Θέατρο: Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, «Ο γάμος του Καραχμέτη» - Κριτική Νίκου Μπατσικανή

Παραστάσεις: Μέχρι 27/9

Διασκευή - Σκηνοθεσία: Όλια Λαζαρίδου

Συντονισμός - Επιμέλεια: Ιωσήφ Βιβιλάκης

Σκηνικά: Όλια Λαζαρίδου

Βοηθοί Σκηνογράφου: Δάφνη Ρόκου και Μαρία Χανιωτάκη

Κοστούμια: «Λύκειο των Ελληνίδων»

Συνεργασία του καραγκιοζοπαίχτη Άθω Δανέλλη

Φιγούρες Θεάτρου Σκιών: Νικόλας Τζιβελέκης

Φωτισμοί: Θωμάς Οικονομάκος

Ερμηνεία: Ιφιγένεια Γρίβα, Νίκος Χαλδαιάκης

Οργάνωση: Τμήμα Θεατρικών Σπουδών  -παράσταση στο πλαίσιο του εορτασμού των 180 χρόνων λειτουργίας- του «Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών».

Παραγωγή: «Εταιρεία Αξιοποίησης και Διαχείρισης της Περιουσίας του Πανεπιστημίου».

Δραματοποιημένη ηθογραφία εποχής του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, που αποκαλύπτει το μεγαλείο ενός ανθρώπου και την αγιοποίηση της κεντρικής ηρωίδας, η οποία θυσιάζεται στον βωμό της Αγάπης (με τη Χριστιανική έννοια). Στη Σκιάθο, επί  Τουρκοκρατίας, οι κάτοικοι του νησιού έχουν εγκαταλείψει τη Χώρα, για να μην έχουν τους κατακτητές πάνω από το κεφάλι τους. Ριζωμένοι στο βορειότερο τμήμα του, μέσα και τριγύρω από το Κάστρο, προσπαθούν να επιβιώσουν, σε πολύ δύσκολες συνθήκες. Ο Νικόλαος Κουμπής, προεστός του οικισμού και υποτακτικός των αγάδων, είναι παντρεμένος με  τη Σεραϊνώ, μα παραμένει άκληρος  μετά από πολλά χρόνια γάμου, δίχως τον πολυπόθητο κληρονόμο, στον οποίο θα άφηνε την περιουσία του, γεγονός που φέρει βαρέως, αφού αυτή θα καταλήξει  σε ανίψια και καλόγερους, που θα τη «φάνε» δίχως να του κάνουν -έστω- ένα τρισάγιο, όπως φαντάζεται. Βλέποντας τα χρόνια να περνούν χωρίς διάδοχο, αρχίζει να ορέγεται την κατά πολλά χρόνια νεότερή του, όμορφη γειτόνισσα, Λελούδα. Το διαβολικό μυαλό του τον οδηγεί να κάνει πράξη το άνομο σχέδιό του, έχοντας συνηθίσει να εξαγοράζει τα πάντα με το χρήμα αλλά και να κάνει τις δουλειές του με τις πλάτες των Τούρκων, φερόμενος σαν πασάς και δυνάστης. Εκβιάζοντας τον εφημέριο της ενορίας και με την κάλυψη του Αχμέτ Πασά, του οποίου η αρμάδα έχει καταπλεύσει ανοιχτά της Σκιάθου, αν και θρησκόληπτος, ο ίδιος, και άτομο που καταδικάζει ανηθικότητα και παρανομίες, προβαίνει σε διγαμία, πάνω στη ναυαρχίδα του τουρκικού στόλου, απάγοντας τη Λελούδα, με σατανικό σχέδιο που σκαρφίζεται. Όταν το νέο ζευγάρι επιστρέφει στο σπίτι του Καραχμέτη, όπως τον αποκαλούν οι συντοπίτες του, μετά την απροκάλυπτη συνεργασία του με τον τούρκο ναύαρχο, η Σεραϊνώ αποδέχεται  την καινούργια σύζυγο και, μάλιστα,  προσφέρεται να αναθρέψει τους απογόνους που θα αποκτήσει η Λελούδα με τον άντρα της, δείχνοντας, έτσι, την άγια ψυχή της αλλά και κατανόηση στον διακαή πόθο του συζύγου της να αποκτήσει παιδιά. Η γυναίκα αυτή δικαιώνεται μετά τον θάνατό της καθώς, την ώρα ανακομιδής των οστών της, έκπληκτοι, οι παρευρισκόμενοι στην εκταφή, διαπιστώνουν πως αναδύεται ευωδιαστό μύρο από τα κόκαλά της.

