Κλειστές και ανοικτές κοινωνίες - Του Απόστολου Βεργή*
Στις αγχωμένες – κυνηγημένες κοινωνίες κορυφώνεται η ανάγκη της εμφανίσεως του απολύτου με τη μορφή του λυτρωτή. Η ανάγκη αυτή εμφανίζεται με δυο μορφές: ως θεός και ως ηγέτης. Άραγε, τι κοινωνίες ειν’ αυτές; Είναι σαφώς κοινωνίες απομονωμένες, φτωχές, πιεσμένες από πολλούς εχθρούς, στρεσαρισμένες από φύση και ανθρώπους. Καταφυγή αυτών των κοινωνιών είναι πρώτα (και ενστικτωδώς) το «υπέρτατο», δηλαδή ο θεός και ακολούθως η αναζήτηση ενός ηγέτη, είτε με την μορφή επαναστάτη, είτε με την μορφή του καλού διαχειριστή – συνήθως καταλήγουν στον λαϊκιστή ή και στον τύραννο (πολλές φορές αυτά τα δυο ταυτίζονται).
Αντιθέτως στις ανοικτές κοινωνίες οι φωνές είναι πολλές και οι θεοί (είτε μέσω της ανεξιθρησκείας, είτε μέσω πολυθεϊστικών θρησκειών) επίσης, ενώ η δημοκρατία δίνει μία ευρύτητα στην εξουσία, εξάγοντας από το Είναι της την απολυτότητα του εν.
Καθόλου τυχαίο δε, είναι το ότι οι κοινωνίες που κλείνονται, είναι κοινωνίες που στην αρχή τους βρίσκεται το εν: ο μονάρχης, ο τύραννος, ο αρχηγός, ο πατερούλης – βλέπε ολοκληρωτισμός. Ολοκληρωτισμός ως ανάγκη των όχλων (κάποτε και ολόκληρων λαών) να αναθέτουν τις ευθύνες τους, παραχωρώντας κάμποση ελευθερία. Μήπως τέτοιες κοινωνίες είναι κοινωνίες που (στην πραγματικότητα) βρίσκονται σε διάλυση; Σαφώς! Και είναι ο φόβος που ευθύνεται γιαυτό: Δείτε την περίπτωση της Κωνσταντινουπόλεως πριν απ’ την πτώση. Οι εναπομείναντες κάτοικοι ανάθεταν τα πάντα στον αυτοκράτορα και στον θεό (όπου θεός, στην πραγματικότητα: κάτι απρόοπτο που ίσως άλλαζε τα πάντα). Φευ, ο αυτοκράτορας από μόνος του και οι ελάχιστοι υπερασπιστές, κυρίως Γενοβέζοι , ήταν ελάχιστοι για να αντέξουν τις ορδές και ο θεός ασχολούνταν με άλλα πράγματα εκείνες τις ημέρες.
Από την άλλη, οι δημοκρατικές (ανοικτές) κοινωνίες πάσχουν απ’ την υπερβολή και τον λαϊκισμό – εδώ το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα καταστροφής λόγω λαϊκισμού είναι η Σικελική εκστρατεία και οι ενέργειες του τραγικού Αλκιβιάδη, αλλά και η αποδοχή τους από τον λαό της Δημοκρατικής Αθήνας (μεγάλη και η ευθύνη του λαού σε τέτοιες περιπτώσεις).
Και σήμερα; Και σήμερα, αλήθεια, δεν έχουμε τέτοιες περιπτώσεις; Απ’ την Αθήνα μέχρι το Βερολίνο και από 'κει μέχρι την Βόρεια Κορέα και την Ιερουσαλήμ οι δρόμοι της ανθρωπότητας είναι οι ίδιοι. Τι θέλουμε; Εάν όλοι οι λαοί κλείσουν τις πόρτες τους (ανάγκη), από τη μία θα υπάρχει λύτρωση για κάθε έναν απ’ αυτούς· όμως δεν θα υπάρχει ανθρωπότητα και στην Ευρώπη πρέπει, αυτό το πράγμα, να το αξιολογήσουν οι υπεύθυνοι ως κάτι εξαιρετικά επείγον – διαφορετικά η διάσπαση θα γίνει μονόδρομος - και πίσω της το χάος.
* Συγγραφέας - Ποιητής
Δείτε καρέ-καρέ τη σφαγή στο Κοντομαρί Χανίων από τους Γερμανούς - Η ιστορία του Franz Peter Weixler
- Δημοφιλέστερα
