Θέατρο: Αλμπέρ Καμί, "Ο Ξένος" - Κριτική Νίκου Μπατσικανή*

Σκηνοθεσία - Δραματουργική επεξεργασία: Δημήτρης Τσιάμης

Σκηνογραφία: Γιάννης Θεοδωράκης

Κινησιολογία: Ελένη Χατζηγεωργίου

Μουσική: Λάμπρος Πηγούνης

Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης

Ενδυματολογία: Βασιλική Σύρμα

Βοηθός σκηνοθέτη: Ειρήνη Δένδη

Φωτογραφίες: Δομινίκη Μητροπούλου

Σκηνοθέτης teaser: Γιώργος Αποστολόπουλος

Οργάνωση παραγωγής: Δήμητρα Κόλλια

Ερμηνείες: Γεράσιμος Μιχελής, Κλεοπάτρα Μάρκου, Μιχάλης Βαλάσογλου

Ο «Ξένος» είναι μυθιστόρημα του Αλμπέρ Καμί, που δημοσιεύθηκε το 1942, κι αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα της «φιλοσοφίας του παραλόγου» του συγγραφέα. Θέμα του βιβλίου: Ο Μερσό, ένας Γαλλο-Αλγερινός, μετά την παρουσία του στην κηδεία της μητέρας του, η οποία πεθαίνει σε ίδρυμα, σκοτώνει  έναν Άραβα, στην Αλγερία. Στο κείμενο, ο θύτης αφηγείται τα γεγονότα πριν και μετά τον φόνο, χωρίς να δικαιολογεί τις πράξεις του, γεγονός που ξενίζει τους δικαστές, οι οποίοι και τον καταδικάζουν, μα γι’ αυτόν δεν έχει σημασία αν κάποιος θανατώνεται με λαιμητόμο ή φεύγει λόγω γηρατειών κι αποδέχεται την εκτέλεσή του με στωικότητα. Ο ήρωας αντιμετωπίζει τα μεγάλα ερωτήματα της ζωής και του νοήματός της, με προσωπική άποψη – εξέγερση, που τον οδηγεί στην αποδοχή και την υπέρβαση της κατάστασής του. Πρόκειται για την ιστορία ενός ανθρώπου που διαφέρει από τους πολλούς, και αυτό τον καθιστά αντίπαλο κι εχθρό της καθεστηκυίας τάξης˙ έναν ξένο. Η κοινωνία λειτουργεί με δικούς της κανόνες και συγκεκριμένα όρια, γι’ αυτό κι εξοντώνει κάθε τι διαφορετικό. Με το βιβλίο αυτό, ο Καμί  επιχειρεί να δείξει τα τεράστια περιθώρια που έχουμε στο να αλλάξουμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε και αντιμετωπίζουμε καταστάσεις. Η ρήξη  με το κατεστημένο, ορισμένες φορές οδηγεί στη νίκη, άρα στη λύτρωση.

