Άννα Ματθαίου – Γ. Τσακίρης: Η κοινωνική εξαθλίωση ήταν πάντα εμπορεύσιμο αγαθό

Συνέντευξη στη Γεωργία Δαλιανά*…

Ο Γιάννης Ρίτσος, ένας απ” τους σημαντικότατους ποιητές μας και επίκαιρος όσο ποτέ άλλοτε, στο ποιήμα του “Νύξεις” (1970-71), αφιερωμένο στον Γιώργο Σαββίδη είχε γράψει μεταξύ άλλων:

“Ένας άνθρωπος μόνος χαμογελάει μέσα στο σκοτάδι.

Ίσως γιατί μπορεί να διακρίνει μέσα στο σκοτάδι.

Ίσως γιατί μπορεί να διακρίνει το σκοτάδι.”

Η Άννα Ματθαίου, θεατρική συγγραφέας (Harvard University), δημοσιογράφος και ραδιοφωνική παραγωγός της ΕΡΤ, με πολλές συγγραφικές επιτυχίες στο ενεργητικό της μπορεί και να χαμογελάει μέσα στο σκοτάδι και να διακρίνει το σκοτάδι. Η γραφή της ποιητική, διεισδυτική, ευαίσθητη και κυρίως εσωτερική “χωρίς τεχνάσματα για ασήμαντες υποθέσεις” διεκδικεί τον δικό της χώρο διατρέχοντας το ρίγος, το πάθος, την εύνοια αλλά και τον κίνδυνο της αυθεντικής δημιουργίας. Η αιφνιδιαστική κίνηση των λέξεων θυελλώδης και εκρηκτική στα κείμενα της μας προκαλεί, μας αδράχνει, μας ακυρώνει, μας διασχίζει εν τέλει, προβάλλοντας την απαίτηση της συγκίνησης και του αναστοχασμού.

Μια καλά οργανωμένη γνώση, με τη συνέργεια του χιούμορ, στοίχημα για την υπέρβαση με τη νόηση και με τις λέξεις, η γραφή της Ματθαίου ριζώνει στη διάρκεια και δεν αποθηκεύεται στη λήθη. Η Εξομολόγηση**, κείμενο στη σκιά της Σονάτας του Γιάννη Ρίτσου, σμιλεμένο με μεράκι, αυτογνωσία και ευαίσθητα υλικά με αλλεπάλληλες κλιμακώσεις και ισχυρότατους κραδασμούς, μαγικό και συνάμα υποχθόνιο σε καθηλώνει και σε ταρακουνά σαν δυνατός άνεμος φορτισμένος με πολλές πραγματικότητες.

Ο Γιώργος Τσακίρης για δεύτερη φορά στην Εξομολόγηση κατακτά ίσως τον ακριβότερο ρόλο της καριέρας του σ” αυτό το σκοτεινό, αποπνικτικό, βασανιστικό δωμάτιο της “θύμησης” που διαδραματίζεται το έργο. Ας δώσουμε όμως το λόγο στους “ενόχους” της Εξομολόγησης :

]Σε μια εποχή σαρωτική και επικίνδυνη σαν τη σημερινή, που σε μια αντιστροφή του ρόλου η είδηση αποτελεί προϊόν, που η κοινωνική εξαθλίωση και αλλοτρίωση είναι εμπορεύσιμα αγαθά, που οι αξίες είναι απατηλές και κηδεμονευόμενες και που οι έννοιες είναι ενικού αριθμού ποιος ενδιαφέρεται για τέχνη;

A.M. Για τέχνη ενδιαφέρεται αυτός που η ψυχή του παλεύει καθημερινά στο στίβο της καθημερινότητας κι έχει το σπαραγμό του πνεύματος και της απολογίας της αρετής. Ποιά είναι η αρετή θα με ρωτήσεις… η αλήθεια που δεν καταβουλιάζει στο βούρκο, αυτή κρατιέται σε ισορροπία.

Γ.Τ. Η κοινωνική εξαθλίωση ήταν πάντα εμπορεύσιμο αγαθό. Γεγονός είναι πως ο κόσμος τα τελευταία χρόνια δεδομένων των αδιεξόδων έχει στραφεί, έχει συσπειρωθεί γύρω από την τέχνη. Μακάρι να μην είναι ένας απλός περίπατος.

