Kατασκευάζοντας προδότες - Της Σώτης Τριανταφύλλου

Μια εξωγενής απειλή

Η πιο πρόσφατη αφορμή για τις παρακάτω σκέψεις είναι η αντίδραση της Μαρίν Λεπέν στην αποχώρηση του Φλοριάν Φιλιππό («το δεξί της χέρι» όπως έλεγε) από το Εθνικό Μέτωπο: «Είναι ένας προδότης που οργάνωσε ύπουλα την έξοδό του από το Κόμμα».

Όταν η λέξη Κόμμα γράφεται με κεφαλαίο, η προδοτολογία αποτελεί μέρος του έθους του: όλα τα αυταρχικά κόμματα –από τα εθνικοσοσιαλιστικά μέχρι τα σοσιαλφασιστικά και τα παράγωγά τους, όπως οι αναρχικές συμμορίες (oι οποίες λειτουργούν κάθε άλλο παρά «αναρχικά»)– βασίζονται σε εκκλησιαστικές δομές: σεβασμός στην ιεραρχία, αφοσίωση στον μηχανισμό, τυφλή πίστη στην ιδεολογία. Σε περίπτωση που ένα άτομο ή μια ομάδα αμφισβητήσει το κύρος και την ορθότητα της ιεραρχίας, του μηχανισμού και της ιδεολογίας, είναι προδότης. Προδότης είναι κι όταν απομακρύνεται από την πατρίδα και τους αγώνες της· όταν επιδεικνύει ατομικό πνεύμα, όχι πνεύμα αυτοθυσίας: προσφάτως, η λέξη χρησιμοποιήθηκε για να χαρακτηρίσει τους νέους που αναζητούν εργασία εκτός Ελλάδος· που εγκαταλείπουν τη «μάχη». Η προδοτολογία δεν περιλαμβάνει λοιπόν μόνο τους αντιρρησίες και τους ριψάσπιδες αλλά και όλους τους βολεψάκηδες από τους οποίους λείπει, εκ φύσεως, η αυταπάρνηση.

Η προδοσία αποτελεί μέρος της θρησκευτικής παράδοσης και της ηρωικής μυθολογίας: Εφιάλτης ο Ευρυδήμου, Ιούδας ο Ισκαριώτης, Βρούτος, Βίτκουν Κουίσλινγκ – συν μια μακρά σειρά κατασκόπων που ορκίζονταν ή υπονοούσαν πίστη σε μια πλευρά υπηρετώντας κρυφά μιαν άλλη. Η εξαπατημένη πλευρά, ανάλογα με τις πεποιθήσεις της, ονομάζει τους κατασκόπους προδότες, δωσιλόγους, πεμπτοφαλαγγίτες, εξωμότες, αρνησιπάτριδες και τα τοιαύτα. Αλλά ακόμα κι όταν δεν τίθεται ζήτημα εξαπάτησης, όταν απλώς οι άνθρωποι αποκλίνουν ιδεολογικά ή απορρίπτουν έναν τρόπο σκέψης και πρακτικής, το στοίχημα είναι να ταυτιστεί η συμπεριφορά τους με μια από τις πιο ποταπές πράξεις της θρησκευτικής και ηρωικής μυθολογίας. Η προδοσία είναι μια εύκολη και δόλια επίκριση στη διαδικασία character assassination: υπονοούμενα, ψίθυροι, δηλητηριώδη κουτσομπολιά· κάποια κηλίδα θα μείνει...

Τα κομμουνιστικά κόμματα, όπως όλοι ξέρουμε, οικειοποιήθηκαν τη χριστιανική ηθική και, ήδη από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής τους, προστάτευαν την καθαρότητα της ιδεολογίας και την αυθαίρετη εξουσία της ηγεσίας κατονομάζοντας προδότες: το πρόσχημα ήταν, μεταξύ άλλων, ο επιλεγόμενος «δημοκρατικός συγκεντρωτισμός» και η κομματική συνωμοτικότητα. Η γλαφυρή ορολογία ήταν παγκόσμια: λιγκβινταριστές, σεχταριστές, φραξιονιστές ξεπουλημένοι, τσιράκια της εγχώριας και διεθνούς αντίδρασης, λακέδες του ιμπεριαλισμού, πράκτορες της CIA, πληρωμένοι κοντυλοφόροι – η λίστα είναι μεγάλη και το αποτέλεσμα είναι πλήθος θυμάτων. Τα κομμουνιστικά κόμματα, ιδιαίτερα το ΚΚΣΕ και το ΚΚΕ, το καθένα ανάλογα με τη δύναμη που κατείχε, εκτελούσε εν ψυχρώ τους «προδότες»· όσους δεν κατάφερνε να εξοντώσει, τους παραμέριζε, τους συκοφαντούσε και τους ποδοπατούσε. Καμιά φορά, απλώς τους διέγραφε, πλην όμως η διαγραφή από το Κόμμα (με κεφαλαίο) δεν ήταν «απλή»: για τους εξοστρακισμένους κομμουνιστές –που είχαν μεταφυσική σχέση με το Κόμμα τους– συνεπαγόταν εξευτελισμό και απομόνωση· συνοδευόταν από κατηγορίες (δειλία, συνεργασία με τον εχθρό, χρηματισμό) που τους στιγμάτιζαν και κατέστρεφαν τη ζωή τους. Η προδοτολογία και οι παραδειγματικές τιμωρίες των προδοτών ενίσχυαν την ορθοφροσύνη των πιστών, όσων «ανήκαν» στο Κόμμα όπως ανήκει κανείς στον στρατό σε καιρό πολέμου, ή σ’ ένα φανατικό, πολεμοχαρές εκκλησίασμα.

