλληλεγγύη, αξιοπρέπεια και κάνουν μεγάλο θόρυβο. Οι λέξεις σιγά σιγά αδειάζουν από το νόημά τους και μας μένει τελικά μόνο ο θόρυβος.

Η ευτέλεια του κοινωνικού και πολιτικού βίου κάτω απ” τον πυρετό της ύλης που νομιμοποιεί τη μοναξιά και μεταλλάσσει σε αγκίστρι την πρόοδο, πως μπορεί κατά τη γνώμη σας να αναστραφεί, χωρίς τη σκέψη, χωρίς τη γνώση της ουσίας των πραγμάτων;

Τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει προς το καλύτερο, αν μας λείπει η γνώση, η κρίση, η εσωτερική καλλιέργεια. Η πρόοδος του ανθρώπου είναι μια επίπονη προσπάθεια, αργή και δύσκολη που δεν μπορεί να γίνει ορατή μέσα από τις βραχύβιες ζωές μας. Και πάντα ελλοχεύει ο κίνδυνος της υποτροπής, της υποχώρησης σε παλιότερες μορφές κοινωνικής οργάνωσης με λιγότερη ευαισθησία και περισσότερη σκληρότητα. Θα πω αυτό που γνωρίζουμε όλοι: ο μόνος τρόπος για να πάμε μπροστά είναι να εκπαιδεύουμε σωστά τους νέους ανθρώπους, να έχουμε καλή παιδεία. Το σχολείο δεν πρέπει να είναι η μάντρα που κρατά τα παιδιά μας μερικές ώρες την ημέρα για να μην τα έχουμε στα πόδια μας. Και φοβάμαι ότι πολλές φορές συμβαίνει ακριβώς αυτό. Αλλά και η κοινωνία ολόκληρη πρέπει να είναι σχολείο για τους νέους ανθρώπους. Μια κοινωνία που νοσεί δεν μπορεί να μας δώσει υγιείς πολίτες.

Αλήθεια και ψέμα ένα τσιγάρο στη μέση που πυρπολεί σαν στάχυ την Πραγματικότητα. Υπάρχει θέση πιστεύετε μέσα στ' αποκαΐδια για Ελπίδα, Δύναμη και Αισιοδοξία;

Ποια όμως είναι η Πραγματικότητα; Είναι αυτό που αντικαθρεφτίζεται στο μυαλό μας, ένα ακριβές είδωλο του εξωτερικού κόσμου ή είναι κάτι περισσότερο από αυτό; Ή μήπως είναι κάτι τελείως διαφορετικό; Μήπως είναι πιο πολύπλοκο; Πιο δυσνόητο; Μήπως είναι κάτι εντελώς ξένο από αυτό που θεωρούμε εμείς Πραγματικότητα; Τι είναι αλήθεια και τι ψέμα; Βαδίζουμε λιγάκι σαν τους τυφλούς και βγάζουμε συμπεράσματα από τις εφήμερες εντυπώσεις μας. Μέσα σ’ αυτόν τον κυκεώνα που λέγεται Ζωή, Κόσμος, Πραγματικότητα καλούμαστε να προβάλλουμε Αξίες και να τις υπηρετήσουμε. Δεν μπορούμε να κάνουμε ωστόσο κάτι άλλο. Προχωρούμε με ελπίδα για το καλύτερο, αισιοδοξούμε με μεσοδιαστήματα απαισιοδοξίας και βάζουμε τα δυνατά μας για να πραγματοποιήσουμε τους στόχους μας. Άλλοτε τα καταφέρνουμε άλλοτε όχι. Αλλά ο άνθρωπος από τη φύση του δεν μπορεί να παραιτηθεί από την προσπάθεια. Θα υπηρετήσει την Πραγματικότητά του, όποιο κι αν είναι το απείκασμά της στον εγκέφαλό του.

Τα όνειρα, μια διαθήκη που αδειάζει σε ερημικά δωμάτια, μπορούν να γεμίσουν ένα πιάτο, μπορούν να παρηγορήσουν τον παγκόσμιο θρήνο, μπορούν να κρατήσουν όρθιο με ήλιο και ψωμί ένα νέο άνθρωπο;

Ευτυχώς που υπάρχουν και τα όνειρα, αυτή η μαγική διάσταση της ζωής που κάνει τον κόσμο μας πιο υποφερτό. Χωρίς αυτά θα μοιάζαμε με τα μυρμήγκια που δουλεύουν άοκνα για να διατηρήσουν ζωντανή τη φωλιά τους, αλλά δεν ξέρουν γιατί το κάνουν και δεν μπορούν να κάνουν κάτι πιο πέρα από αυτό. Τα όνειρα αλλάζουν τον κόσμο. Είναι ικανά να επέμβουν στην πραγματικότητα και να της δώσουν τη μορφή που θέλουν. Η πραγματικότητα βέβαια αντιστέκεται, γιατί έχει τους δικούς της νόμους, όμως τα όνειρα είναι συχνά τόσο επίμονα και τόσο επιθετικά που την αναγκάζουν να πάρει το σχήμα τους. Και ναι, τα όνειρα διεκδικώντας το καλύτερο μεταμορφώνουν άλλοτε με κρότο και άλλοτε σιωπηλά τον κόσμο μας.

