Γιούρι Γκαγκάριν: 50 χρόνια από τον μυστηριώδη θάνατο του

Δολοφονία ή ατύχημα ο θάνατος του πρώτου κοσμοναύτη. Μύθοι και θεωρίες συνωμοσίας γύρω από το τέλος του Γιούρι Γκαγκάριν

27 Μαρτίου 1968, ο ραδιοφωνικός σταθμός της Μόσχας θα διακόψει το πρόγραμμα του για να μεταδώσει μία είδηση που θα βυθίσει σε πένθος όλη την Σοβιετική Ένωση. Ο Γιούρι Γκαγκάριν, ο πρώτος άνθρωπος που είδε την Γη από το διάστημα πριν από 7 χρόνια, στις 12 Απριλίου του 1961 είχε σκοτωθεί σε αεροπορικό ατύχημα, σε πτήση ρουτίνας. Στον θάνατο του υπήρχε ή δόθηκε και η απαραίτητη δόση ανδρείας καθώς οι Αρχές ενημέρωσαν τους πολίτες ότι ο λαοφιλής ήρωας έμεινε μέσα στο αεροπλάνο μέχρι την τελευταία στιγμή ώστε να αποφύγει την πτώση του πάνω σε ένα σχολείο γεμάτο μαθητές.

Ο Γιούρι Γκαγκάριν, ακόμη και σήμερα 50 χρόνια μετά τον θάνατο του, αποτελεί για τους Ρώσους την σημαντικότερη προσωπικότητα της χώρας από το ξέσπασμα της Οκτωβριανής Επανάστασης, σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποίησε πριν από λίγους μήνες η ρωσική έκδοση του περιοδικού Forbes. Mία θεωρία συνωμοσίας θέλει αυτή την δημοφιλία, όταν ο Γκαγκάριν στην κυριολεξία ήταν ακόμη ζωντανός θρύλος στην δεκαετία των '60ς, να ήταν ο λόγος του αεροπορικού «δυστυχήματος», καθώς ο Λεονίντ Μπρέζνιεφ φέρεται να είχε δώσει εντολή να τον δολοφονήσουν καθώς ήταν πιο διάσημος από αυτόν. Άλλες θεωρίες θέλουν πίσω από το αεροπορικό ατύχημα να κρύβονται Αμερικανοί πράκτορες ακόμη και εξωγήινοι.

Για τα αίτια θανάτου του Γιούρι Γκαγκάριν φέρεται να διεξήχθησαν τουλάχιστον τέσσερις έρευνες. Δύο στρατιωτικές, μία κυβερνητική και μία από την KGB. Τον Μάρτιο του 2003 αποχαρακτηρίστηκαν από απόρρητα τα έγγραφα της έρευνας της KGB, η οποία θεωρεί ως αιτία του δυστυχήματος τον ανθρώπινο παράγοντα. Στην δοκιμαστική πτήση ενός νέου αεροπλάνου, τύπου MIG - 15, στο Νοβοσέλοβο , 90 χλμ. έξω από την Μόσχα, o ελεγκτής εναέριας κυκλοφορίας έδωσε λάθος πληροφορίες για τις καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν στον Γκαγκάριν και τον εκπαιδευτή του, Βλαντιμίρ Σεριογκιν. Οι καιρικές συνθήκες επιδεινώθηκαν δραματικά και λόγω της χαμηλής ορατότητας το αεροσκάφος που ανέπτυσσε ταχύτητα 750 χλμ. την ώρα συνετρίβη στο έδαφος σε έναν ελιγμό του. Σύμφωνα με μία άλλη θεωρία το μαχητικό με τους δύο έμπειρους πιλότους έπεσε στην προσπάθεια του να αποφύγει ένα «ξένο σώμα», πιθανώς ένα σμήνος από χήνες ή ένα αερόστατο ζεστού αέρα.

Στο βιβλίο του «Two sides of the Moon» του 2004, ο Alexey Leonov, μέλος της Κρατικής Επιτροπής που ιδρύθηκε για να διερευνήσει το θάνατο το 1968, αναφέρει ότι πετούσε με ελικόπτερο στην ίδια περιοχή εκείνη την ημέρα όταν άκουσε «δύο δυνατούς κρότος σε μικρή απόσταση». Στο βιβλίο του ο Leonov ισχυρίζεται ότι έχει στην κατοχή του μια αποχαρακτηρισμένη έκθεση που δείχνει ότι «δεν πέταξαν πάπιες ή αερόστατα κοντά στον αεροσκάφος του Γκαγκάριν, αλλά ένα μαχητικό Sukhoi».