Σε μια κοινωνία “αυτοσχέδια” κατακερματισμένη στο συναισθηματικό και στο συνειδησιακό πεδίο πως μπορεί κανείς να αντεπεξέλθει με την τέχνη του μπροστά στον όγκο της μοναξιάς που καλείται να απαλύνει; Μήπως τελικά τόσο για τη ζωή όσο και για την Τέχνη η ματαίωση και η αυταπάτη είναι τα οριστικά κλειδιά;

Α.Μ. Το ζωτικό ψεύδος είναι πολλές φορές αιτία δημιουργίας κι όχι ψυχαναγκασμού.Πόσες φορές δεν έκανες τον σταυρό σου περνώντας έξω από εκκλησιά; Ας υπάρξουμε όπως ακριβώς ζήσαμε,άνθρωποι! Η τέχνη δεν είναι παρά η σταθερή αξία του πόθου για ζωή ακόμα κι εάν εκφράζει την μοναξιά ή τον θάνατο.

Γ.Τ. Για να απαλύνει τη μοναξιά ένας καλλιτέχνης θα πρέπει να μπορεί να πείσει και να συγκινήσει. Έχεις μπροστά σου ένα σπασμένο καθρέφτη και καλείσαι να ενώσεις τα κομμάτια του. Δύσκολο εγχείρημα. Η ματαίωση και η αυταπάτη ακόμα κι αν δεν είναι τα κλειδιά είναι οι πόρτες που φυλακίζουν όλους τους μύθους.

Είναι γεγονός πως η πολιτική μισαλλοδοξία μετακινεί αντιστρέφει και διευθετεί την Ιστορία σαν σανίδα στη θάλασσα, ενώ παράλληλα επιβάλλει μια πλασματική πραγματικότητα από αναλώσιμα υλικά. Υπάρχουν νομίζετε ελαφρυντικά για τη συνεχιζόμενη σιωπή ή τη μακρόχρονη φυλάκιση της διανόησης;

A.M. Υπάρχει κι η ομιλούμενη σιωπή,αυτή κάνει περισσότερο κρότο.Το πνεύμα δεν φυλακίζεται κάτω από καμμία συνθήκη,δεν μιλώ δεν σημαίνει ότι δεν σκέφτομαι.Είμαστε μία ρημαγμένη χώρα,όχι όμως πεθαμένη! Η διαννόηση δεν έρχεται πιά με μανιφέστα αλλά με στόχους.

Γ.Τ. Σ” αυτή την πλασματική πραγματικότητα η σιωπή μπορεί να είναι καρποφόρα. Μπορεί όμως να είναι και το άθροισμα φόβου και ιδιοτέλειας. Αυτή η παρτίδα πουλάει σήμερα.

Σ” αυτούς τους καιρούς που δεν χωρούν κανένα, τα ασήμαντα και καθημερινά έχουν αποκτήσει τεράστια σημασία. Ο αναλφαβητισμός της γλώσσας και η “υψηλή νοημοσύνη” της Τεχνολογίας οργανώνουν και συστηματοποιούν εικόνες όπου Παρόν και Μέλλον δεν είναι τίποτα άλλο από κούκλες σε παλαιοπωλείο. Πιστεύετε πως υπάρχουν δρόμοι για να αντιστραφεί όλο αυτό;

A.M. Πάντα υπάρχουν δρόμοι για πνευματική δράση, δεν είναι τυχαίο ότι στις μέρες μας όπου η βιαιότητα κι ο κατακερματισμός της ανθρώπινης ύπαρξης πληθαίνουν. Η τέχνη ν’ ανθίζει. Η γνώση αντιστέκεται στα έσχατα όρια της οντολογικής λήθης.

Γ.Τ. Συνήθως οι δρόμοι μπαζώνονται και μετά ψαχνόμαστε..

Η τεράστια επιβολή των ηλεκτρονικών μέσων έχει γιγαντώσει την απόσταση μεταξύ λόγου και σημασιών. Ματαιοδοξία, Εξάρτηση, Παθητικότητα, ορίστε κάποια από τα καινούργια “γιατρικά” για τον πονόδοντο της σκέψης. Όμως τα όνειρα έχουν τη δική τους αυτόνομη ζωή. Τι μπορεί σήμερα να ονειρευτεί ένα παιδί;

A.M. Η ομορφιά πάντα θα κοσμεί την αταξία. Σκεφτείτε ότι πάντα ένα χέρι θα επιλέγει,πάντα θα υπάρχουν όνειρα όσο υπάρχουν άνθρωποι!

Γ.Τ. Μ” αρέσει η έκφραση “ο πονόδοντος της σκέψης”. Τα όνειρα όμως όταν είσαι 18 δεν αποδομούνται. Πιο εύκολα αποδομείται ο κόσμος.

Ζούμε σε έναν απάνθρωπο κόσμο. Αγωνία και μοναξιά ¨λέξεις χασματικές και απροσπέλαστες” έχουν πακετάρει την ομορφιά αλλά και τη φρίκη.Υπάρχει άραγε η δυνατότητα για επιστροφή στο βλέμμα και το μεγαλείο της συμπόνιας; Γιατί παρά την ισχύ των εικόνων και των απουσιών από τις έννοιες αρχίζει ή παραλύει    ο κόσμος.