Τα παιδιά μας σήμερα εγκλωβισμένα στην παγκόσμια Παράνοια δεν τολμούν να γνωρίσουν την ηλικία τους. Ενοικιάζονται, διατίθενται, πωλούνται στα σκοτάδια των αγορών στην βίαιη επίτευξη ενός μαρμαρωμένου μέλλοντος. Πόσο επικίνδυνο είναι αυτό;

Πείτε μου μια εποχή που δεν επικρατούσε η παγκόσμια παράνοια, που τα παιδιά μεγάλωναν ευτυχισμένα και ασφαλή σε κοινωνίες ειρηνικές που ευημερούσαν. Που δεν πωλούνταν, δεν αγοράζονταν, δεν ενοικιάζονταν. Αν σήμερα βλέπουμε γύρω μας τραγωδίες, αυτές οφείλονται σε ενήλικες που φέρουν μέσα τους ένα τρομαγμένο, θυμωμένο, τραυματισμένο παιδί. Και μερικές φορές το παιδί αυτό που κρύβεται στον ενήλικα γίνεται ακραία επικίνδυνο, αν μπορεί να επηρεάσει μεγάλες μάζες. Αλλά, όταν οραματιζόμαστε το μέλλον, η ματιά μας φτάνει μέχρι την επόμενη γενιά, δεν μπορεί να πάει παραπέρα. Με τόσο κοντόφθαλμο όραμα δεν μπορούμε να περιμένουμε και πολλά πράγματα από τα παιδιά που μεγαλώνουμε. Θα τα θυσιάσουμε άθελά μας σε ένα μαρμαρωμένο μέλλον, όπως πολύ εύστοχα λέτε.

Στο τελευταίο σας βιβλίο, Το Επίμονο Φαινόμενο, αναφέρεστε και στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής εξαιτίας της καταστροφικής διαχείρισης της φύσης απ' τον Άνθρωπο. Χθες ακόμα ακούσαμε την είδηση μεταφοράς παγόβουνου από την Ανταρκτική στον Περσικό για το πρόβλημα της λειψυδρίας. Οι αγορές μυθοποιούν και πάλι το φαλλικό τους πρόσωπο εντείνοντας την παγκόσμια αστάθεια. Υπάρχει τρόπος αντιστροφής του φαινομένου υπάρχει χρόνος διαφυγής;

Βλέποντας πόσο απρόθυμα οι κυβερνήσεις υποχρεώνονται να πάρουν κάποια μέτρα και πόσο κατά βάθος αδιάφορες είναι οι μάζες για τις φυσικές καταστροφές που συμβαίνουν αλλού, θα έλεγα ότι δεν πρόκειται να υπάρξει αντιστροφή του φαινομένου. Θα αφεθούμε στις εξελίξεις ελπίζοντας ότι η φύση δεν θα γίνει πολύ κακή μαζί μας. Από την άλλη, οι κλιματικές αλλαγές εμφανίζονται περιοδικά και ανεξάρτητα από την ανθρώπινη δραστηριότητα. Σε μια τέτοια περίπτωση λίγα πράγματα μπορούμε να αλλάξουμε, ακόμα κι αν θα το θέλαμε. Οπωσδήποτε μπορούμε να αποφύγουμε τη ρύπανση της ατμόσφαιρας και των νερών και αυτό δεν είναι λίγο.

Κλείνοντας, τι ρόλο πιστεύετε θα μπορούσε να παίξει η διανόηση για να απαλύνει το σύγχρονο μακέλεμα όχι παρηγορητικά και αδιάφορα αλλά ουσιαστικά ή δεν μπορεί να παίξει κανέναν ρόλο επειδή όπως ισχυρίζονται πολλοί η διανόηση στους καιρούς μας δεν διαφέρει από την διακόσμηση, λείπουν τα μεγέθη, ή ακόμα χειρότερα οι δημιουργοί είναι εξορισμένοι στον καθρέφτη τους.