«Γνωρίζαμε ότι ένα Su-15 είχε προγραμματιστεί να κάνει δοκιμαστική πτήση εκείνη την ημέρα, αλλά θα έπρεπε να πετά σε ύψος 10.000 μέτρων ή μεγαλύτερο, όχι στα 450-500 μέτρα που πετούσε ο Γκαγκάριν. Ήταν μια παραβίαση της διαδικασίας της πτήσης», είπε ο Λεόνοφ, ο οποίος τόνισε πως γνωρίζει τη λεπτομέρεια αυτή επειδή ήταν αυτόπτης κι αυτήκοος μάρτυρας. Αρνήθηκε, ωστόσο, να αποκαλύψει το όνομα του πιλότου που, κατά την άποψή του, ευθύνεται για τον θάνατο του Γκαγκάριν και του Σεριόγκιν.

Ο θάνατος του καλύτερου του φίλου

Μία ακόμη ενδιαφέρουσα εκδοχή θέλει τον Γκαγκάριν «να γνώριζε πολλά» για τον τραγικο θάνατο του φίλου του Vladimir Komarov ο οποίος πυρακτώθηκε ζωντανός κατά την είσοδο της κάψουλας του στην ατμόσφαιρα. Στο βιβλίο Starman των Jamie Doran και Piers Bizony, το οποίο κυκλοφόρησε το 2011, ο Venymin Russayev, αξιωματούχος της KGB, φίλος και άνθρωπος εμπιστοσύνης του Γιούρι Γκαγκάριν, είχε προβεί σε συγκλονιστικές αποκαλύψεις.

Το 1967 είχε ανατεθεί στον Vladimir Komarov και στον Γιούρι Γκαγκάριν να συμμετάσχουν σε μία αποστολή όπου προβλέπονταν να μπουν σε τροχιά γύρω από την Γη. Και οι δύο τους γνώριζαν ότι το σκάφος δεν ήταν ασφαλές όμως οι προϊστάμενοι τους πίεζαν για αυτή την αποστολή καθώς όλα έδειχναν ότι οι Αμερικανοί μπορούσαν να τους προλάβουν στην κατάκτηση της Σελήνης. Ο Komarov μιλώντας σε φίλους του τους είχε εκμυστηρευτεί ότι γνώριζε ότι είναι πολύ πιθανόν να πεθάνει σε αυτή την αποστολή όμως δεν έκανε πίσω καθώς ο αντικαταστάτης του αν αρνούνταν να συμμετάσχει ήταν ο φίλος τους, και εθνικός ήρωας, Γιούρι Γκαγκάριν.

Major Yuri Gagarin, the Russian astronaut, leaves Buckingham Palace in London, United Kingdom  on July 14, 1961, after lunch with Queen Elizabeth II. He is visiting Britain in connection with the soviet exhibition in London. (AP Photo/Brian Calvert)

Σύμφωνα με το παράτολμο σχέδιο θα εκτοξευόταν η διαστημική κάψουλα Soyuz 1 με τον Komarov στο εσωτερικό της. Την επόμενη μέρα, ένα δεύτερο όχημα θα απογειωνόταν, με δυο επιπλέον κοσμοναύτες. Τα δύο οχήματα θα συναντιόνταν, θα συνδέονταν, ο Komarov θα περνούσε από το ένα στο άλλο, θα άλλαζε θέση με ένα συνάδερφο του, και θα επέστρεφε στην πατρίδα του με το δεύτερο διαστημόπλοιο. Το όλο σχέδιο το οποίο είχε πάρει την έγκριση του Λεονίντ Μπρέζνιεφ θα ήταν το αποκορύφωμα για τους εορτασμούς της 50ης επετείου από την Οκτωβριανή Επανάσταση.

Ο Γκαγκάριν όπως και κάποιοι ανώτατοι τεχνικοί που είχαν επιθεωρήσει το Soyuz 1 είχαν εντοπίσει 203 κατασκευαστικά προβλήματα (αρκετά από τα οποία κρίσιμα) τα οποία έθεταν σε κίνδυνο τόσο το διαστημικό ταξίδι όσο και την ζωή όποιου συμμετείχε. Ο Γκαγκάριν πρότεινε την αναβολή της αποστολής όμως ο Μπρέζνιεφ είχε επίσης καταστήσει σαφές ότι ήθελε να δει το σχέδιο να πραγματοποιείται. Ο Γκαγκάριν συνέταξε μία έκθεση 10 σελίδων με σκοπό να φθάσει ως στα χέρια του Μπρέζνιεφ. Όσοι αντίκρισαν αυτή την αναφορά, μεταξύ των οποίων και ο Russayev, υποβιβάστηκαν, απολύθηκαν ή μετατέθηκαν στην Σιβηρία.

