Ελευθερία - Του Γιάννη Γκλάβατου

Μεγάλος, ύψιστος, λόγος τελευταία περί «ελευθερίας»! Σε πολλές των περιπτώσεων το κάθε πρόσωπο, δίνει και την δική του ερμηνεία σε αυτή την έννοια. Ερμηνεία εντελώς υποκειμενική και μεταλλασσόμενη αναλόγως των περιστάσεων και του ιδιοτελούς συμφέροντος. Πάνω – κάτω ή ίδια προσέγγιση ακολουθείται και με την έννοια «δικαίωμα». Μάλλον χωρίς κανένα δικαίωμα, πλήθος πολιτών αυθαιρετούμε επί της σημασίας της λέξεως… «δικαίωμα». Στον αντίποδα, η λέξη καθήκον όπως και η λέξη υποχρέωση (ως παράγωγο επί του δικαιώματος), σπάνια αναφέρονται. Εκτός βέβαια από τις αναφορές περί των υποχρεώσεων των «άλλων».

Μεσούσης της κρίσης (και δεν αναφερόμαστε μόνο στην οικονομική κρίση), το σχετικό, κινούμενο από μη αγαθούς σκοπούς και πρυτανευούσης της βλακείας  σε πολλές εκφάνσεις του, προσπαθεί να απολυτοποιήσει την σχετικότητά του.

Για να το πούμε πιο απλά… πολλοί εξ ημών των πολιτών της πολύπαθης αυτής όσο και όμορφης χώρας, προσπαθούμε να αναγορεύσουμε τους εαυτούς μας σε  βασιλιάδες της αλήθειας, πρίγκιπες της ορθής σκέψης, ηγέτες της ηθικής, πρυτάνεις  της φιλοσοφίας και σε τελική ανάλυση, άρχοντες του σύμπαντος…

Και η «κρίση» θρέφεται με όλα τα παραπάνω, μεγαλώνει και γιγαντώνεται…

Θεριεύει! Και γίνεται μεγαλύτερο θηρίο και από μας τους ίδιους.

Και γεννιέται η ερώτηση: Πώς να νικήσεις ένα εχθρό που εσύ τον ταΐζεις;

Και  κοιμόμαστε τον ύπνο δικαίου… ενώ ίσως δεν είμαστε και τόσο δίκαιοι, διότι ο δίκαιος, εκτός των άλλων, ταυτίζει την θεωρία( θέση, άποψη, ιδεολογία  και πίστη), με την πράξη. Με τον καθημερινό βίο… Απλά πράγματα!

Ένας από τους μεγάλους δασκάλους των χρόνων του παρελθόντος που θαυμάζουμε μας διδάσκει γράφοντας, περί της βασικής αρχής της δημοκρατικής πολιτείας, η οποία αρχή είναι η ελευθερία: «Βασική αρχή της δημοκρατικής πολιτείας είναι η ελευθερία (αφού αυτό συνηθίζουν να λένε, καθώς, όπως πιστεύουν, μόνο σε τούτο το πολίτευμα μετέχουν της ελευθερίας· διότι τούτο στοχάζεται κάθε δημοκρατία)· της ελευθερίας δε το ένα μέρος είναι το εκ περιτροπής να άρχεσαι και να άρχεις. Γιατί και το δίκαιο το δημοκρατικό είναι το να είναι ίσοι οι πολίτες με βάση τον αριθμό και όχι την αξία, και αφού το δίκαιο έχει έτσι, αναγκαστικά το πλήθος είναι κυρίαρχο, και αυτό που θα φανεί στους περισσότερους, αυτό αποτελεί τον επιδιωκόμενο σκοπό και αυτό είναι το δίκαιο, αφού λένε πως όλοι οι πολίτες πρέπει να είναι ίσοι αναμεταξύ τους». Συνεχίζοντας πιο κάτω ο δάσκαλος αναφέρει: «(…)  Με τα μέχρι στιγμής και δεδομένου ότι η εξουσία έχει αυτά τα γνωρίσματα, δημοκρατικά είναι τα ακόλουθα: το να εκλέγουν τις αρχές όλοι οι πολίτες από όλους τους πολίτες, το να άρχουν όλοι καθενός και καθένας εκ περιτροπής όλων, το να είναι κληρωτές οι αρχές ή όλες ή όσες δεν έχουν ανάγκη από εμπειρία και τέχνη, το να μη δίδονται τα αξιώματα με βάση το εισόδημα ή έστω από το μικρότερο δυνατό, το να μην καταλαμβάνει ο ίδιος πολίτης το ίδιο αξίωμα δύο φορές ή τουλάχιστον λίγες ή λίγα αξιώματα, με εξαίρεση αυτά που αφορούν τον πόλεμο, το να είναι ολιγοχρόνιες οι αρχές ή όλες ή όσες ενδέχεται, το να δικάζουν όλοι και από όλους εκλεγμένοι και για όλα ή για τα περισσότερα και τα μεγαλύτερα και τα σοβαρότερα ζητήματα, π.χ. περί λεπτομερή ελέγχου λογαριασμών, περί πολιτεύματος, περί ιδιωτικών συμβάσεων, το να είναι κυρίαρχη η εκκλησία του δήμου για όλα τα ζητήματα, καμία δε αρχή κυρίαρχη  κανενός ή όσο το δυνατόν για τα λιγότερα, ή έστω κυρίαρχη για τα μεγαλύτερα).1

Στην θρησκεία μας επίσης τονίζεται η ελευθερία της βούλησης ως προς την προσωπική σωτηρία μας. Ο γνήσιος χριστιανός τελεί εν πλήρη ελευθερία. Η ελευθερία, τo αυτεξούσιο δηλαδή, αποτελεί στοιχείο της «κατ’ εικόνα Θεού» δημιουργίας του ανθρώπου. Η έννοια της ελευθερίας στην διδασκαλία του Ιησού δεν έχει την έννοια της αυτονομίας, αλλά της ετερονομίας. Η ελευθερία ορίζεται στη σχέση του ανθρώπου με το Θεό, με το συνάνθρωπο και το περιβάλλον του. Αυτή η σχέση δεν είναι τίποτε άλλο από μια σχέση αγάπης.