Η σύγκριση με το Ισλάμ μού φαίνεται αναπόφευκτη. Στο Ισλάμ δεν τίθεται ζήτημα γνώμης: οι διαφορές στην ερμηνεία του Κορανίου, όπως κάποτε οι διαφορές στην ερμηνεία της Βίβλου, σημαίνουν πόλεμο μέχρις εσχάτων εναντίον των αιρετικών. Ο Άλλος είναι εχθρός που πρέπει είτε να γονατίσει συντετριμμένος είτε να πεθάνει: μέσω μιας κακοήθους ρητορικής, οποιοσδήποτε δυσπιστεί έναντι των ιερών γραφών, είναι «φίδι» κατά το βιβλικό πρότυπο· έχει στόχο την αποσταθεροποίηση των αυθεντικών αξιών· υπονομεύει τους δικούς του και εργάζεται, δουλοπρεπώς, υπέρ ξένων αντιπάλων. Αν και η γλοιώδης δουλοπρέπεια σε κάποια φαντασματικά και τερατώδη αφεντικά θεωρείται χαρακτηριστικό του προδότη, δεν αφορά όλους τους προδότες: για παράδειγμα, οι σοβιετόφιλοι Ευρωπαίοι και Αμερικανοί κατάσκοποι, ακόμα κι όταν δεν είχαν την τύχη των Ρόζενμπεργκ, δεν περιγράφονται ως οσφυοκάμπτες, αλλά ως ιδεολόγοι και μυθιστορηματικοί ήρωες. Εξάλλου, ελάχιστοι είχαν την τύχη των Ρόζενμπεργκ: μερικοί φυλακίστηκαν γιατί παρέδωσαν κρατικά μυστικά στους Ρώσους, άλλοι απλούστατα μετακόμισαν στη Σοβιετική Ένωση την οποία θεωρούσαν πατρίδα τους. Γι’ αυτό, η δήλωση του Βρετανού κομμουνιστή Κιμ Φίλμπυ «Για να προδώσεις κάποιον ή κάτι πρέπει πρώτα να έχεις ορκιστεί πίστη σ’ αυτό το κάτι» έχει νόημα: οι κομμουνιστές δεν είχαν ορκιστεί πίστη στη Βρετανία ή σε οποιαδήποτε άλλη χώρα – σπίτι τους ήταν η Σοβιετία· σε αυτήν ήταν αφοσιωμένοι και γι’ αυτήν εργάζονταν.

Το λεξιλόγιο του μίσους που περιλαμβάνει το γλωσσάριο της προδοτολογίας αποτελεί το αντίθετο του διαλόγου και του επιχειρήματος. Όταν δεν μπορούμε να εξουδετερώσουμε τον διαφωνούντα με λογική διαμάχη, τον βγάζουμε τρελό, δηλαδή ακαταλόγιστο προδότη, ή προδότη με πλήρη ευθύνη για την κολάσιμη πράξη. Το μυαλό των φανατικών εργάζεται όπως  εκείνο των ναρκισσευομένων: ο κόσμος στρέφεται γύρω τους· σ’ αυτή την περίπτωση συνωμοτεί εναντίον της αυθεντικότητάς τους και έχει στόχο τη διάβρωση της αγωνιστικής τους επαγρύπνησης. Όλοι οι αυταρχικοί σχηματισμοί πάσχουν από έμμονες ιδέες καταδίωξης ακριβώς διότι, μονοπωλώντας την αρετή, προβάλλουν τους κατακτητικούς, ολοκληρωτικούς τους στόχους πάνω στους άλλους. Οι έμμονες ιδέες επιδεινώνονται σε σχηματισμούς που ευαγγελίζονται μη αυταρχικές κοινωνίες: η προδοτολογία των αριστερών τρομοκρατών είναι, στην πορεία της ιστορίας, η πιο χαρακτηριστική και η πιο αιμοσταγής. Όπως είναι φυσικό, η παρανομία (που αφορά την τρομοκρατία) ή η ψευδαίσθηση της παρανομίας (η οποία συνοδεύει την κομμουνιστική ψυχοπαθολογία) εντείνουν τον εξωτερικό κίνδυνο και τους φόβους διείσδυσης, εισοδισμού και προδοσίας.

Το Εθνικό Μέτωπο της Μαρίν Λεπέν μοιάζει με ό,τι αποστρέφεται περισσότερο· με το Ισλάμ και τους κομμουνιστές. Στον πλανήτη του Αλλάχ, στον πλανήτη όλων των δυστοπικών οραμάτων, πολλές έννοιες, όπως, «ατομική ελευθερία», «διαφωνία», «δημοκρατία», «κριτική», «ανεξαρτησία», «μεταρρύθμιση», σημαίνουν κρεμάλες. Μέσα τους υπάρχει η απειλή, μια απειλή εξωγενής την οποία ενσαρκώνουν  οι προδότες.

Athens Voice