Η διανόηση το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να εντοπίζει τα λάθη του καιρού της και να τα καταγγέλλει. Εύκολη δουλειά, αν ο κόσμος είναι έτοιμος να δεχτεί την καταγγελία. Πολλοί διανοητές έγιναν ευρύτερα γνωστοί και θαυμάστηκαν, επειδή τη σωστή στιγμή υπέδειξαν στον κόσμο τη στρεβλή πορεία των πραγμάτων. Όμως χρειάζεται πολύ θάρρος να κάνουν κάτι τέτοιο, αν ο κόσμος είναι στραμμένος προς την αντίθετη πλευρά και αρνείται να ξεβολευτεί. Αυτό το θάρρος δεν το έχουν όλοι, γιατί και οι δημιουργοί έχουν ανάγκη το κοινό και αποφεύγουν να το δυσαρεστήσουν. Υπάρχουν ωστόσο και εκείνοι που θα μιλήσουν για τα κακώς κείμενα γνωρίζοντας ότι δεν θα είναι αρεστοί. Και τέλος υπάρχουν κι αυτοί που περνούν ωραία κοιτάζοντας τον καθρέφτη τους.

Σας ευχαριστώ θερμά. Καλή συνέχεια!

Απόσπασμα από το διήγημα «Έλεγχος πληθυσμού», από το τελευταίο βιβλίο «Το επίμονο φαινόμενο»:

-Η εθελοντική αποχώρηση είναι μια πατριωτική πράξη, κύριε Σόρενσον. Σκεφτείτε λίγο τα ταμεία μας. Αν όλοι οι προνομιούχοι συνταξιούχοι δίσταζαν να κάνουν το χρέος τους, όπως εσείς τώρα, τα ταμεία μας θα είχαν φαλιρίσει προ πολλού. Σ’ αυτό το επιχείρημα δεν είχα τίποτα να απαντήσω. Η κρατική υπάλληλος έβγαλε από τον χαρτοφύλακά της ένα κίτρινο φάκελο και τον ξεφύλλισε. -Υπήρξατε ένας υποδειγματικός υπάλληλος και ένας καλός πολίτης, κύριε Σόρενσον, μονολόγησε ελέγχοντας τα στοιχεία του φακέλου μου. Εργαστήκατε ευσυνείδητα επί σαράντα τέσσερα χρόνια, δεν κάνατε παιδιά για να μην επιβαρύνετε το πληθυσμιακό μας πρόβλημα, πληρώνατε τους φόρους σας χωρίς καθυστέρηση και δεν απασχολήσατε ποτέ την πολιτεία με κάποια ανάρμοστη ενέργειά σας.

Μόνο μελανό σημάδι στην καριέρα σας, είναι μια αδικαιολόγητη άδεια τριών ημερών από την υπηρεσία σας προ εικοσαετίας. -Είχε πεθάνει η γυναίκα μου, είπα. Η Κάθι Μουρ σήκωσε το βλέμμα από τα χαρτιά της: -Και τι έχει να κάνει αυτό; -Πέρασα μια μικρή κατάθλιψη. Ωστόσο αναπλήρωσα τις ημέρες που έλειψα παραιτούμενος από την άδεια διακοπών μου εκείνης της χρονιάς. Έκλεισε το φάκελό μου και με κοίταξε με σοβαρότητα: -Και θέλετε τώρα να αμαυρώσετε ένα τόσο άψογο παρελθόν; Θα καταδεχτείτε να φορέσετε την κόκκινη κονκάρδα; -Η αλήθεια είναι ότι δε θα μου άρεσε να κυκλοφορώ με την κονκάρδα στο πέτο μου, ομολόγησα. -Όμως θα είστε υποχρεωμένος. Αν η αστυνομία σάς συλλάβει να μην τη φοράτε, θα υποχρεωθείτε να πληρώσετε πρόστιμο ισοδύναμο με τη σύνταξη ενός μηνός. -Θα τη φορώ, κυρία Μουρ.

Δεν σκοπεύω να κοροϊδέψω την πολιτεία. Φύλαξε τον φάκελο στον χαρτοφύλακά της και με κοίταξε κατευθείαν στα μάτια: -Ξέρετε βέβαια πόσο δύσκολη γίνεται η ζωή σε όσους φορούν την κόκκινη κονκάρδα. -Ξέρω. -Ο κόσμος θα σας περιφρονεί, θα σας θεωρεί προδότη της πατρίδας. Θα μπαίνετε στα μαγαζιά να ψωνίσετε και θα κάνουν πως δεν σας βλέπουν. Θα στέκεστε με τις ώρες στην ουρά και δεν θα σας εξυπηρετούν. Θα θέλετε να… -Ξέρω, κυρία Μουρ, ξέρω, τη διέκοψα εκνευρισμένος

Περισσότερες πληροφορίες για την Κ. Βασιλάκου στο ketivasilakou.blogspot.gr

Πειραιάς Κανάλι Ένα