A.M. Οσο υπάρχει κόσμος θα υπάρχει επαναπροσδιορισμός και πολεμική ηθική σε όλα τα επίπεδα. Ακόμα και στα μεγαλύτερα ηθικά αδιέξοδα όμως το συναίσθημα ήταν το αυθεντικό της ανθρώπινης φύσης. Οταν πιστεύεις στον άνθρωπο μοιραία τον συμπονάς! Η νοηματοδότηση των εννοιών ακόμα και των μεγαλύτερων φιλοσόφων είναι ανθρωποκεντρική!

Γ.Τ. Οι έννοιες είναι σαν τα παλιά ρολόγια που δε δουλεύουν πια. Ο κόσμος παραλύει αλλά συνεχίζει να ψεύδεται.

Η ζωή είναι γεμάτη δοκιμασίες για τον καθένα μας. Απαιτεί απόθεμα ψυχής. Ο χρόνος μας οικοδομεί ή τον οικοδομούμε;

A.M. Ο χρόνος είναι ο παρατηρητής των δικών μας συμπτώσεων, όπως λέω και στο έργο. Δεν νομίζω ότι τον οικοδομούμε αλλά κι ούτε ότι μας οικοδομεί, όπως με ρωτάτε. Ο καιρός είναι προορισμένος ν’ αλλάζει, τα πάντα ρει.

Γ.Τ. Ούτε το ένα ούτε το άλλο. Τον χρόνο τον καλούμε να ασημώσει τη μικροψυχία μας.

Η Μεγάλη Ποίηση δεν καταδέχεται ειδυλλιακά τεχνάσματα. Ο Γιάννης Ρίτσος, από τους σημαντικότερους ποιητές μας, στη ζωή του και στο έργο του η κοινωνική δικαιοσύνη ήταν ο κοινός παρανομαστής. Το έργο σας η “Εξομολόγηση” έργο με ισχυρότατους κραδασμούς, φορτισμένο με     πολλές πραγματικότητες είναι εμπνευσμένο απ” τη “ Σονάτα του Σεληνόφωτος”. Τι   ήταν αυτό που σας κέντρισε να κάνετε αυτή την επιλογή;

A.M. Η ‘Σονάτα του Σεληνόφωτος’ του μεγάλου μας ποιητή Γ. Ρίτσου είναι αναμφισβήτητα ένα εμβληματικό έργο που πολλές φορές είδαμε και θαυμάσαμε επί σκηνής,η δική μου’ Εξομολόγηση ‘ είναι η εσωτερική φωνή της γυναίκας με τα μαύρα,όσα δεν είπε, όσα δεν φώναξε, οι σκιές κι οι ανησυχίες της.’Ενοιωθα ότι αυτή η γυναίκα δεν είχε πεί όλη της την αλήθεια για τους φόβους και τις σκέψεις της,την ξαναζωντάνεψα λοιπόν εξήντα χρόνια μετά,με τα στραβοπατημένα της παπούτσια,τα ποιήματά της,τα μαύρα ρούχα ,τους εφιάλτες και…τις φιλοδοξίες της.

Είστε θεατρική συγγραφέας. Το θέατρο συνορεύει με τον φόβο και την Ουτοπία ή είναι η αλήθεια μας στα πιο τρομακτικά της βάθη;

A.M. Το θέατρο καθρεφτίζει τη γενική ορμή της ζωής, οπότε εμπεριέχει σαφέστατα τον φόβο και την ουτοπία όπως εμπεριέχει την χαρά ή την τραγωδία.

Ασχολείστε με πολλά και ενδιαφέροντα πράγματα. Μπροστά στον ίλιγγο την καθημερινότητας χάνετε ποτέ το ζύγι;

A.M. Είναι αλήθεια ότι ασχολούμαι με πολλά πράγματα όπως λέτε και σας ευχαριστώ που μου το θυμίσατε γιατί εγώ χάνω το ζύγι! Αστειεύομαι βέβαια,φροντίζω να τακτοποιώ την καθημερινότητά μου με τέτοιο τρόπο που να γίνεται ωφέλιμη για τη δουλειά μου. Το γράψιμο για μένα είναι καθημερινή αναγκαιότητα, δεν θα ‘ζούσα’ χωρίς αυτό.

Αλήθεια, γιατί και τις δύο φορές στο ανέβασμα της Εξομολόγησης επιλέξατε τον Γιώργο Τσακίρη;

Α.Μ. Από την προσωπικότητα του, από τον τρόπο που στέκεται στα πράγματα και τη θετική του ενέργεια.