Εμπνευσμένη μεταφορά στη σκηνή από την Όλια Λαζαρίδου, καθώς η παράσταση καταφέρνει να αποδώσει μιαν άλλη εποχή μα και να αποκαλύψει δυο αντίθετους κόσμους, με τελείως διαφορετική στάση ζωής –από τη μια ο δρόμος της Αρετής και από την άλλη της Κακίας. Η Ιφιγένεια Γρίβα και ο Νίκος Χαλδαιάκης υπηρέτησαν άψογα τους ρόλους του έργου, με την πρώτη να ερμηνεύει με πολύ πειστικόν τρόπο τα πρόσωπα και των δυο γυναικών της ιστορίας (γεμάτα πόνο, συμβιβασμό, υποταγή και αγνότητα) και τον δεύτερον να ξεδιπλώνει τις ερμηνευτικές του ικανότητες και σε παραδοσιακά τραγούδια, θυμίζοντας Βυζαντινόν ψάλτη αλλά, κυρίως, να αποκαλύπτει τον χαρακτήρα και τον ψυχισμό του ιδιότυπου ήρωα που ερμηνεύει, φερόμενος με καταπίεση, πονηριά, ανηθικότητα, αλλά και συνεργαζόμενος με τους κατακτητές. Η ροή της παράστασης, έτσι όπως αυτή ξεδιπλώνεται, με τους δύο ηθοποιούς να υποδύονται τους τρεις ήρωες, φορώντας τα αντίστοιχα κοστούμια κι αναπαριστώντας σκηνές της σκιαθίτικης καθημερινότητας, συνετέλεσαν στην όλη ατμόσφαιρα και ανέδειξαν τον λόγο του κορυφαίου διηγηματογράφου μας, ο οποίος είχε έναν μοναδικό τρόπο να περιγράφει τοπία και γεγονότα που λαμβάνουν χώρα σε κάθε ιστορία του, αποκαλύπτοντας τους ιδιαίτερους χαρακτήρες  των ηρώων του, καθώς μπορούσε να καταβυθίζεται στα εσώτερα των ψυχών τους, ώστε να φέρνει στην επιφάνεια τα συναισθήματα και να «δικαιολογούνται» οι συμπεριφορές τους. Χαρακτηριστικό της μεγάλης αξίας του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη είναι το κέλευσμα του Οδυσσέα Ελύτη: «Όπου και να σας βρίσκει το κακό, αδελφοί, όπου και να θολώνει ο νους σας, μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη» («Το Άξιoν Εστί»). Ορισμένες ενστάσεις μου για κομμάτια – εξαρτήματα του σκηνικού, τα οποία θα αποτύπωναν καλύτερα την εποχή που διαδραματίζεται το έργο, δεν μείωσαν τη μαγεία της παράστασης, που είχα την τύχη να παρακολουθήσω, γι’ αυτό και οι θεατές καταχειροκρότησαν στο τέλος, αποζημιώνοντας την προσπάθεια όλων των συντελεστών και κυρίως των δύο ηθοποιών, καλώντας τους στη σκηνή κατ’ επανάληψη. Εύγε σε όλους για το αποτέλεσμα και κυρίως για την επιλογή του έργου, διότι έτσι ξανάρχονται στο φως υπέροχα κείμενα, τα οποία υπάρχει κίνδυνος να καλυφθούν από τη λήθη του χρόνου, ιδίως στην ηλεκτονικο-ποιημένη εποχή μας, που οι νόμοι της αγοράς θέλουν τον άνθρωπο άβουλο πιόνι, η Γλώσσα μας έχει συρρικνωθεί και αλλοιωθεί μετά τις επεμβάσεις 1976 και 1982, αλλά και λόγω της κακοποίησής της, από ορισμένους, στο Διαδίκτυο. Η γραφή του Παπαδιαμάντη, αντιθέτως, φανερώνει την ομορφιά αλλά και το μεγαλείο της Ελληνικής, όπως μόνο η Λογοτεχνία –της οποίας, αλίμονο, η διδασκαλία συνεχώς περιορίζεται στα σχολεία της χώρας μας, δίχως, τρις αλί, να αντιδρά κάποιος, ούτε, καν, οι γνώστες των συνεπειών της συρρίκνωσης, ούτε οι καθηγητές, μήτε και οι πανεπιστημιακοί, έστω- δύναται να κάνει, γενικώς, σε όλες τις Γλώσσες.