Η δραματουργική επεξεργασία του κειμένου και η παράσταση που σκηνοθέτησε ο Δημήτρης Τσιάμης (με βοηθό την Ειρήνη Δένδη) υπηρέτησαν τον προβληματισμό του συγγραφέα. Θέματα όπως: μητέρα, πένθος, ερωτική σχέση, τρόποι θανάτου, δικαιοσύνη, σωστό και παράλογο, παρουσία – απουσία, αποδοχή – αντίθεση, αναδεικνύονται επί σκηνής. Η σκηνοθεσία φωτίζει τις ιδέες και τη βαθύτερη σκέψη του Καμί. Ο Γεράσιμος Μιχελής (Μαρσό), η Κλεοπάτρα Μάρκου (Μαρί) και ο Μιχάλης Βαλάσογλου πέτυχαν άψογες ερμηνείες. Οι τρεις ηθοποιοί ερμηνεύουν, με αξιοθαύμαστη ευκολία, διάφορους ρόλους ακόμα, κι αυτό είναι αποτέλεσμα ατέλειωτων προβών και  μεγάλου ταλέντου, μόνο. Οι ερμηνείες τους είχαν ρυθμό, ευαισθησία, ποικιλία, λυρισμό, αλλά και κυνισμό, όταν απαιτείται˙  γεγονός αξιοθαύμαστο, μιας και ορισμένα στοιχεία είναι εντελώς αντίθετα μεταξύ τους κι απαιτούν ερμηνευτική δεξιοτεχνία. Κινήθηκαν δυναμικά, με τελετουργικό τρόπο, υπό τις οδηγίες της Ελένης Χατζηγεωργίου, μεταφέροντας βράχους, ως έμπνευση από το δοκίμιο του Καμί « Ο Μύθος του Σίσυφου». Το λιτό σκηνικό του Γιάννη Θεοδωράκη, αποτελούμενο από άμμο, και οι βράχοι, παραπέμπουν σε κάτι γήινο, και υπηρέτησαν άψογα τη σκηνοθετική γραμμή, όπως και τα καθημερινά κουστούμια της Βασιλικής Σύρμα. Πετυχημένες οι μουσικές του Λάμπρου Πηγούνη και υποβλητικοί οι φωτισμοί του Σάκη Μπιρμπίλη. Οι επιλογές τους συνέτειναν στην ατμόσφαιρα της παράστασης. Οι θεατές επιβράβευσαν όλους τους συντελεστές, με έντονο και παρατεταμένο χειροκρότημα, στο τέλος.

Φεβρουάριος 2018

«Από Μηχανής Θέατρο»

Ακαδήμου 13, Μεταξουργείο

Τηλ.: 2105232097

Δευτέρα: 19.00,Τρίτη: 21.00. Μέχρι 3/4/2018

*Νίκος Μπατσικανής, κριτικός Θεάτρου

(μέλος Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών - Θεατρικά Βραβεία Κάρολος Κουν, Ελληνικά κι Ευρωπαϊκά Βραβεία Θεάτρου - Χορού)

Αλμπέρ Καμί (Albert Camus, 1913 – 1960): Γάλλος φιλόσοφος και συγγραφέας. Τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας (1957). Γεννήθηκε στην Αλγερία, από πατέρα Γάλλο χωρικό και μητέρα Ισπανίδα. Μεγάλωσε σε μεγάλη ένδεια. Είχε έναν μεγαλύτερο αδελφό. Ο πατέρας του σκοτώθηκε στη μάχη του Μάρνη, όταν ο συγγραφέας ήταν ενός έτους. Στο Αλγέρι, ο νεαρός Αλμπέρ ασχολείται με τον αθλητισμό και  το ποδόσφαιρο. Φοιτώντας, αργότερα, στο Πανεπιστήμιο υπήρξε μέλος της ποδοσφαιρικής ομάδας «Ρασίνγκ». Από τον καθηγητή Ζαν Γκρενιέ γνώρισε το έργο του Νίτσε.  Έλαβε πτυχίο Φιλοσοφικής Σχολής μα, λόγω ασθένειας, δεν κατάφερε να λάβει  πιστοποίηση, που θα του επέτρεπε να ασχοληθεί ως καθηγητής στην εκπαίδευση. Για να τα βγάλει πέρα, παραδίδει ιδιαίτερα μαθήματα και κάνει διάφορες δουλειές.

