Εξέγερση στο Γκέτο της Βαρσοβίας, 75 χρόνια μετά

Σαν σήμερα πριν από 75 χρόνια μερικές εκατοντάδες Εβραίων ξεσηκώθηκαν ενάντια στις ναζιστικές δυνάμεις στο Γκέτο της Βαρσοβίας. Ήταν η απέλπιδα προσπάθεια να αποφύγουν τον εκτοπισμό και την εξόντωση.

Aufstand im Warschauer Ghetto (picture-alliance/dpa/epu CAF)

Στις 19 Απριλίου 1943 μερικές εκατοντάδες Εβραίων τόλμησαν να εξεγερθούν απέναντι στις δυνάμεις των γερμανικών και λετονικών SS και της αστυνομίας που επιχειρούσαν να εισβάλουν στο Γκέτο της Βαρσοβίας. Το τι ακριβώς συνέβη μέχρι τα μέσα Μαΐου, όσο διήρκεσε η ηρωική αντίσταση των εξεγερθέντων, δεν έχει καταγραφεί σε ντοκουμέντα. Μόνο λιγοστοί επιζήσαντες μπόρεσαν να δώσουν τη δική τους εκδοχή για τη θηριωδία που βίωσαν εκεί.

Μία από αυτούς είναι η 85χρονη σήμερα Κριστίνα Μπουντνίκα, η οποία κατόρθωσε να επιζήσει κρυμμένη κάτω από τη γη. «Όταν ξέσπασε η εξέγερση στο Γκέτο της Βαρσοβίας ήμουν έντεκα ετών. Είχα έξι αδερφούς και μια αδερφή. Ήμουν η νεότερη. Ο αδερφός μου Ράφαου ήταν ο φυσικός αρχηγός μας. Αυτός έφτιαξε το καταφύγιο. Είχε τελειώσει μια τεχνική σχολή. Εκεί υπήρχαν τα πάντα. Νερό και ρεύμα! Ακόμη κι ένα ράδιο. Θυμάμαι ακόμη να ακούω 'εδώ Λονδίνο' και μετά εκρήξεις 'μπουμ, μπουμ, μπουμ'», λέει η Κρ. Μπουντνίκα.

Το καλοκαίρι του 1942 η πλειονότητα των Εβραίων του Γκέτο της Βαρσοβίας οδηγείται σε ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης και εκτελείται. 300.000 Εβραίοι ακολούθησαν αυτή τη διαδρομή. Μόλις 50.000 άνθρωποι επέζησαν–ορισμένοι είχαν κρυφτεί και άλλοι επειδή ήταν χρήσιμοι για τις καταναγκαστικές εργασίες. Οι επηζήσαντες ένιωθαν ότι έρχεται και το δικό τους τέλος. Κατά τη διάρκεια των μεγάλων εκτοπισμών ιδρύθηκαν εβραϊκές ομάδες μαχητών, αποτελούμενες από ετερόκλητα στοιχεία –ανάμεσά τους πρόσκοποι, κομμουνιστές και εθνικιστές.

Αντίσταση με λιγοστά όπλα

Η Κριστίνα Μπουντνίκα ήταν 11 ετών όταν ξέσπασε η εξέγερση στο Γκέτο της Βαρσοβίας

Οι εξεγερθέντες αντιστάθηκαν με τα λιγοστά μέσα που διέθεταν, σύμφωνα με τη μαρτυρία του Μάρεκ Έντελμαν, ενός από τους ηγέτες της εξέγερσης που πέθανε το 2009. «Ο παράνομος πολωνικός στρατός μας έδωσε κάποια όπλα. 50 πιστόλια, 50 χειροβομβίδες, λίγο δυναμίτη και σωλήνες για να φτιάξουμε μόνοι μας χειροβομβίδες. Τα υπόλοιπα τα αγοράσαμε από γερμανούς στρατιώτες, που χρειάζονταν χρήματα για βότκα».

Ο Μάρεκ Έντελμαν ανήκε στην αριστερή οργάνωση μαχητών ZOB, από την οποία επέζησε ο μεγαλύτερος αριθμός μαχητών. Σύμφωνα με τον ιστορικό Αντρέι Ζμπικόφσκι, «η ομάδα ZOB είχε πολύ λίγα όπλα. Προσπαθούσε να βάλει κατά των Γερμανών, αλλά χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία».

Ο στρατηγός των SS Γιούργκεν Στρουπ έβαλε φωτιά στο Γκέτο διατάζοντας να καταστραφεί ολοσχερώς. Σε αναφορά του της 16ης Μαΐου 1943 στον Χίμλερ έγραψε με κυνισμό ότι «δεν υπάρχει πλέον εβραϊκή συνοικία στη Βαρσοβία». Το Γκέτο της Βαρσοβίας είχε γίνει συντρίμμια.

Γιαν Πάλοκατ (ARD) / Άρης Καλτιριμτζής

Deutsche Welle