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1851-1911): «Η κορυφή των κορυφών» κατά τον Κ. Π. Καβάφη, ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες λογοτέχνες, γνωστός και ως «ο άγιος των ελληνικών Γραμμάτων». Γεννήθηκε, μεγάλωσε κι έμαθε τα πρώτα γράμματα στη Σκιάθο.  Γονείς του ήταν ο ιερέας Αδαμάντιος Εμμανουήλ και η Αγγελική Μωραΐτη.  Μεταξύ άλλων φοίτησε στο Βαρβάκειο Γυμνάσιο της Αθήνας και στη συνέχεια γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, μα δεν ολοκλήρωσε τις σπουδές του.  Από φοιτητής άρχισε να δημοσιογραφεί και να κάνει μεταφράσεις από τα Γαλλικά και Αγγλικά, γλώσσες που λίγοι γνώριζαν καλά στην εποχή του.  Εργάστηκε στις εφημερίδες  «Ακρόπολη» και «Το Άστυ». Του άρεσε να ζει απομονωμένος, ατημέλητος και φτωχικά.  Συνήθιζε να ψάλλει στον Ι. Ναό του Αγίου Ελισσαίου, όπου έψελνε κι ο εξάδελφός του, συγγραφέας Αλέξανδρος Μωραϊτίδης, ενώ εφημέριος ήταν ο (στις ημέρες μας Άγιος) παπα-Νικόλας Πλανάς. Στα 1908 επέστρεψε στο νησί του, όπου συνέχισε να γράφει και να μεταφράζει. Ο Παπαδιαμάντης απεβίωσε τον Ιανουάριο του 1911. Με την είδηση του θανάτου του, το πένθος έγινε πανελλήνιο. Τελέστηκαν επίσημα μνημόσυνα στην Αθήνα, την Πόλη, την Αλεξάνδρεια και αλλού. Ορισμένοι ποιητές συνέθεσαν εγκωμιαστικά έργα (Μαλακάσης, Πορφύρας κ.ά.) και τα φιλολογικά περιοδικά της εποχής εξέδωσαν τιμητικά τεύχη, αφιερωμένα στη μνήμη του. Το 1925 πραγματοποιήθηκαν τα αποκαλυπτήρια της προτομής του στη Σκιάθο. Διηγήματά του άρχισαν να εκδίδονται στα Γαλλικά και πολλοί Γάλλοι ελληνιστές ασχολήθηκαν με το έργο του, που είναι τεράστιο (180 διηγήματα, 3 νουβέλες, 3 μυθιστορήματα, 40 μελέτες – άρθρα κι αρκετά ποιήματα), μα όσο ζούσε δεν ευτύχησε να δει κανένα τυπωμένο σε βιβλίο. Μετά τον θάνατό του τυπώθηκαν από τις εκδόσεις «Φέξη» (1912-1913) έντεκα τόμοι με όσα διηγήματα βρέθηκαν τότε. Πέντε τόμους εξέδωσε ο «Οίκος Ελευθερουδάκη» στα 1925-1930 κι έναν τόμο (Θαλασσινά διηγήματα) ο «Οίκος Καραβία», το 1945. Το 1955, τα «Άπαντά» του εκδόθηκαν από τον «Εκδοτικό Οίκο Δ. Δημητράκου». Το 1963, τα «Άπαντα» εκδόθηκαν σε τρεις τόμους από την «Εταιρεία Ελληνικών Εκδόσεων», με προλόγους κι επιμέλεια Μιχάλη Περάνθη.  Περισσότερο  γνωστά έργα του:  «Η σταχομαζώχτρα, Θέρος-έρος,  Στο Χριστό στο Κάστρο, Ολόγυρα στη λίμνη, Νοσταλγός, Ναυάγια ναυαγίων, Οι ελαφροΐσκιωτοι, Της Κοκκώνας το σπίτι, Όνειρο στο κύμα,  Φόνισσα, Η Γυφτοπούλα, Οι Έμποροι των Εθνών, Τα ρόδινα ακρογιάλια, Χρήστος Μηλιόνης, Το Καμίνι, Το Μυρολόγι της φώκης, Δέησις» κ.ά. Πολλά από αυτά έγιναν τηλεοπτικές σειρές, θεατρικές παραστάσεις και ραδιοφωνικές εκπομπές, που παίζονται συνεχώς (Wikipedia).

Σεπτέμβριος 2017

Παλαιό Πανεπιστήμιο

Θόλου 5 και Κλεψύδρας, Πλάκα

Τ/φ: 2103689500

Παραστάσεις: Μέχρι 27/9