Θέατρο: Σοφίας Τρικούπη, "Ο παπαγάλλος μου" - Κριτική Νίκου Μπατσικανή*

«Ο παπαγάλλος μου»*, Σοφίας Τρικούπη

Σκηνοθεσία: Άννα Κοκκίνου

Δραματουργική επεξεργασία: Νίκος Φλέσσας, Άννα Κοκκίνου

Σκηνικά: Δημήτρης Ταμπάκης.

Κοστούμια: Δέσποινα Μακαρούνα

Κίνηση: Αγγελική Στελλάτου

Φωτισμοί: Μελίνα Μάσχα

Μουσική: Στέλλα Γαδέδη

Επεξεργασία ήχων: Μηνάς Εμμανουήλ

Φωτογραφίες / Concept: Θάνος Σαμαράς

Περούκα: The Witch of Capri

Βοηθός σκηνοθέτη: Αλκίνοος Δωρής

Ερμηνεία: Άννα Κοκκίνου,

Μαρίζα Θεοφυλακτοπούλου, Θοδωρής Θεοδωρακόπουλος

Θεατρική μεταφορά ενός εξαιρετικού κειμένου, της Σοφίας Τρικούπη, γραμμένο στα 1903, σε άπταιστη -μα δίχως ακρότητες- καθαρεύουσα. Το έργο «Ο παπαγάλλος μου» έχει εκδώσει η Βιβλιοθήκη της Βουλής, ενώ δεν διατίθεται από τα βιβλιοπωλεία. Σε αυτό, η συγγραφέας περιγράφει, με αριστοτεχνικό, κατά τη γνώμη μου, τρόπο, τον χαμό του αγαπημένου της οικόσιτου πτηνού, μα δίνει -συγχρόνως- εικόνες από την κοινωνική και πολιτική ζωή του 19ου αιώνα, σκιαγραφώντας, επίσης, την προσωπικότητα και τον χαρακτήρα του αδελφού της, ο οποίος διετέλεσε επτά φορές πρωθυπουργός της χώρας μας,  κατά την περίοδο 1875 - 1895. Τα δύο αδέλφια, παιδιά του επίσης πρωθυπουργού Σπυρίδωνα Τρικούπη, ποτέ δεν έκαναν  δική τους οικογένεια και η Σοφία υπήρξε αφοσιωμένη στον Χαρίλαο, τόσο ως αδελφή και οικοδέσποινα της οικίας τους, όσο και ως βοηθός του στο κόμμα που είχε ιδρύσει. Μέσα στο γραπτό αποκαλύπτεται μια άλλη Ελλάδα, όπου κυριαρχούσαν οι μεγάλες ιδέες και πρόσωπα με όραμα, ταγμένα στο καλό και στην ανάπτυξη της πατρίδας μας, δίχως να λείπουν οι έντονες πολιτικές αντιπαραθέσεις, ακόμα και οι ακρότητες των αντιπάλων οπαδών. Η ιστορία αρχίζει και τελειώνει με την απώλεια του παπαγάλου, η οποία έγινε μετά την αναχώρηση του αδελφού της, ο οποίος αυτοεξορίστηκε στις Κάννες, μετά την πανωλεθρία του κόμματός του, στις εκλογές του 1895, οπότε και απέτυχε να εκλεγεί βουλευτής ο ίδιος -εξ ου και η περίφημη ρήση του: «Ανθ’ ημών, Γουλιμής»-. Κρίνω πως το σύγγραμμα αποτελεί έναν ύστατο αποχαιρετισμό προς όσα η Σοφία Τρικούπη αγάπησε και δόθηκε: Ελλάδα, Χαρίλαος και παπαγάλος, μα, πιότερο, μιας ζωής που χάθηκε για πάντα. Ένας παρατεταμένος λυγμός για τον τελευταίο «σύντροφο» της ηρωίδας, που σήμαινε και τη δική της απόσυρση από τις χαρές της ζωής.

