Η ανατίναξη της προδοτικής ΕΣΠΟ από την ΠΕΑΝ το 1942 - Του Τάσου Κοντογιαννίδη

Η πρώτη μεγάλη αντιστασιακή πράξη επί Γερμανικής κατοχής στην κατεχόμενη Αθήνα, που συγκλόνισε την Ευρώπη

Του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη

akontogiannidis@yahoo.gr

Φωτο: Το κτίριο της ΕΣΠΟ μεταβλήθηκε σε ερείπια

Τέτοιες μέρες του Σεπτέμβρη του  1942, η Αθήνα στέναζε κάτω από τη σκληρή ναζιστική κατοχή. Παιδιά και ηλικιωμένοι πεθαίνουν απο την πείνα και όσοι πονούν την πατρίδα αντιστέκονται, συλλαμβάνονται φυλακίζονται, βασανίζονται και εκτελούνται από τους Γερμανούς, ενώ κάποιοι δουλοπρεπείς ιδρύουν την προδοτική ΕΣΠΟ («Εθνική Σοσιαλιστική Πατριωτική Οργάνωση») και  συνεργάζονται μαζί τους. Ιδρυτής και αρχηγός της ο γιατρός Σπύρος Στεροδήμος με γραφεία στην γωνία Πατησίων και Γλάδστωνος. Στρατολογούν ανέργους φουκαριάρηδες για να συγκροτήσουν την ελληνική λεγεώνα που θα πολεμήσει στο πλευρό της Βέρμαχτ στο ρωσικό  μέτωπο.

Απο την άλλη πλευρά ιδρύεται, με πρωτεργάτη τον υποσμηναγό Κώστα Περρίκο η  ΠΕΑΝ με δραστήρια μέλη  -αρκετοί φοιτητές-: Αντώνης Μυτιληναίος, Θανάσης Σκούρας, Νίκος Μούρτος, Διονύσης Παπαδόπουλος, Δημήτρης Λόης, Τάκης Μιχαηλίδης, Σπύρος Γαλάτης, Γιάννης Κατεβάτης, Νώντας Σπηλιωτόπουλος, Ντίνος Αυγουστάτος, Στάθης Τουρνάκης, Σπύρος Στανωτάς, Νίκος Λάζαρης, και η σαμιώτισσα δασκάλα Ιουλία Μπίμπα.

Φωτο: Κώστας Περρίκος, ο αρχηγός της ΠΕΑΝ

Ο δαιμόνιος χιώτης αεροπόρος  Περρίκος, παρακολουθεί  τις κινήσεις της προδοτικής ΕΣΠΟ. Μπαινοβγαίνει στο κτήριο, μελετά, καταγράφει τους χώρους και καταστρώνει σχέδιο ανατίναξης. Ορίζει  ως ημερομηνία την Κυριακή 20 Σεπτεμβρίου 1942 γιατί θα γινόταν  γιορτή  και θα παρίσταντο Γερμανοί και μέλη της ΕΣΠΟ και αναθέτει την εκτέλεση του σχεδίου  στον  Αντώνη Μυτιληναίο.

Ιδού τι μου είπε το 2000 ο Αντώνης Μυτιληναίος, τρία χρόνια πριν πεθάνει:

«Την βόμβα την φτιάξαμε στο σπίτι της Ιουλίας Μπίμπα με 10 οκάδες δυναμίτη και δύο εμπυρεύματα. Την έφερε η Ιουλία μέσα σε ταγάρι σκεπασμένη με ραδίκια από την Κάνιγγος και την παρέδωσε σε μένα τον Γαλάτη και τον Λάζαρη. Την τοποθετήσαμε κάτω από το κλιμακοστάσιο, ανάψαμε τα δύο φυτίλια και βγήκαμε στην Πατησίων. Άναψα ένα τσιγάρο που ήταν το σύνθημα ότι όλα πήγαν καλά και έφυγα στο Αστόρια. Η ώρα ήταν 12 και 5΄ όταν ακούστηκε  μια δυνατή έκρηξη που συγκλόνισε όλη την περιοχή. Εκείνη τη στιγμή πετάχτηκε από τη χαρά της η Ιουλία μ’ αγκάλισε και με φίλησε...»

