Τα ορφανά των νεκρών Επαναστατών του 1821, μετανάστες στις ΗΠΑ! - Του Τάσου Κοντογιαννίδη

Τα υιοθέτησαν και τα μετέφεραν στην Αμερική, αμερικανοί φιλέλληνες, όπου εργάστηκαν, σπούδασαν και  διέπρεψαν σε διάφορους τομείς.

Του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη

akontogiannidis@yahoo.gr

Φωτο: Ο Λουκάς Μίλλερ σε μεγάλη ηλικία

Τα πρώτα ελληνόπουλα  που μετέβησαν κι εγκαταστάθηκαν στην Αμερική, μετά την μεγάλη ομάδα των 1403 νησιωτών Ελλήνων το 1768 και λίγο μετά την Επανάσταση του 1821, ήταν παιδιά αγωνιστών του Απελευθερωτικού αγώνα, που έμειναν ορφανά. Το ερέθισμα να ασχοληθώ με το θέμα αυτό, μου έδωσε πριν από 35 χρόνια, μια εκπομπή της «Φωνής της Αμερικής» και αναζήτησα τότε και βρήκα, με πηγή τον αείμνηστο σήμερα, καθηγητή του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης Κων. Γεωργίου και την  βιβλιοθήκη του Κογκρέσου, στοιχεία γι αυτά τα παιδιά. Τα ανασύρω από το αρχείο μου  και  σας τα παρουσιάζω.

Στην Επανάσταση του 1821, μεγάλη ήταν η συμμετοχή στον αγώνα και η συνεισφορά σε χρήμα, των αμερικανών φιλελλήνων. Έκαναν πολλούς εράνους, σε σχολεία και πανεπιστήμια, σε εργοστάσια και τα χρήματα τα παρέδωσαν στις Ελληνικές Επαναστατικές Αρχές. Οι  σφαγές αμάχων μετά την επανάσταση του Υψηλάντη και την διακήρυξη τη Αγίας Λαύρας το 1821, καθώς και η σφαγή τη Χίου και μετά η καταστροφή των Ψαρών, ξεσήκωσαν την κοινή γνώμη στις ΗΠΑ.

Το νεαρό τότε κράτος, που χάρηκε και πανηγύρισε, μετά την απελευθέρωση της Ελλάδος, το δίνει χαρακτηριστικά στο στίχο του, ο Εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός: «Γκαρδιακά χαροποιήθη και του Βάσινγκτον η γη,  τας αλύσους ενεθυμήθη που την έζωναν κι αυτήν».

Οι αμερικανοί φιλέλληνες  έρχονταν στην Ελλάδα και παρέδιναν στους επαναστάτες  εφόδια και  πυρομαχικά. Τότε άρχισαν να μαζεύουν και τα ορφανά των αγωνιστών που δεν είχαν στον ήλιο μοίρα. Στατιστικά στοιχεία, για το πόσα παιδιά μεταφέρθηκαν στις ΗΠΑ  δεν είναι γνωστά. ΄Όμως  στις Αμερικανικές εφημερίδες  της εποχής εκείνης και στα αρχεία των εκκλησιών υπάρχουν πολλές αναφορές για ελληνόπουλα που  υιοθετήθηκαν  από αμερικανικές οικογένειες.

Τα ξεριζωμένα αυτά παιδιά, πρόκοψαν  και πρόσφεραν μεγάλες υπηρεσίες  στην πολιτική και πολιτιστική  ζωή τη νέας τους πατρίδας, κέρδισαν τον σεβασμό, καταξιώθηκαν, πέρασαν στην ιστορία της, χωρίς όμως να λησμονούν  την πατρίδα Ελλάς!

Το 1824 ο αμερικανός συνταγματάρχης Τζόναθαν Μίλλερ, στάλθηκε στην Ελλάδα από τον κυβερνήτη της Μασαχουσέτης  για να αναφέρει τις εξελίξεις του αγώνα στους αμερικανούς, που έτρεφαν μεγάλη συμπάθεια και αγωνιούσαν. Στην Ελλάδα γνώρισε  τον αμερικανό στρατηγό  Τζωτζ  Τζάρβις (οι ΄Ελληνες τον «βάπτισαν»  Γεώργιο Ζερβό) και πολέμησαν γενναία, όπως έγραψε ο μέγας φιλέλλην φουστανελοφόρος. Σαμουήλ Γκρίντλεϋ Χάου.