Εσύ Γιώργο, διαθέτεις εμπειρία από σπουδαία έργα, ποια είναι τα συναισθήματά σου για το συγκεκριμένο έργο;

Γ.Τ. Είναι μεγάλη χαρά και τιμή για μένα να συμμετέχω σε μία τέτοια παράσταση μ” ένα κείμενο γραμμένο από τη συγγραφέα “Αννα Ματθαίου και δίπλα σε ηθοποιούς βεληνεκούς όπως της Μαρίας Αλιφέρη, του Βύρωνα Κολάση, της “Ολγας Πολίτου. Η σκηνοθεσία του Θάνου Σιδηρά ανεπανάληπτη! Ο νέος της ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗΣ είναι η ζωντάνια που κρύβουμε όλοι μέσα μας,είναι η άσβεστη φλόγα του έρωτα που συνυπάρχει με τη δημιουργία και την λαχτάρα κάθε ανθρώπου για ζωή! “Να σεργιανάς σε όνειρα παλιά δεν ωφελεί σαν λούζει τα μαλλιά το φεγγαρόφωτο. Ήθελα να μ” ακολουθήσεις…”

Ποια είναι τα δικά σας όνειρα; Τι φοβάστε και τι ελπίζετε;

A.M. Αυτή είναι ίσως η πιο δύσκολη ερώτηση γιατί εμείς οι άνθρωποι συνδυάζουμε πολλές φορές τα δικά μας όνειρα σε συνάρτηση με τη ζωή κάποιου άλλου.Το δικό μου όνειρο είναι να μη χάσω την ισορροπία μου, να μη σβήσουν τρομαγμένα τα μάτια μου. Μου αρκεί που περπάτησα σ αυτό τον κόσμο!

Γ.Τ. Τα μελλοντικά μου σχέδια να είμαι ευτυχισμένος, μια “σεζόν” προσωπικής ευτυχίας τουλάχιστον… έτσι απλά.

Σας ευχαριστώ θερμά και τους δυο σας! Καλή επιτυχία!

Α.Μ. Θέλω να σας ευχαριστήσω από καρδιάς γι αυτή την σπουδαία για μένα συνέντευξη με τα τόσο εύστοχα ερωτήματα και να σας καλέσω να δείτε την δική μου ‘Εξομολόγηση’ στις 18 κ 19 Δεκέμβρη στο θέατρο του δημαρχείου της Κηφισιάς.

«Δεν θέλω να χαθώ ταπεινά και βολεμένα, θέλω να μένω άγρυπνη σαν κιβωτός!»  Α. Μ – ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ

Άννα Ματθαίου

Ενδεικτικά Έργα της

Κάθοδος Ερώτων (ποίηση)

Ανεκπλήρωτοι έρωτες (Θέατρο Δώρα Στράτου)

Επί πτερύγων αγγέλων

Κι ο Θεός έπλασε τη γυναίκα (Cabaret Voltraire)

Νυχτερινή Σονάτα

Τσάι στη Σαχάρα

Σωτήριον Πάθος

Το λιοντάρι (κινηματογραφική ταινία για το φεστιβάλ κινηματογράφου)

Ραδιοφωνικές Εκπομπές: ΠΕΣΤΑ ΟΛΑ, ΑΝΩ ΚΑΤΩ ΔΙΑΣΗΜΟΙ (ΕΡΤ)

www.facebook.com/anna.mattheou.5

Γιώργος Τσακίρης

Ο Γιώργος είναι απόφοιτος της δραματικής σχολής “δήλος” της Δήμητρας Χατούπη. Τον έχουμε απολαύσει σε σημαντικότατα έργα όπως για παράδειγμα Ηρώ και Λέανδρος του Μουσαίου, Γέρμα και Χουάν του Φ.Γ. Λόρκα, το Πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέι του Ο. Ουάιλντ, Λόρκα στο Μπαλκόνι σε (αφιέρωμα στην ποίηση του Φ.Γ. Λόρκα), Ρωμαίος Εγώ Η Ιουλιέτα από το έργο Ρωμαίος και Ιουλιέτα του Ο. Σαίξπηρ.

*Η Γεωργία Δαλιανά είναι Ποιήτρια και Εικαστικός

** Πρόκειται για θεατρική παράσταση (στο θέατρο Κηφισιάς) εμπνευσμένη από τη Σονάτα του Σεληνόφωτος του Γιάννη Ρίτσου και γραμμένη με το προσωπικό ύφος της συγγραφέως Άννας Ματθαίου.

Πειραιάς Κανάλι Ένα