Νίκος Πηγαδάς, ο καπετάνιος της δημοσιογραφίας - Συνέντευξη στη Γεωργία Δαλιανά*

Ο Νίκος Πηγαδάς ανήκει προφανώς στο “υπό έκλειψιν” είδος δημοσιογράφου- συγγραφέα, που πορεύεται χρόνια τώρα με τον ίδιο γυμνό και σπάνιο εξοπλισμό. Ευγένεια ψυχής, ήθος, ευθυκρισία, γενναιότητα και βαθύτατη ευαισθησία.

Γεννήθηκε στο Σταφιδόκαμπο Ηλείας, εργάστηκε επί δεκαετίες ως ρεπόρτερ (ελεύθερο, δικαστικό, αστυνομικό και ναυτιλιακό ρεπορτάζ) στις αθηναϊκές εφημερίδες Ακρόπολις, Καθημερινή, Πρωινή Ελευθεροτυπία, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία και Έθνος.

Αλήθεια, ποιος δε θυμάται ειδικά από το χώρο της ναυτικής οικογένειας, τα πρωτοσέλιδα του Πηγαδά για τα εγκληματικά ναυάγια που συγκλόνισαν κατά καιρούς την ελληνική ναυτιλία. Η φωνή του ηχούσε ανθρώπινη και ρεαλιστική απέναντι σε αυτούς που σιωπούσαν ή κουκούλωναν με στολή παραλλαγής τα συμβάντα, σε μια εποχή που οι έρευνες για τα ναυάγια είθισται να καταλήγουν και οι ίδιες σε ναυάγια.

Με τ' άρβυλα της νύχτας γεμάτα πεταλίδες

Ο Ν. Πηγαδάς πέρα απ΄τη δημοσιογραφία, έχει στο ενεργητικό του ιστορικές έρευνες όπως “Η υπόθεση Ασπίδα”, “Η απόδραση των Βούρλων”, “Οι Έλληνες ναυτικοί στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο”. Κυκλοφορούν επίσης τα βιβλία του “Το Όχι της Ρωμιοσύνης (το έπος 1940-41)”, “Εθελοντές στο κονβόι του Θανάτου”, “Τορπίλες και συρματόπλεγμα”, “Αίγινα, κάθε κελί σελίδα ιστορίας”. Επιπλέον έχει γράψει μέθοδο εκμάθησης της γαλλικής γλώσσας για λογαριασμό των εκδόσεων Χάρη Πάτση.

Το βιβλίο του “Το όχι της Ρωμιοσύνης” (φως στην ιστορική αλήθεια), αποτέλεσμα επίπονης και μακρόχρονης έρευνας, διακρίβωσης και διαστάυρωσης στοιχείων, αλλά και μέσα από προσωπικές μαρτυρίες καταφέρνει να αποσπάσει από το τέχνημα της λήθης ακέραια τη φρίκη και την τραγωδία του πολέμου, όχι μόνο ως άθροισμα της πολιτικής μισαλλοδοξίας και των στρατιωτικών γεγονότων των σκοτεινών εκείνων ημερών, αλλά κυρίως ως άθροισμα θάρρους, αυτοθυσίας και ηρωισμού του ελληνικού λαού, που τόλμησε να πει όχι στην υποδούλωση και όρθωσε το ανάστημά του στη μεγαλύτερη πολεμική μηχανή της εποχής.

Το βιβλίο του “Αίγινα, κάθε κελί σελίδα ιστορίας” (δημοσιευμένο σε συνέχειες στο Κυριακάτικο Έθνος) βασίζεται σε τεκμηριωμένα ντοκουμέντα από το αρχείο του κάτεργου που φυλάσσεται στις ανδρικές φυλακές Κορυδαλλού και στο ιστορικό αρχείο του νησιού. Στον πρόλογο γράφει μεταξύ άλλων: “φυλακές Αίγινας, χτίστηκαν από τον Καποδίστρια για να προσφέρουν πολιτισμό και ανθρωπιά. Αγκάλιασαν με θέρμη τα ορφανά των αγωνιστών του '21 για να καταλήξουν σε κολαστήριο ψυχών και σωμάτων.