Ο Μίλλερ  επέστρεψε  στην Αμερική, μαζί με δύο ορφανά αδέλφια, αγόρι και κορίτσι από την Λιβαδειά. Υιοθέτησε το αγόρι, που του έδωσε το όνομα Λουκάς Μιλτιάδης Μίλλερ. Ο φυσικός του πατέρας ήταν οπλαρχηγός και σκοτώθηκε σε μάχη, ενώ λίγο μετά πέθανε και η μητέρα του. Ο Λουκάς εγκαταστάθηκε με τον θετό πατέρα του στο Μονπελιέ του Βέρμοντ. Φοίτησε σε σχολείο και στα 16 του χρόνια όταν πέθανε ο θετός πατέρας του, συνέχισε τις επιχειρήσεις του, τέλειωσε τις σπουδές του, έγινε δικηγόρος, ενώ μετακόμισε στο Ουισκόνσιν, όπου αγόρασε μια μεγάλη έκταση και την καλλιεργούσε.

Φωτο: Ο στρατηγός Μίλλερ με τον υιοθετημένο γιό του, Λουκά, στις ΗΠΑ και συναδέλφους του (σκίτσο του αειμνήστου φίλου Ντίνου Αναστασόπουλου)

Υπηρέτησε στο Στρατό πολέμησε κατά του Μεξικού, ανδραγάθησε και έγινε συνταγματάρχης. Χωρίς να εγκαταλείψει τα κτήματα του,  εξελέγη χωρίς προεκλογικό αγώνα, βουλευτής των Δημοκρατικών (πρώτος Έλλην βουλευτής των ΗΠΑ)  με 15.000 ψήφους έναντι 13.000 του αντιπάλου του ρεπουμπλικάνου. Πέθανε το 1902.

Ένας άλλος ορφανός Έλληνας που πήγε στις ΗΠΑ, ήταν ο  10χρονος  Ιωάννης  Ζάχος. Ο πατέρας του ήταν μεγαλοεπιχειρηματίας στην Κωνσταντινούπολη, στέλεχος της Διπλωματίας του Σουλτάνου ενώ ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρίας και φίλος του Αλέξανδρου Υψηλάντη.

Φωτο: Ο Ιωάννης Ζάχος στα δυσμάς του βίου του

Όταν άρχισε ο αγώνας του ’21 τον πρόδωσαν  και καταδικάστηκε σε θάνατο. Πρόλαβε και διέφυγε κρυφά στην Ελλάδα  και σε μια μάχη που πήρε μέρος στην Θεσσαλία,  σκοτώθηκε και άφησε την γυναίκα του με δύο ορφανά. Τον Γιάννη κι ένα κορίτσι. Η γυναίκα του, διέφυγε στα νησιά και όταν τελείωσε ο πόλεμος παντρεύτηκε στην Αθήνα τον γραμματέα του κυβερνήτη  Καποδίστρια. Τότε παρέδωσε τον Γιάννη της στον Σαμουήλ Γκρίντλεϋ Χάου, που τον πήρε μαζί του στην Αμερική, όπου έκανε διάφορες δουλειές. Σπούδασε ιατρική στο Οχάιο, δίδαξε σε εκπαιδευτικά ιδρύματα, εργάστηκε για την καταπολέμηση της αγραμματοσύνης και την μόρφωση των καταπιεσμένων  και  στο τέλος ανακηρύχτηκε πρύτανης  του Κολλεγίου της Νέας Υόρκης! Πέθανε στη Νέα Υόρκη το 1893.

Φωτο: Ο φιλέλληνας Σαμουήλ Γκρίντλεϋ Χάου, θετός πατέρας του Ζάχου

Φωτο: Ο Σαμουήλ ντυμένος με φουστανέλα