To 1935 ιδρύει το Θέατρο της Εργασίας (le Théâtre du Travail) στο Αλγέρι, που αργότερα (1937) μετονομάζει σε «Θέατρο της Ομάδας». Στο μεσοδιάστημα, ο Καμί αποφασίζει να εγκαταλείψει το Γαλλικό Κομμουνιστικό Κόμμα, δύο χρόνια μετά την εγγραφή του σε αυτό. Εργάζεται στην εφημερίδα «Front Populaire (Λαϊκό Μέτωπο)», του Πασκάλ Πια (Pascal Pia). Το 1940, η κυβέρνηση της Αλγερίας κλείνει την εφημερίδα και  φροντίζει να μην ξαναβρεί δουλειά ο Καμί. Τότε εγκαθίσταται στο Παρίσι κι εργάζεται ως γραμματέας σύνταξης στην εφημερίδα «Paris-Soir». Στα 1942 δημοσιεύει τον «Ξένο»  και το δοκίμιο «Ο μύθος του Σίσυφου». Σύμφωνα με τη δική του άποψη, περί ταξινόμησης των έργων του, αυτά τα δύο υπάγονται στον «κύκλο του παραλόγου» – ο οποίος θα συμπληρωθεί αργότερα με τα θεατρικά έργα «Η παρεξήγηση» και «Καλιγούλας». Το 1943 προσλαμβάνεται ως εκδότης από τον εκδοτικό οίκο «Gallimard» και αναλαμβάνει τη διεύθυνση της εφημερίδας «Combat, Μάχη», που συγκέντρωσε τις σημαντικότερες υπογραφές Γάλλων αριστερών διανοουμένων, όταν ο Πασκάλ Πια κλήθηκε να προσφέρει από άλλες θέσεις στη Γαλλική Αντίσταση. Το 1947, διαφωνώντας με τη συντακτική ομάδα της εφημερίδας, ο Καμί την εγκαταλείπει. Συνεχίζει το λογοτεχνικό του έργο, με την παραγωγή του «κύκλου της εξέγερσης», που περιλαμβάνει ένα από τα γνωστότερα μυθιστορήματά του, την Πανούκλα (1947), μα και άλλα έργα, λιγότερο δημοφιλή.

Το 1952 έρχεται σε ιδεολογική ρήξη με τον Ζαν Πωλ Σαρτρ. Το 1956, στο Αλγέρι, ο Καμί πρότεινε «πολιτική ανακωχή», ενώ μαινόταν ο πόλεμος. Εκδίδει την «Πτώση, La Chute», ένα απαισιόδοξο βιβλίο.  Σκοτώθηκε σε αυτοκινητικό ατύχημα, σε ηλικία 47 ετών.

Ο Καμί, αρνούμενος να εκφράσει ομολογία πίστεως στον Θεό, στην ιστορία ή στη λογική, ήρθε σε αντίθεση με τον Χριστιανισμό, τον Μαρξισμό και τον Υπαρξισμό. Δεν σταμάτησε ποτέ την πάλη ενάντια στα ιδεολογήματα και σε όσα αντιτίθενται  στην ανθρώπινη φύση. Υποστήριζε τη διαρκή εναλλαγή, για να αποφεύγουμε τη ρουτίνα, μα ο ίδιος διατήρησε μία και μοναδική συνήθεια, ως την τελευταία ημέρα της ζωής του: να γράφει για τους ανθρώπους, για «τα παθήματα της ψυχής» και για το «παράπονο των εγκλείστων στον εαυτό τους» ανθρώπων. Το σύνολο του έργου του (30 βιβλία) είχε ευρύτατη απήχηση και μεταφράστηκε στις περισσότερες χώρες. Υπήρξε ο κατ' εξοχήν «ανθρώπινος» συγγραφέας, ο κατ' εξοχήν ανθιστάμενος στην κωμωδία της καθημερινότητας, ο πραγματικός αναλυτής των «μάταιων πράξεων», όπως γράφει ο ίδιος, θέλοντας να χαρακτηρίσει την αγωνία του θανάτου.

Έργα του:

Μυθιστορήματα

«Ο Ξένος, 1942. Η πανούκλα, 1947. Η πτώση, 1956. Ο ευτυχισμένος θάνατος, 1936 - 1938, εκδόθηκε μετά θάνατον, το 1970. Ο πρώτος άνθρωπος -ημιτελές- δημοσιεύθηκε μετά θάνατον, το 1995».

Διηγήματα

«Η εξορία και το βασίλειο, 1957».

Θεατρικά

«Καλιγούλας, γράφτηκε το 1938, ανέβηκε το 1945. Η παρεξήγηση, 1944. Κατάσταση πολιορκίας, 1948. Οι Δίκαιοι, 1949».

Δοκίμια

«Εξέγερση στις Αστουρίες, 1936. Απ' την καλή κι απ' την ανάποδη, 1937. Γάμοι, 1939. Ο μύθος του Σίσυφου, 1942. Γράμματα σ' έναν Γερμανό φίλο, 1948. Ο επαναστατημένος άνθρωπος, 1951.  Το καλοκαίρι, 1954. Σκέψεις για τη λαιμητόμο, 1957» (Βικιπαίδεια).