Πρώτος αλυσοδεμένος που σέρνει το χορό του μαρτυρίου ο Νικηταράς. Ναι, ο Νικήτας Σταματελόπουλος, ο θρύλος του '21. Τον έκλεισε ο Όθωνας σ' ένα υπόγειο κελί όπου ο ηρωας έχασε το φως του. Ακολουθούν στον ίδιο χορό, Μαρίνος Αντύπας, Άρης Βελουχιώτης, Χαρίλαος Φλωράκης, Αλέκος Παναγούλης και ένα σωρό άλλοι. Η εξουσία εξοντώνει παντού και διαχρονικά τους πρωτοπόρους. Από τον Σωκράτη μέχρι τον Χριστό, από τον Φεραίο μέχρι τον Γκεβάρα”.

Δεν μπορούμε να επεκταθούμε σε όλα τα βιβλία του, προσωπικά όμως πιστεύω πως πολλαπλά οφέλη θα είχε η παιδεία μας, για την κατανόηση της πραγματικής ιστορίας και την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης, εάν κείμενα του Πηγαδά κοσμούσαν σχολικά βιβλία στη θέση άλλων διακεκριμένων αποτυχιών και εγχειριδίων γαστρονομίας.

Αλλά ας δώσουμε το λόγο στον ίδιο.

Υπήρξατε μάχιμος δημοσιογράφος 40 ολόκληρα χρόνια. Mε την ευθυκρισία, την τόλμη και το πάθος για την αλήθεια που σας διέκρινε, καταφέρατε να κερδίσετε το σεβασμό φίλων και εχθρών. Ήσασταν ο “Πρύτανης”, τιμής ένεκεν, για τους συναδέλφους σας, ο “Καπετάνιος” για εμάς τους θαλασσινούς. Τώρα, βλέποντας τα πράγματα από ασφαλή απόσταση θεωρείτε ότι αυτή η κατάθεση ζωής στο λειτουργημά σας άξιζε τον κόπο;

Το Σύνταγμα της Ελλάδας δεν αναγνωρίζει τίτλους στους πολίτες. Πρυτάνεις υπάρχουν μόνο στα Πανεπιστήμια, ενώ η ταπεινότητά μου έκανε ρεπορτάζ στο... πεζοδρόμιο και στις αποβάθρες του λιμανιού. Φυσικά δε μετανιώνω γι' αυτή την επιλογή μου. Η πλήξη δεν έχει θέση στο μάχιμο ρεπορτάζ.

Το ναυτιλιακό ρεπορτάζ είναι από τους σκοτεινότερους υφάλους της δημοσιογραφίας. Απαιτεί ελεύθερη βούληση και υψηλή συνείδηση, καθώς περιθάλπει, υποβάλλει και επιβάλλει “χάριν της Δεσποτείας του εφοπλισμού” ένα διαφορετικό τρόπο εκτίμησης των πραγμάτων. Μιλήστε μου λίγο για την εμπειρία σας στα ενδότερα της ναυτιλίας.

Οι Έλληνες εφοπλιστές είναι οι χαϊδεμένοι όλων των κυβερνήσεων. Εξηγούμαι: ο νόμος 2687/1953 προέβλεπε τη ναυτολόγηση μόνο Ελλήνων ναυτικών στα ποντοπόρα με ελληνική σημαία πλοία. Ως εκ τούτου, το 1981 είχαμε 120 χιλιάδες Έλληνες ναυτικούς εν ενεργεία και μόλις 26 χιλιάδες συνταξιούχους. Έτσι υπήρχε η μαθηματική σχέση 4 εργαζόμενοι προς 1 συνταξιούχο για να μη χρεωκοπούν τα ασφαλιστικά ταμεία. Τα στοιχεία που σας λέω αντλήθηκαν από το ΝΑΤ. Στην πορεία όμως οι Έλληνες εφοπλιστές πίεζαν ασφυκτικά τις κυβερνήσεις απαιτώντας:

Σταδιακή μείωση των Ελλήνων ναυτικών στα καράβια τους και αντικατάστασή τους με άναυτους αλλοδαπούς, που αμείβονταν με κατώτερους μισθούς και δεν ασφαλίζονταν στο ΝΑΤ, με τις εξής τραγικές συνέπειες: α) Ο αριθμός των εν ενεργεία Ελλήνων να μειώνεται σταδιακά για να φτάσει σήμερα μόλις στους 12 χιλιάδες από 120 χιλιάδες το '81 και β) Χρεωκόπησε το ΝΑΤ, αφού μειώθηκαν  κατακόρυφα τα έσοδά του.

