Από τις μάζες στους όχλους - Του Απόστολου Βεργή*

Η αναδόμηση των τάξεων ή η αντικατάσταση αυτών δημιουργικά, με καινούριες τάξεις να έρχονται για να καλύψουν τα κενά, εκμεταλλευόμενες την όποια παρακμή των υπαρχόντων, είναι μια συνιστώσα κίνηση από αυτές από τις οποίες συνθετικά προκύπτει ως συνισταμένη η κίνηση της ιστορίας.

Οι καταρρεύσεις τάξεων και τρόπων ζωής δημιουργούν πεδία δράσης: Μάζες έτοιμες να στρατευθούν, να καταστρέψουν. Είν’ τα κοινά προβλήματα που κινούν το όλο σύστημα: α) δένουν τα άτομα των μαζών μεταξύ τους, β) δένουν τις μάζες με την εξουσίες, γ) δένουν τις μάζες με τους αρχηγούς (και τα σχοινιά με τα οποία κατασκευάζονται οι δεσμοί είναι οι προπαγάνδες). Και στα όριά τους, φανατιζόμενες οι μάζες μετατρέπονται σε όχλους: από βουβά και απογοητευμένα σύνολα ατόμων μετατρέπονται σε σύνολα-καταστροφείς.

Οι όχλοι αγαπούν τη λεγόμενη καζούρα και ξεφεύγοντας από το λεκτικό επίπεδο αγαπούν και την απρόσωπη τη βία – ειδικά δε όταν καλύπτονται από παραπετάσματα εξουσιών τις οποίες υποστηρίζουνε θερμά και τις ακολουθούνε. Έτσι, παραβλέπονται ή και καθαγιάζονται στυγερά εγκλήματα, τέτοια, που κάθε λογικός άνθρωπος όταν διαβάζει για αυτά στην ιστορία οργίζεται κι ανατριχιάζει – αρκεί να θυμηθεί κανείς την (ουσιαστικά) δολοφονία του Ναζωραίου από τον Εβραϊκό όχλο.

Διότι το πρόβλημα είναι οι εξουσίες, οι συχνότατα ύποπτες εξουσίες – οι ασταθείς μάζες τις στηρίζουνε για να προστατευτούν (η ανάγκη προστασίας των μαζών είναι μια πάγια ανάγκη), στην πραγματικότητα στηρίζοντας: μη επανάσταση. Αλλά, και η μη δομημένη επανάσταση εντέλει οδηγεί σε αδιέξοδα, προωθώντας το λούμπεν στοιχείο και τον λαϊκισμό, όπως και (τυχοδιωκτικώ τω τρόπω) την αποδοχή από το κοινό παρα-ιδεών και παρα-προσωπικοτπητων ως αυθεντίες.

Η χειραγώγηση είναι το επόμενο βήμα, με την εμφύτευση στα άτομα της πίστεως – ταυτοχρόνως με την αναστολή της σκέψης. Και τα υποκείμενα να ταυτίζονται με τις μάζες και τις κινήσεις τους οι οποίες είν’ ακόλουθες των αρχηγών. Τότε πια δεν υπάρχουν άτομα, υπάρχουν μαριονέτες τις οποίες συνήθως τις καθοδηγούν ολοκληρωτικές εξουσίες (κάθε μορφής ολοκληρωτισμού), ελέγχοντάς τες (τις μάζες), και ρίχνοντας τες πάνω στους “εχθρούς”, κάνοντάς τα άτομα που τις αποτελούν άψυχους χωροφύλακες πρώτα του εαυτού τους.

Η μαζοποίηση είναι μία διαδικασία δημιουργική και ήπια, σε αντίθεση με την οχλοποίηση που είναι κάτι άναρχο και οδηγεί αποκλειστικά στη βία· κι ως άναρχο είναι επικίνδυνο και για τους χειριστές της. Διότι, σε οριακές καταστάσεις, όχλοι οι οποίοι ανακαλύπτουν ότι έχουν εξαπατηθεί, εκδικούνται, επιστρέφοντας στους χειριστές τη βία – καθόλου τυχαίο το άσχημο (πολλές φορές εξευτελιστικό) τέλος πολλών δικτατόρων οι οποίοι είχανε υπάρξει και λαοφιλείς.

Γι' αυτό συνήθως, οι ολοκληρωτισμοί προτιμούν τις μαζοποιήσεις – τα ήπια χαρακτηριστικά τους, κάνουν πιο εύκολο τον έλεγχο των καταστάσεων σε δύσκολες στιγμές· άλλωστε, τα μέσα ελέγχου στην εποχή μας είναι άφθονα: ΜΜΕ, νομοθεσίες, κατευθυνόμενος συνδικαλισμός, κτλ…

* Συγγραφέας - Ποιητής