Ο αγώνας για τη γυναικεία ψήφο - Οι πρώτες Ελληνίδες φεμινίστριες

Είναι κοινός τόπος πλέον ότι η παρακμή του πολιτικού συστήματος της χώρας μας και οι επίορκοι και διεφθαρμένοι εθνοπατέρες που καταχράστηκαν την ψήφο μας  έχουν - όχι άδικα -  προκαλέσει την απόλυτη δυσπιστία όλων μας προς κάθε πολιτικό και κόμμα και εν τέλει την αποστροφή μας προς την κάλπη. Εάν πάντως ο γυναικείος πληθυσμός γνώριζε τους αγώνες που έκαναν οι γυναίκες παλαιότερων γενεών για να αποκτήσουμε όλες σήμερα το δικαίωμα της ψήφου, νομίζω ότι ούτε μία δεν θα παρέλειπε να ασκήσει το εκλογικό της δικαίωμα.

Πράγματι, την εποχή του Μεσοπολέμου η γυναικεία ψήφος ήταν όνειρο άπιαστο ακόμα και για τις πιο πρωτοποριακές γυναίκες, ενώ  στους άνδρες ακουγόταν ως ανέκδοτο, δίνοντάς τους τροφή για περιπαικτικά σχόλια. Όσο όμως ο Τύπος της εποχής ειρωνεύεται τις γυναικείες διεκδικήσεις, τόσο περισσότερο πεισμώνουν τα φωτισμένα γυναικεία μυαλά – οι πρώτες φεμινίστριες – όπως η Αύρα Θεοδωροπούλου, η Καλιρρόη Σιγανού Παρρέν και η Μαρία Νεγρεπόντη, που προσπαθούν με κάθε τρόπο να οργανώσουν το γυναικείο κίνημα αφυπνίζοντας τις Ελληνίδες.

Όλα ξεκίνησαν από τη Βρετανία, όταν ο υπέρμαχος των γυναικείων δικαιωμάτων Τζον Στιούαρτ Μιλ εισήγαγε πρώτη φορά την ιδέα του δικαιώματος ψήφου στις γυναίκες σε σχετική προκήρυξη που παρουσίασε στο βρετανικό εκλογικό σώμα το 1865, καλλιεργώντας το έδαφος για το γυναικείο κίνημα.

Το 1903 ιδρύεται στη Βρετανία η πρώτη γυναικεία οργάνωση διεκδικήσεων, η «Women’s Social and Political Union», που υιοθετεί την πάλη. Γυναίκες ξεχύνονται στους δρόμους, διαδηλώσεις ταράζουν την καθημερινή ζωή του Λονδίνου, ενώ πολλές συλλαμβάνονται. Η εφημερίδα Daily Mail ονόμασε τις γυναίκες αυτές υποτιμητικά σουφραζέτες (suffrage σημαίνει "δικαίωμα ψήφου") και είναι εκείνες που όχι μόνο θα ταράξουν τα ήσυχα νερά του ανδρικού κατεστημένου, αλλά θα ξεσηκώσουν και το γυναικείο πληθυσμό όλων των υπολοίπων χωρών, που η μία μετά την άλλη αρχίζουν να αποκτούν το πολυπόθητο δικαίωμα. Η Νέα Ζηλανδία, ωστόσο, ήταν η πρώτη αυτοδιοικούμενη χώρα που εκχώρησε ψήφο στις γυναίκες το 1893, όταν επιτράπηκε σε όλες τις γυναίκες άνω των εικοσιενός ετών να ψηφίσουν στις κοινοβουλευτικές εκλογές.

Στη χώρα μας, όπου – αν εξαιρέσει κανείς την ανώτερη αστική τάξη - η γυναίκα ως επί το πλείστον ήταν αγράμματη και εξαρτημένη από τον άνδρα και  δεν είχε καμία οικονομική αυτοτέλεια που θα της επέτρεπε να τεθεί επικεφαλής της ζωής της, το γυναικείο κίνημα είχε να παλέψει με αντιλήψεις πολύ βαθιά ριζωμένες στη νοοτροπία του κόσμου. Παρ’ όλα αυτά, στις 8 Μαρτίου του 1887 κυκλοφορεί το πρώτο φύλλο της «Εφημερίδος των Κυριών» από την πρώτη ελληνίδα φεμινίστρια την Καλιρρόη Σιγανού Παρρέν, (φωτο δεξιά) που ταυτόχρονα υπήρξε και η πρώτη Ελληνίδα δημοσιογράφος.

Η ημερομηνία δεν ήταν τυχαία: στις 8 Μαρτίου 1857, στη Νέα Υόρκη, έλαβε χώρα μια μεγάλη διαδήλωση των εργατριών κλωστοϋφαντουργίας, οι οποίες ζητούσαν καλύτερες συνθήκες εργασίας. Η αστυνομία συμπεριφέρθηκε με ιδιαίτερη σκληρότητα στις γυναίκες εκείνες, η διαδήλωση πνίγηκε στο αίμα, έγιναν συλλήψεις, ενώ ακολούθησαν μαζικές απολύσεις.