Κατόπιν αυτού, το δημόσιο χρηματοδοτεί σήμερα το ΝΑΤ με 800 εκατομμύρια ευρώ ετησίως από το υστέρημα του Ελληνικού λαού. Επισημαίνεται, ότι σήμερα στα ποντοπόρα πλοία με ελληνική σημαία ναυτολογούνται σε καθένα από αυτά μόλις 5 Έλληνες, του πλοιάρχου συμπεριλαμβανομένου, (με ανοιχτό πάντα το παράθυρο του μη προσφερομένου).

Ζούμε σε μια εποχή που το κυνήγι του ανταγωνισμού έχει ανατρέψει όχι μόνο το επικοινωνιακό πεδίο, αλλά και τη διαδικασία της είδησης. Δεν έχει μείνει χώρος για καμιά αλήθεια. Έχω την αίσθηση, ότι πλησιάζουμε περισσότερο από ποτέ στο “μύθο” για το τέλος της είδησης. Ποια είναι η γνώμη σας;

Θα προέτρεπα τους εν ενεργεία συναδέλφους μου να παραμείνουν πραγματικοί λειτουργοί και να αγωνίζονται για το λαό που σήμερα υποφέρει. Θα έλεγα επίσης να στέκονται μακριά από τις σειρήνες της εξουσίας και τον διαβρωτικό εναγκαλισμό των διαχειριστών του χρήματος, επειδή η παρούσα κατάσταση στον επικοινωνιακό τομέα, εκτός αρκετών εξαιρέσεων, δεν είναι και η καλύτερη δυνατή, κάθε άλλο μάλιστα. Ευθύνες για όλα αυτά βαρύνουν κυρίως τους πολιτικούς ταγούς, Έλληνες και ξένους, που διέλυσαν τη χώρα μας, οδηγώντας μας στη φτώχεια, την ανεργία και τη μετανάστευση. Είναι αβάσταχτη η εικόνα να βλέπεις την αφρόκρεμα της νεολαίας μας να παίρνει το δρόμο της ξενιτιάς. Αλλοίμονο στους νέους σε μια Ελλάδα που έγινε πια αποικία. Κατά τη γνώμη μου, δημοσιογραφία και δικαιοσύνη ταυτίζονται και ο κανόνας είναι ένας. Να μη δημοσιεύουμε ποτέ πληροφορία ή είδηση που δεν έχει διασταυρωθεί. Αυτόν τον κανόνα τηρούσα σ'  όλη την επαγγελματική μου ζωή, γι' αυτό και ουδέποτε διαψεύστηκε δημοσίευμά μου.

Αν αρχίζατε από την αρχή σήμερα θα ακολουθούσατε τον ίδιο δρόμο;

Αυτό είναι αυτονόητο.

Η σύνδεση της τηλεοπτικής κυρίως δημοσιογραφίας με το στοιχείο του θεάματος αφενός και την τοποθέτηση προϊόντος αφετέρου τείνει να πάρει μορφή επιδημίας. Αυτό όμως δεν καθιστά τον τηλεθεατή έρμαιο και τη λειτουργία του Τύπου ανελεύθερη εντός ή εκτός εισαγωγικών;

Πράγματι αυτή η επιδημία είναι υπαρκτή κυρίως σε ορισμένα ηλεκτρονικά μέσα και όχι μόνο. Και θα υπάρχει όσο καταρρέουν οι βασικές αρχές της δημοκρατίας και υποβαθμίζεται ο ελληνικός πολιτισμός, ο οποίος έχει γίνει είδος εν ανεπαρκεία. Φοβάμαι, πως αυτά τα νεοφανή φαινόμενα δύσκολα θα εξαφανιστούν.

Τι νομίζετε ότι έφταιξε για τη σήψη και τη διαφθορά της σημερινής κοινωνίας;

Η καταρράκωση βασικών ηθικών αξιών, η καταρράκωση της δημοκρατίας όπως είπαμε και στην προηγούμενη ερώτηση, για την οποία φέρουν τεράστια ευθύνη τα πολιτικά κόμματα που κυβέρνησαν τη χώρα κατά την τελευταία εικοσαετία.