Φωτο: Η δασκάλα Ιουλία Μπίμπα, μετέφερε τη βόμβα

Από την  έκρηξη  το κτίριο σωριάζεται και ένα άσπρο πυκνό σύννεφο σκόνης απλώνεται στην Πατησίων. Κόσμος αλλόφρων  τρέχει δεξιά και αριστερά κι ένας ιερέας που τραυματίσθηκε, λέει με υπερηφάνεια «Δεν πειράζει που κτύπησα, αρκεί που αφανίστηκε η σφηκοφωλιά των προδοτών». Οι Γερμανοί τρέχουν ουρλιάζοντας, σήμαναν συναγερμό, γιατί νόμισαν πως επρόκειτο περί αεροπορικής επιδρομής.

Κάτω απο τα ερείπια του κτηρίου ετάφησαν 29 μέλη της ΕΣΠΟ με τον Στεροδήμο και 43 Γερμανοί αξιωματικοί και στρατιώτες αφού στον 3ο όροφο εστεγάζοντο υπηρεσίες της Λουφτβάφε. Τραυματίστηκαν επίσης πέντε Γερμανοί και  27 μέλη της ΕΣΠΟ.

Ο φόρος  αίματος  που επλήρωσε η ΠΕΑΝ  για την ανατίναξη της ΕΣΠΟ, υπήρξε βαρύτατος. Στις 11-11-1942 συλλαμβάνονται  στην Καλλιθέα 14 μέλη της και οδηγούνται στις φυλακές Αβέρωφ. Η σύλληψη τους έγινε  κατόπιν προδοσίας του μέλους της οργάνωσης, ενωμοτάρχη Πολύκαρπου Νταλιάνη. Τον βρήκαν  άλλα μέλη της ΠΕΑΝ στην οδό Παμίσου, στις 17-12-1942, τον ανέκριναν τον εκτέλεσαν και  πέταξαν  το πτώμα του σε  υπόνομο στη Νέα Σμύρνη.

Ο Αντώνης Μυτιληναίος διέφυγε  στη Μέση Ανατολή, ο Νίκος Λάζαρης δραπέτευσε, διέφυγε στο βουνό, κατετάγη στον ΕΔΕΣ και τον εκτέλεσε ο ΕΛΑΣ στα Δεκεμβριανά, ενώ  οι άλλοι  δικάζονται παραμονή πρωτοχρονιάς του 1943 στο Γερμανικό Στρατοδικείο στην αίθουσα του  Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός». Καταδικάζει  τρις εις θάνατο τον Περρίκο  και δις την Ιουλία Μπίμπα που ομολόγησε οτι αυτή μετέφερε την βόμβα. Εις θάνατον και ο φοιτητής Γαλάτης η ποινή του οποίου μετετράπη σε ισόβια και πέθανε νέος σε  στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Γερμανία.

Συγκλονιστική ήταν η απολογία του Περρίκου στο στρατοδικείο: «Είμαι Ελλην αξιωματικός κι έκανα το καθήκον μου, όπως θα το έκανε κάθε γερμανός αξιωματικός για τη δική του πατρίδα».

Τα χαράματα της 4-2-1943 ένα γερμανικό καμιόνι μεταφέρει από τις φυλακές Αβέρωφ τους Περρίκο, Λόη, Παπαδόπουλο, Σκούρα και Κατεβάτη στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής, όπου εκτελούνται από τους Γερμανούς φωνάζοντας «Ζήτω η Ελλάς!». Η Ιουλία Μπίμπα άρρωστη μεταφέρεται στη Γερμανία και εκτελείται δι’ αποκεφαλισμού επειδή δεν υπήρχε λαιμητόμος στην Ελλάδα!

Φωτο: Σκούρας και Λόης εκτελέστηκαν στην Καισαριανή

O Περρίκος άφησε πίσω του δύο κόρες  κι ένα  γιό, τον Δημήτρη τον οποίο σπούδασε ο Σπύρος Σκούρας, αδελφός του εκτελεσμένου Θανάση, ιδιοκτήτης της αμερικανικής κινηματογραφικής εταιρίας «Τουέντιθ  Σέντσιουρι φόξ». Εξελίχθηκε σε κορυφαίο στέλεχος του ΟΗΕ και ως χημικός ερεύνησε  την ύπαρξη χημικών όπλων στα οπλοστάσια του Σαντάμ Χουσείν στο Ιράκ και απεφάνθη τότε ότι δεν υπήρχαν!