Το περιεχόμενο του βιβλίου αυτού επέλεξε η κυρία Άννα Κοκκίνου, έχοντας τα δικά της, ιδιαίτερα κριτήρια στα έργα που παρουσιάζει κατά καιρούς. Στα πλαίσια των επιλογών αυτών υπήρξαν -φαντάζομαι- και τα έργα Βιζυηνού, Θουκυδίδη, τα οποία έχει μεταφέρει επί σκηνής. Η σκηνοθέτιδα, μελετώντας το έργο, προφανώς διέκρινε τις αρετές του αλλά και τη δυνατότητα αυτό να γίνει θεατρική παράσταση, περισσότερο σύνθετη από έναν μονόλογο, και σε αυτό πέτυχε τα μέγιστα, χαρίζοντας στο κοινό ένα σπάνιας ομορφιάς κείμενο αλλά και μια υπέροχη παράσταση, κάτι που επετεύχθη χάρη και στη δραματουργική επεξεργασία την οποία έκανε η ίδια και ο Νίκος Φλέσσας. Θεωρώ πολύ σημαντικά: τον τρόπο σύλληψης – απόδοσης του έργου, την αισθαντική ερμηνεία της πρωταγωνίστριας, αλλά και τα όσα κατάφεραν οι άλλοι συντελεστές, υπό την μπαγκέτα της σκηνοθέτιδας. Η γλώσσα στην οποία είναι γραμμένο, μα κυρίως ο τρόπος εκφοράς της από την Άννα Κοκκίνου, οι λεπτές αποχρώσεις της υποκριτικής τέχνης της, η σκηνική παρουσία της ίδιας μα και όλης της σκηνής, φώτισαν τα γεγονότα και μετέδωσαν ατόφια την ατμόσφαιρα της εποχής. Οι λεπτομερείς περιγραφές της στο πώς το πουλί κινούνταν ελεύθερο μέσα στην οικία των Τρικούπηδων, τα ακίσματά του και οι επαναλήψεις φράσεων και λέξεων του υπηρετικού προσωπικού και των επισκεπτών, τα χαριτωμένα ευφυολογήματα της συγγραφέα και η αγνότητα της ψυχής της, δοσμένα με υψηλής στάθμης ερμηνεία – κίνηση της ηθοποιού, χάρισαν μια απολαυστική παράσταση, με αρκετό γέλιο στους θεατές, οι οποίοι παρακολουθήσαμε με απόλυτη ησυχία και «κατάνυξη», προκειμένου να απολαύσουμε τη γλώσσα αλλά και την υποκριτική δεξιοτεχνία της. Εικόνες του παρελθόντος, συμπεριφορές, αντιμετώπιση καταστάσεων και τρόποι άλλων εποχών, ανεδείχθησαν μέσα από την παράσταση και οι θεατές γεύτηκαν τα ποικίλα συναισθήματα της ηρωίδας: θλίψη, εγκαρτέρηση, αφοσίωση, άδολη αγάπη, θυσία, αλλά και αξιοπρέπεια, σε αγαστή αρμονία. Τα δύο παιδιά που εμφανίζονται στην αρχή και στο τέλος της παράστασης (Μαρίζα Θεοφυλακτοπούλου, Θοδωρής Θεοδωρακόπουλος) σηματοδοτούν -υποθέτω- όσα έλειπαν από την οικία των Τρικούπηδων, στο Κέντρο της Αθήνας, αλλά και όσα δύο αθώα πλάσματα -αλλά κι ένα πουλί- προσφέρουν: φύση, αγνότητα, ανέμελα παιδικά χρόνια και παιγνίδια. Και όλα αυτά υπό τη γαλήνια μορφή του Χαρίλαου Τρικούπη, φωτισμένη αμυδρά σε ένα σημείο της σκηνής, με την Άννα Κοκκίνου να ξεδιπλώνει το μεγάλο ταλέντο της κάτω από ένα υπαίθριο κιόσκι -λες ένα κλουβί και η πρωταγωνίστρια ως παπαγάλος- φορώντας το υπέροχο κουστούμι εποχής, της Δέσποινας Μακαρούνα, η οποία σχεδίασε και τις φορεσιές των παιδιών, ενώ τις εμπνευσμένες κινήσεις και το αργό στροβίλισμά της οφείλεται στην Αγγελική Στελλάτου. Το ωραίο και λειτουργικό σκηνικό, που έστησε ο Δημήτρης Ταμπάκης, συνέτεινε στην ανάδειξη του εγχειρήματος, όπως και οι άκρως υποβλητικοί φωτισμοί της Μελίνας Μάσχα. Εξίσου, η προσεγμένη μουσική της Στέλλας Γαδέδη και οι ήχοι τους οποίους με περισσή αναζήτηση επέλεξε ο Μηνάς Εμμανουήλ.