Η κοινωνική αποδόμηση και η διάλυση όλων των οροσήμων είναι κύρια χαρακτηριστικά της εποχής μας. Η πολιτική σε παγκόσμια κλίμακα έχει αποδείξει πως είναι αναλφάβητη απέναντι στον κώδικα και την έννοια της πολιτικής. Πώς μπορεί να κλείσει αυτός ο κύκλος;

Εκτιμώ πως αυτός ο κύκλος θα αργήσει πολύ να κλείσει. Σ' αυτό συμβάλλει η υποδούλωση της χώρας μας, χωρίς αντίσταση, στο ξένο κεφάλαιο και η ναζιστική συμπεριφορά της ευρωπαϊκής πολιτικής ελίτ απέναντί μας. Όταν η υποτιθέμενη ισχυρή Ευρωζώνη επιτρέπει σε “τύπους” όπως ο Σόιμπλε και ο Ντάισελμπλουμ να μας εκβιάζουν και να μας λοιδωρούν ως χώρα και ως λαό, πώς να κλείσει αυτός ο κύκλος. Το πρόβλημα βέβαια είναι γενικότερο, με δεδομένο ότι έχει τις ρίζες του στη λεγόμενη παγκοσμιοποίηση, που εκπορεύθηκε και επιβλήθηκε από τις ΗΠΑ. Μ' αυτόν τον τρόπο οι ισχυροί της γης καταπιέζουν και εκβιάζουν τις μικρές και ανήμπορες πολιτικά χώρες.

Η καλλιέργεια του φόβου, η βία και η ελεημοσύνη είναι τα αστραφτερά παιχνίδια των εξουσιών. Μια μεσαιωνική αντίληψη, με το αίμα να ρέει από παντού, μιμείται τη δημοκρατία και έχει αλώσει την κοινή λογική και την κριτική σκέψη απέναντι σε ο,τιδήποτε. Ανεργία, εκμετάλλευση, έλλειμμα παιδείας, έλλειμμα υγείας, πλειστηριασμοί, αυτοκτονίες, ναρκωτικά κλπ. Πώς αντιμετωπίζεται αυτό;

Συνυπογράφω την ερώτηση, ωστόσο αδυνατώ να απαντήσω με σιγουριά στο τελευταίο ερώτημα, δηλαδή για το πώς αντιμετωπίζεται όλο αυτό. Πάντως θέλω να πιστεύω πως την τελική λύση στο τεράστιο αυτό πρόβλημα, που δεν είναι μόνο της χώρας μας, θα το δώσουν οι λαοί με τον ξεσηκωμό τους, που εκτιμώ ότι δε θα αργήσει.

Το Μακεδονικό ταλανίζει εδώ και χρόνια την Ελλάδα. Τελικά είναι θέμα εθνικό, είναι εθνικιστικό ή λειτουργεί σαν υπνωτικό χάπι κάθε φορά για διαφορετικούς λόγους ως δίχτυ αποπροσανατολισμού;

Το Μακεδονικό ταλανίζει πράγματι τον Ελληνικό λαό. Ωστόσο, η δίκαιη λύση του θα αργήσει να έρθει -αν έρθει ποτέ- επειδή εμπλέκονται ξένα συμφέροντα και κυρίως των ΗΠΑ.

Αν πούμε ότι γίνονται εκλογές, τι καλό μπορεί να προκύψει, αφού το διαθέσιμο πολιτικό προσωπικό (αν όχι στο σύνολο του) έχει επιδείξει χρόνια τώρα, πλήρη ανικανότητα;

Οι εκλογές, όποτε και να γίνουν, δε θα λύσουν τα τεράστια και γνωστά προβλήματα που ταλανίζουν τη χώρα. Το συμπέρασμα προκύπτει από το εξής αντικειμενικό γεγονός: Τα πολιτικά κόμματα – όχι όλα- ερίζουν περί όνου σκιάς, ενώ ο λαός δεινοπαθεί.

*Η Γεωργία Δαλιανά είναι ποιήτρια - εικαστικός

Πειραιάς Κανάλι Ένα