Χωρίς αγάπη δεν υπάρχει ελευθερία.

Εξάλλου είναι σαφές πως δεν μπορεί να ισχυρίζεται κάποιος πως αγαπά τον Θεό, χωρίς να αγαπά (ουσιαστικά και όχι υποκριτικά) τον συνάνθρωπό του.

Ποια είναι σχέση των αμέσως παραπάνω που αναφέραμε με την σημερινή πραγματικότητα; Όταν πχ βλέποντας ένα συνάνθρωπό μας να ψάχνει στα σκουπίδια, αντί να σπεύσουμε προς αρωγή του(ακόμη και το ελάχιστο, δηλαδή έστω και δύο λόγια στήριξης και συμπάθειας έχουν αποτέλεσμα), εμείς σκεπτόμαστε χαριεντιζόμενοι: «Εγώ μια χαρά είμαι! Δεν ψάχνω στα σκουπίδια!».

Έτσι λοιπόν, όπως προαναφέραμε, ταΐζουμε το κτήνος που μας τρώει, χωρίς οίκτο.

Προφανώς ο γήινος χρόνος μας δόθηκε για να πάψουμε να προσφερόμαστε ως βορά στο τέρας, που υπάρχει μέσα μας, ώστε όσο είναι δυνατόν αυτό να πάψει να υπάρχει και  να θρέψουμε και μεγαλώσουμε ως κόσμημα την ψυχής μας.

Να της δείξουμε, στρέφοντας τα μάτια της ψηλά, τον δρόμο που ποθεί.

Την άνωθεν όδευση.

Εκεί που βρίσκεται η πραγματική φύση της.

Υποσημείωση

1. Αριστοτέλους Πολιτικά (1317a.40)

Μετάφραση – απόδοση κειμένου: Κότσαλης Γεώργιος.

Το κείμενο στην αρχική μορφή της συγγραφής έχει ως εξής: Ὑπόθεσις μὲν οὖν τῆς δημοκρατικῆς πολιτείας ἐλευθερία (τοῦτο γὰρ λέγειν εἰώθασιν͵ ὡς ἐν μόνῃ τῇ πολιτείᾳ ταύτῃ μετέχοντας ἐλευθερίας· τούτου γὰρ στοχάζεσθαί φασι πᾶσαν δημοκρατίαν)· ἐλευθερίας δὲ ἓν μὲν τὸ ἐν μέρει ἄρχεσθαι καὶ ἄρχειν. καὶ γὰρ τὸ δίκαιον τὸ δημοτικὸν τὸ ἴσον ἔχειν ἐστὶ κατ΄ ἀριθμὸν ἀλλὰ μὴ κατ΄ ἀξίαν͵ τούτου δ΄ ὄντος τοῦ δικαίου τὸ πλῆθος ἀναγκαῖον εἶναι κύριον͵ καὶ ὅ τι ἂν δόξῃ τοῖς πλείοσι͵ τοῦτ΄ εἶναι τέλος καὶ τοῦτ΄ εἶναι τὸ δίκαιον· (…)Τούτων δ΄ ὑποκειμένων καὶ τοιαύτης οὔσης τῆς ἀρχῆς τὰ τοιαῦτα δημοτικά͵ τὸ αἱρεῖσθαι τὰς ἀρχὰς πάντας ἐκ πάντων͵ τὸ ἄρχειν πάντας μὲν ἑκάστου ἕκαστον δ΄ ἐν μέρει πάντων͵ τὸ κληρωτὰς εἶναι τὰς ἀρχὰς ἢ πάσας ἢ ὅσαι μὴ ἐμπειρίας δέονται καὶ τέχνης͵ τὸ μὴ ἀπὸ τιμήματος μηθενὸς εἶναι τὰς ἀρχὰς ἢ ὅτι μικροτάτου͵ τὸ μὴ δὶς τὸν αὐτὸν ἄρχειν μηδεμίαν ἢ ὀλιγάκις ἢ ὀλίγας ἔξω τῶν κατὰ πόλεμον͵ τὸ ὀλιγοχρονίους εἶναι τὰς ἀρχὰς ἢ πάσας ἢ ὅσας ἐνδέχεται͵ τὸ δικάζειν πάντας καὶ ἐκ πάντων καὶ περὶ πάντων͵ ἢ περὶ τῶν πλείστων καὶ τῶν μεγίστων καὶ τῶν κυριωτάτων͵ οἷον περὶ εὐθυνῶν καὶ πολιτείας καὶ τῶν ἰδίων συναλλαγμάτων͵ τὸ τὴν ἐκκλησίαν κυρίαν εἶναι πάντων͵ ἀρχὴν δὲ μηδεμίαν μηθενὸς ἢ ὅτι ὀλιγίστων ἢ τῶν μεγίστων κυρίαν.