Στο μεταξύ, η ίδια η Παρρέν διδάσκει και στο Ζάππειο Παρθεναγωγείο στην Αδριανούπολη της Θράκης, απ’ όπου ξεκινούν διάφορα φεμινιστικά κινήματα, που αργότερα έρχονται στην Αθήνα. Έχουν ήδη αρχίσει, άλλωστε, να λειτουργούν γνωστά παρθεναγωγεία που στόχο έχουν τη μόρφωση των Ελληνίδων. Δυστυχώς όμως σ’ αυτά σπουδάζουν μόνο τα πιο εύπορα κορίτσια των καλών οικογενειών. Κατανοώντας το πρόβλημα αυτό και ρίχνοντας μια ρηξικέλευθη ματιά στο μέλλον, η Παρρέν ιδρύει το 1890 το Σχολείο της Κυριακής, για τις αγράμματες και άπορες γυναίκες, ενώ το 1911 πρωτοστατεί στην ίδρυση του Λυκείου των Ελληνίδων.

Οι καιροί που θ’ ακολουθήσουν δεν θα είναι μόνο δύσκολοι για τη χώρα μας, αλλά και για ολόκληρο τον πλανήτη: παγκόσμια οικονομική κρίση, Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, μικρασιατική καταστροφή. Η γυναίκα αναγκάζεται να μπει στην παραγωγή, αναζητώντας μεροκάματο για επιβίωση και διεκδικεί κι αυτή ίσα δικαιώματα με τον άνδρα στην εργασία και την κοινωνία.

Ας ρίξουμε όμως μια ματιά στο παρακάτω (απίστευτο!) κείμενο, που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Νέα Ημέρα» της 20ης Μαρτίου 1928:

«…Ορισμένα τινά Ελληνικά θήλεα ζητούν να δοθή ψήφος εις τας γυναίκας. Σχετικώς με το ίδιον τούτο θέμα διαπρεπέστατος επιστήμων είχεν άλλοτε αναπτύξει από του βήματος της Βουλής το επιστημονικώς πασίγνωστον, άλλως τε, γεγονός ότι παν θήλυ διατελεί εις ανισόρροπον και έξαλλον πνευματικήν κατάστασιν ωρισμένας ημέρας εκάστου μηνός… Νεώτεραι και ακριβέστεραι έρευναι καταδείκνυσιν ότι ου μόνον ωρισμένας ημέρας, αλλά δι’ όλου του μηνός τελούσιν άπαντα τα θήλεα εις πνευματικήν και συναισθηματικήν ανισορροπίαν, τινά δε μετρίαν, τα πλείστα δε σφοδροτάτην και ακατάσχετον, άτε και παντοιοτρόπως εκδηλουμένων και κλιμακουμένων συν τω χρόνω… Επειδή εν τούτοις αι ημέραι αύται, δεν συμπίπτουν ως προς όλα τα θήλεα, είναι αδύνατον να ευρεθή ημέρα πνευματικής ισορροπίας και ψυχικής γαλήνης όλων των θηλέων, ώστε την ευτυχή εκείνην ημέραν να ορίζονται αι εκάστοτε εκλογαί. Η γυναικεία συνεπώς ψήφος είναι πράγμα επικίνδυνον, άρα αποκρουστέον».

Την ίδια χρονιά, ωστόσο, η Αύρα Θεοδωροπούλου, (φωτο κάτω), γράφει στον «Αγώνα της Γυναίκας», δίνοντας τη δική της πληρωμένη απάντηση:

«Ζητούμε την ψήφο

1)Γιατί είμαστε κι εμείς όπως και οι άντρες μέλη μιας δημοκρατίας που πρέπει να στηρίζεται στην ελεύθερη θέληση όλων των πολιτών, ανδρών και γυναικών.

2)Γιατί η ψήφος είναι το ισχυρότερο μέσο με το οποίο μπορούμε να υποστηρίζουμε τα ιδιαίτερά μας συμφέροντα ως γυναίκες.

3)Γιατί όλοι οι νόμοι που αφορούν το παιδί ρυθμίζονται ως τώρα σύμφωνα με την ανδρική αντίληψη…

4)Γιατί όλα τα οικονομικά ζητήματα που αποφασίζονται στη Βουλή συνδέονται στενότατα με την οικιακή οικονομία…

5)Γιατί με τα πολιτικά δικαιώματα θα αποκτήσει η γυναίκα την αντίληψη της κοινωνικής ευθύνης...»

Οι πιέσεις για τη γυναικεία ψήφο ωστόσο, γίνονται ολοένα και εντονότερες και μπορούμε να πούμε ότι το πρώτο βήμα έγινε το 1930, όταν επί κυβερνήσεως Βενιζέλου, αναγνωρίστηκε το δικαίωμα ψήφου με τόσο περιοριστικούς όρους, όμως, που ήταν μάλλον δώρον άδωρον! Ίσχυε μόνο για τις δημοτικές εκλογές, αφορούσε μόνο το δικαίωμα του εκλέγειν και όχι του εκλέγεσθαι και το δικαιούντο μόνο οι εγγράμματες Ελληνίδες και οπωσδήποτε άνω των 30 ετών.

Πράγματι, το 1934, οι γυναίκες καλούνται να ψηφίσουν στις δημοτικές εκλογές για πρώτη φορά. Πόσες όμως Ελληνίδες ήξεραν γράμματα; Το 70% ήταν αναλφάβητες. Κι έτσι, εκείνες που ψήφισαν σε ολόκληρη τη χώρα δεν ξεπερνούσαν τις 240!

Τελικά, το δικαίωμα της γυναικείας ψήφου κατοχυρώνεται επιτέλους στο Σύνταγμα του 1952. Το 1953 εκλέγεται η πρώτη Ελληνίδα βουλευτής, Ελένη Σκούρα και για πρώτη φορά ο θηλυκός πληθυσμός θα προσέλθει ισότιμα με τον ανδρικό στις κάλπες των βουλευτικών εκλογών  της 19ης Φεβρουαρίου 1956.