Θέατρο -εκτός άλλων- σημαίνει μαγεία, και τη γευτήκαμε ακέραια. Πολλά «εύγε» προς όλους τους συντελεστές, τους οποίους το κοινό αντάμειψε με παρατεταμένο και πολύ θερμό χειροκρότημα, στο τέλος της απολαυστικής παράστασης, που είχαμε τη χαρά να παρακολουθήσουμε.

*Παπαγάλλος, γραμμένο με δύο ΄λ’ από τη συγγραφέα.

«Σφενδόνη»

Μακρή 4, Μακρυγιάννη

Ιούνιος 2017

Σοφία Τρικούπη (1838 - 1916): Γεννήθηκε στο Λονδίνο, το 1838. Ήταν κόρη του διπλωμάτη και μετέπειτα πρωθυπουργού Σπυρίδωνα Τρικούπη (το γένος Καρατζά, από την Κωνσταντινούπολη, που έδωσε και τους ηγεμόνες της Μολδοβλαχίας) και της Αικατερίνης Μαυροκορδάτου αλλά και αδελφή του μετέπειτα πρωθυπουργού Χαρίλαου Τρικούπη. Μεγαλωμένη στους ανθισμένους κήπους του Μπάκιγχαμ, κάτω από το βλέμμα της βασίλισσας Βικτωρίας, γνώρισε, πολύ νωρίς, όλα τα διάσημα ονόματα της εποχής: Βίσμαρκ, Ντισραέλι, Τένισον, Κάιζερ και τον Τσάρο Νικόλαο, που ζούσε στην Αγγλία, τότε. Έλαβε σημαντική μόρφωση, ενώ ήρθε σε επαφή, στην οικία του διπλωμάτη πατέρα της, με επιφανείς προσωπικότητες του 19ου αιώνα. Αργότερα, στην Αθήνα του 1880, την πολιόρκησαν όλοι οι διάσημοι εραστές της εποχής, από τον Γεώργιο Α' μέχρι τον Αχιλλέα Παράσχο και τον Εμμανουήλ Ροΐδη, μα παρέμεινε ανύπαντρη, παρά τον φημολογούμενο, κρυφό έρωτά της προς τον σκληρό αντίπαλό του αδελφού της, Θεόδωρο Δηλιγιάννη. Μετά τον θάνατο των γονιών της αφοσιώθηκε στη φροντίδα του αδελφού της, κατά την πολιτική του διαδρομή στην Ελλάδα. Το σπίτι τους αποτελούσε κέντρο  συγκέντρωσης σημαντικών πολιτικών διπλωματικών και πνευματικών προσωπικοτήτων αλλά και λαμπρών κοινωνικών εκδηλώσεων, ενώ έχαιρε της εκτίμησης ελλήνων και ξένων ηγετών και παραγόντων. Μετά τον θάνατο του αδελφού της, στις Κάννες, αποσύρθηκε από κάθε τι και συνήθως παρέμενε κλεισμένη στην οικία της. Στις 17 Μαΐου 1899, η τότε κυβέρνηση Θεοτόκη κατέθεσε στη Βουλή νομοσχέδιο για την απονομή σύνταξης 500 δραχμών στην Σοφία Τρικούπη, σε ένδειξη οφειλόμενης τιμής προς τον εκλιπόντα πολιτικό ηγέτη, για την οποία διαφώνησε ο Θεόδωρος Δηλιγιάννης. Πέθανε σε ηλικία 78 ετών, μετά από βραχεία ασθένεια, το 1916.

Υπενθυμίζω και τη βιογραφία της, στο βιβλίο «Γυναίκα από βελούδο» του Φρέντι Γερμανού (Καστανιώτης, 1994 και 2002).

*Νίκος Μπατσικανής

συγγραφέας, ποιητής, κριτικός,

(μέλος της Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών)