Η σεξουαλική αγωγή στα σχολεία της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Με αφορμή την πρόταση σαράντα δύο βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ για την ένταξη μαθήματος σεξουαλικής αγωγής στο πρόγραμμα του Δημοτικού, άρχισα να σκέφτομαι πόσες δυσάρεστες καταστάσεις, που ενίοτε αποβαίνουν μοιραίες, θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί με σωστή ενημέρωση των παιδιών.  Με άλλα λόγια, πώς η γνώση μπορεί να σώσει.

Πόσα σεξουαλικά νοσήματα θα σταματούσαν να εξαπλώνονται, πόσο πολύ θα είχε περιοριστεί το AIDS, αλλά και το bullying με την ενημέρωση για την ομοφυλοφιλία, πόσες ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες και πόσες αμβλώσεις θα είχαν αποφευχθεί στην εφηβεία, αν οι νέοι ήταν ενημερωμένοι σχετικά με το σώμα τους και τις λειτουργίες του. Και κάπου εκεί θυμήθηκα, συγκρατώντας ένα γέλιο – το ομολογώ – μια συμμαθήτριά μου, που στην α’ γυμνασίου νόμιζε ότι αν φιλήσει ένα αγόρι, θα μείνει έγκυος! (lol)

Θα έλεγε κάποιος, ωστόσο, ότι ο σκοταδισμός στην εποχή του διαδικτύου έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί, όμως δεν είναι ακριβώς έτσι. Είναι πολλά τα θέματα εκείνα που ακόμα αποτελούν ταμπού για την ελληνική κοινωνία και κυρίως βέβαια σε ό,τι αφορά τις σεξουαλικές σχέσεις. Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο παρεμβαίνει η εκπαίδευση. Καλείται να ενημερώσει, να ξεστραβώσει και να απελευθερώσει. Καλείται να καταρρίψει τους μύθους, να δημιουργήσει υπεύθυνους ανθρώπους και πολίτες που δεν θα ντρέπονται για το σώμα τους, θα ξέρουν να το διαχειριστούν σωστά και να προστατεύσουν τον εαυτό τους και θα αποδέχονται τον σεξουαλικό προσδιορισμό του κάθε ατόμου.

Κι ενώ στη χώρα μας ακόμα, όχι μόνο δεν αγγίζουμε αυτά τα ευαίσθητα θέματα, αλλά τα θεωρούμε και ανήθικα, σε άλλες χώρες που προηγούνται μερικά έτη φωτός, η σεξουαλική αγωγή έχει ενταχθεί στις πρώτες βαθμίδες του εκπαιδευτικού συστήματος προ πολλού.

Εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι πολιτικές των χωρών μελών διαφέρουν μεταξύ τους, διαφορές παρατηρούνται μεταξύ σκανδιναβικών χωρών  και χωρών του νότου ή μεταξύ ανατολικής και δυτικής Ευρώπης, αλλά και μεταξύ διαφόρων περιοχών της ίδιας χώρας (αστικά κέντρα, ύπαιθρος). Αναμφισβήτητα, σύμφωνα με τα στοιχεία, το υψηλότερο επίπεδο ενημέρωσης συναντάται στις σκανδιναβικές χώρες, το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο.

Επιπλέον, σύμφωνα με τους ειδικούς, όπου η διαπαιδαγώγηση αυτή είναι υψηλού επιπέδου, τα αποτελέσματα είναι εμφανή: το επίπεδο μετάδοσης του AIDS είναι χαμηλότερο, η εγκυμοσύνη στην εφηβεία σπανιότερη και η ισότητα των φύλων αυτονόητη και σεβαστή.

Ενδεικτικά αναφέρω μερικά παραδείγματα:

Στη Γερμανία το μάθημα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης έγινε υποχρεωτικό στα σχολεία από το 1968. Στη Δανία, τη Φινλανδία και την Αυστρία από  το 1970.

Η Ολλανδία φαίνεται να κρατά τα σκήπτρα της πιο προοδευτικής χώρας στο θέμα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης και των σεξουαλικών σχέσεων γενικότερα. Η σεξουαλική αγωγή είναι υποχρεωτική και ξεκινά από τα 11. Παρ’ όλα αυτά, προβλήματα υπάρχουν κι εκεί, αφ’ ενός λόγω εμποδίων που κατά διαστήματα θέτει η Εκκλησία και αφ’ ετέρου λόγω της αύξησης των μεταναστών με διαφορετικές κουλτούρες.

Η Δανία είναι η πρώτη χώρα που νομιμοποίησε την αντισύλληψη για εφήβους κάτω των 15 ετών, (ηλικία νόμιμης σεξουαλικής συναίνεσης), υποσχόμενη μάλιστα απόλυτη εχεμύθεια στους ενδιαφερόμενους. Το μάθημα της σεξουαλικής αγωγής διδάσκεται στα σχολεία της Δανίας από τα 12, είναι υποχρεωτικό και οι γονείς δεν μπορούν να απαλλάξουν τα παιδιά τους απ’ αυτό.

Στη Φινλανδία, όπου η Εκκλησία δεν λειτουργεί ως εμπόδιο, (το 80% του πληθυσμού είναι μέλη της Ευαγγελικής Λουθηρανικής Εκκλησίας), η σεξουαλική απελευθέρωση είναι προχωρημένη. Τα παιδιά διδάσκονται σεξουαλική αγωγή από το νηπιαγωγείο.

Στην Αυστρία, το μάθημα ξεκινά από το Δημοτικό και προχωρεί σταδιακά. Στην τάξη γίνεται επίδειξη των αντισυλληπτικών μέσων και οι μαθητές μπορούν να έρθουν σε επαφή μαζί τους και να τα επεξεργαστούν.

Στη Γαλλία, η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση είναι αποδεκτή σε γενικές γραμμές και οι νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζονται σαν σεξουαλικά όντα. Η Καθολική Εκκλησία κατά καιρούς διαμαρτύρεται για διάφορα, αλλά η σεξουαλική αγωγή είναι υποχρεωτική στα σχολεία και ξεκινά από την ηλικία των 6. Παρ’ όλα αυτά, η κρατική χρηματοδότηση για εκπαιδευτικό υλικό και εκπαιδευτικούς θεωρείται ανεπαρκής.

Στη Γερμανία, μια χώρα με πολλούς μετανάστες και κουλτούρες, τα πράγματα δεν είναι εύκολα. Παρ’ όλα αυτά, το μάθημα της σεξουαλικής αγωγής στα σχολεία είναι υποχρεωτικό και οι γονείς δεν μπορούν ν’ απαλλάξουν τα παιδιά τους απ’ αυτό.

Ας σημειωθεί εδώ ότι στην Ιταλία, μεγάλο πρόβλημα δημιουργεί η πανίσχυρη Καθολική Εκκλησία και το Βατικανό, που έχει λόγο στις πολιτικές αποφάσεις μέσω του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος.  Η σεξουαλική αγωγή δεν είναι υποχρεωτικό μάθημα, ωστόσο η κρατική πολιτική διαφέρει μεταξύ Βόρειας και Νότιας Ιταλίας.

Στη Βουλγαρία επίσης, η σεξουαλική αγωγή δεν είναι υποχρεωτική στα σχολεία, ενώ η Λιθουανία βρίσκεται πολύ πίσω κι έχει επανειλημμένως κατακριθεί από την ΕΕ γι’ αυτό το θέμα.

Στην Κύπρο, η Εκκλησία δημιουργεί προσκόμματα, η κοινωνία είναι συντηρητική και τα παιδιά δεν είναι επαρκώς πληροφορημένα. Υπάρχει σύγχυση σε θέματα όπως η αντισύλληψη, η άμβλωση, η ομοφυλοφιλία καθώς επίσης και μεγάλη άγνοια για τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα. Ωστόσο, από το 2002 έχουν ξεκινήσει πιλοτικά προγράμματα διαφυλικής/σεξουαλικής αγωγής σε διάφορα γυμνάσια, που αφορούν παιδιά 14 έως 15 ετών.

Και μια ματιά στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού: στις ΗΠΑ, το μάθημα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης διδάσκεται στο Δημοτικό, ενώ ολοένα και περισσότερο εντάσσεται πλέον και στην ύλη του Νηπιαγωγείου (με την κατάλληλη προσαρμογή για τα παιδάκια, εννοείται). Η πολιτική  αυτή βέβαια συχνά διαφέρει από Πολιτεία σε Πολιτεία.

Στα καθ’ ημάς, τέλος, τα πράγματα είναι μάλλον γνωστά. Στο παρελθόν έγιναν κάποιες προσπάθειες ένταξης της σεξουαλικής αγωγής στην εκπαίδευση αλλά, λόγω αντιδράσεων, αποσύρθηκαν τελικά. Ο αριθμός των αμβλώσεων στη χώρα μας, παρόλο που τα τελευταία χρόνια έχει μειωθεί, είναι από τους υψηλότερους στην Ευρώπη και στον κόσμο. Υπολογίζεται ότι γίνονται περίπου 150.000 αμβλώσεις ετησίως, ενώ το 25% αυτών αφορά νεαρά κορίτσια κάτω των 16 ετών.

Η θλιβερή πραγματικότητα είναι ότι, εκτός από κάποιες ελάχιστες αναφορές στο αναπαραγωγικό σύστημα του ανθρώπου στο βιβλίο «Ερευνώ και Ανακαλύπτω» της ΣΤ’ Δημοτικού και αντίστοιχα στο βιβλίο Βιολογίας της Α’ Γυμνασίου και της Α’ Λυκείου, που πόρρω απέχουν από το να θεωρηθούν σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, το μάθημα της σεξουαλικής αγωγής λάμπει δια της απουσίας του από το σχολικό πρόγραμμα. Εν έτει 2018…

Πιστεύω ότι όλοι οι ιεράρχες δεν είναι «άγιοι» Αμβρόσιοι και Σεραφείμ! Ασφαλώς υπάρχουν και οι πεφωτισμένοι, που όμως ζουν στην αφάνεια και δεν αρθρώνουν λόγο. Σέβομαι την Εκκλησία, γιατί σε δύσκολους καιρούς στάθηκε κοντά στο ποίμνιο και το βοήθησε. Όμως, ποτέ μου δεν θα καταλάβω πώς, ενώ ο Χριστός υπήρξε μέγιστος επαναστάτης με ρηξικέλευθο λόγο και έργο, η Εκκλησία κατέληξε εγκλωβισμένη σε σκοταδιστικές αγκυλώσεις στα χέρια αμόρφωτων και μικρόνοων ιερωμένων, αποτελώντας τροχοπέδη σε κάθε μορφής πρόοδο! Επίσης, δεν θα καταλάβω ποτέ γιατί η Εκκλησία, όντας κράτος εν κράτει, πρέπει να έχει λόγο στο εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο εδώ και δεκαετίες μάταια προσπαθεί να απαγκιστρωθεί απ’ αυτήν. Το πόσο σημαντικός είναι ο διαχωρισμός Εκκλησίας και Κράτους μας το έχει αποδείξει η Ιστορία. Δεν είναι καθόλου εύκολο, φαίνεται, για την εκάστοτε πολιτική εξουσία να πατήσει πόδι και να χάσει τόσες ψήφους! Αλλιώς δεν μπορώ να το εξηγήσω.

Όσο για την πρόταση των σαράντα δύο βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ - μετά την απογοήτευση που μας κέρασε αυτό το κόμμα που θα έσκιζε τα μνημόνια στο Σύνταγμα! – έχω να πω ένα μεγάλο «μπράβο!» Αν καταφέρετε να ξεπεράσετε την αντίδραση, να αφήσετε πίσω τον συντηρητισμό, απ’ όπου κι αν προέρχεται και να σπάσετε τα ταμπού, σας αξίζουν συγχαρητήρια! Ας γίνει ένα βήμα προόδου τουλάχιστον σ’ αυτό το τόσο σημαντικό θέμα!

Γιατί πρέπει να λέμε τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη…

Info

Μάθημα σεξουαλικής αγωγής από το Δημοτικό ζητούν 42 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ

Policies for Sexuality Education in the European Union

Sexuality Education in Europe: An Overview of Current Policies

Η σεξουαλική αγωγή στην Κύπρο