Την ημέρα της εκτόξευσης ο Γκαγκάριν εμφανίζεται στο σημείο της εκτόξευσης και πιέζει να αντικαταστήσει τον Komarov στο Soyuz κάτι που όπως ήταν λογικό δεν επετράπη. Όταν το Soyuz ξεκίνησε να μπαίνει σε τροχιά γύρω από τη Γη, ξεκίνησαν και τα προβλήματα. Οι κεραίες δε λειτουργούσαν σωστά. Η κινητήρια δύναμη ήταν ελλιπής. Η πλοήγηση αποδείχθηκε δύσκολη. Η εκτόξευση της επόμενης μέρας έπρεπε να ακυρωθεί. Και το χειρότερο ήταν πως όσο περνούσε η ώρα οι ελπίδες του Komarov να επιστρέψει ασφαλής στη Γη εξανεμίζονταν.

FILE - This undated photo shows cosmonaut Maj. Yuri Gagarin in his space suit. It was the Soviet Union's own giant leap for mankind _ one that would spur a humiliated America to race for the moon. It happened on Tuesday, April 12, 1961 when the air force pilot became the first human in space. (AP Photo)  ASSOCIATED PRESS

Ο Γκαγκάριν πέρα από συντετριμμένος ήταν και εξοργισμένος με την απώλεια του φίλου του. Λίγες εβδομάδες αργότερα, σε συνέντευξη που έδωσε στην Πράβντα άσκησε σκληρή κριτική στους αξιωματούχους που άφησαν να πραγματοποιηθεί αυτή η αποστολή. Τρεις εβδομάδες μετά την κηδεία που πραγματοποιήθηκε δημοσία δαπάνη και με ιδιαίτερες τιμές ο Yuri Gagarin πήγε να συναντήσει τον φίλο του από την KGB. Ήθελε να μάθει τι είχε συμβεί. Σύμφωνα με την περιγραφή του βιβλίου:

Ο Gagarin συνάντησε τον Russayev στο διαμέρισμα της οικογένειάς του αλλά αρνήθηκε να μιλήσουν μέσα σε κάποιο από τα δωμάτια γιατί ανησυχούσε πως μπορεί να υπήρχαν κοριοί. Ούτε τα ασανσέρ και οι διάδρομοι δεν ήταν ασφαλείς οπότε οι δύο άνδρες ανεβοκατέβαιναν σιγά σιγά τις σκάλες της πολυκατοικίας, ένα χώρο στον οποίο υπήρχε αντίλαλος.

Soviet Astronaut Yuri Gagarin, right, is greeted by Greek Premier Constantine Karamanlis, left, on arriving in Athens, Greece on Feb. 12, 1962, for a three-days visit. Gagarin was made an honorary citizen of Athens. (AP Photo)  ASSOCIATED PRESS

Ο Gagarin το 1967 ήταν πολύ διαφορετικός από τον ξέγνοιαστο νέο του 1961. Ο θάνατος του Komarov του είχε προκαλέσει πολλές ενοχές. Κάποια στιγμή ο Gagarin είπε: «Θα προσπαθήσω να φτάσω σε αυτόν (τον Μπρέζνιεφ) με κάποιον τρόπο και αν ανακαλύψω πως ήξερε ακριβώς πως είχε η κατάσταση και παρόλα αυτά άφησε να συμβεί ότι συνέβη, τότε ξέρω ακριβώς τι πρόκειται να κάνω». Ο Russayev συνεχίζει: «Δεν ξέρω τι ακριβώς είχε στο μυαλό του ο Gagarin. Ίσως μια γερή γροθιά στο πρόσωπό». Ο Russayev προειδοποίησε τον Gagarin να είναι προσεκτικός όσον αφορά τον Μπρέζνιεφ. «Του είπα: Μίλα πρώτα σε μένα πριν κάνεις το παραμικρό. Σε προειδοποιώ, πρέπει να είσαι πολύ προσεκτικός». Οι συγγραφείς αναφέρουν μια φήμη, η οποία είναι ανεπιβεβαίωτη (και κατά τη γνώμη μου απίθανη) σύμφωνα με την οποία μια μέρα ο Gagarin έτυχε να συναντηθεί με τον Μπρέζνιεφ και του έριξε το ποτό του στο πρόσωπο. Ελπίζω να έγινε έτσι.

Μερικούς μήνες αργότερα ο Γιούρι Γκαγκάριν θα πέθαινε σε αεροπορικό δυστύχημα σε μια άσκηση ρουτίνας. Ήταν 27 Μαρτίου του 1968.

- Με πληροφορίες από npg.org Φωτογραφίες AP Images, Shutterstock

News247.gr