Η Γκρέτα κι εγώ - Της Σώτης Τριανταφύλλου

Πρέπει να συμφωνήσουμε σε τούτο: υπάρχει επείγουσα ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος. Κι ότι οι εχθροί της Γκρέτα Τούνμπεργκ είναι οι χειρότεροι άνθρωποι στον πλανήτη

Η Σώτη Τριανταφύλλου γράφει για το φαινόμενο Γκρέτα Τούνμπεργκ και τα προβλήματα τα οποία παριστάνουμε ότι δεν βλέπουμε.

Παρακολουθώ τη 16χρονη Γκρέτα Τούνμπεργκ που αρνείται να ταξιδέψει με αεροπλάνο και διασχίζει αυτές τις μέρες τον Ατλαντικό με σκάφος ηλιακής ενέργειας. Μες στη σιωπή του δωματίου με κατακλύζουν σκέψεις και ανησυχίες για το περιβάλλον που συχνά παίρνουν διαστάσεις έμμονης ιδέας σαν εκείνες της Γκρέτα. Αλλά σπανίως το ομολογώ. Και γι’ αυτό, αν και αναγνωρίζω ότι έχει σηκώσει το βάρος του κόσμου στους ώμους της ―αν ήμουν μητέρα της θα είχα φρικάρει― νιώθω πως κάποιος πρέπει να κάνει τη βρόμικη δουλειά. Να ξυπνήσει τον χαζο-Homo sapiens από την παραζάλη των πλαστικών και την οπισθοδρομικότητα του πετρελαίου. Το πρόβλημα ανάμεσα στην Γκρέτα και σε όλους εμάς είναι ότι είμαστε τόσο ανίκανοι, τόσο ασυνείδητοι, τόσο για τα μπάζα, ώστε ένα κοριτσάκι μπαίνει μπροστά και προσπαθεί να μας συνετίσει και να μας οδηγήσει. Όποιος διαμαρτύρεται επειδή η Γκρέτα είναι παιδί που παίζει τον Μεσσία ας αναρωτηθεί για τη δική του νοητική ηλικία.

GRETA THUNBERG © EPA/ANDY RAIN

Η Γκρέτα έγινε ένα φαινόμενο, κάτι που αυτό φαντάζομαι ότι βλάπτει την ίδια: αν καταλαβαίνω καλά, οι αγώνες της την έχουν απομακρύνει από το σχολείο και την έχουν εκθέσει στις δυο εξίσου εξοντωτικές πλευρές της δημοσιότητας· στην αποθέωση (the Great Greta) και στα δηλητηριώδη σχόλια, στις επιθέσεις από ενηλίκους. Αλλά, όπως είπα, λίγο απέχω απ' όσα σκέφτεται και κάνει: απλώς, δεν έχω την κατάλληλη ψυχοσύνθεση (ίσως τον ψυχαναγκασμό, τη μανία) για να γίνω σταυροφόρος. Τούτου λεχθέντος, προσθέτω ότι είμαι εναντίον του σχολικού ακτιβισμού και των κινημάτων ανηλίκων σε πλαίσιο δημοκρατίας. Εδώ πάντως δεν πρόκειται για καταλήψεις σχολείων από πρώιμους συνδικαλιστές που ονειρεύονται να γίνουν πρωθυπουργοί κρατιδίων· πρόκειται για την προβολή παγκόσμιων προβλημάτων τα οποία παριστάνουμε ότι δεν βλέπουμε. Έχουμε την αυταπάτη ότι δεν αφορούν το παρόν αλλά ένα μακρινό μέλλον κι ότι η αντιμετώπισή τους θα επηρεάσει αρνητικά τις μεγάλες επιχειρήσεις και την ίδια μας την άνεση και ευκολία.

Μέσα λοιπόν από το φαινόμενο Γκρέτα Τούνμπεργκ σκέφτομαι τα εξής: πρώτον το ότι, ναι μεν ένα 16χρονο δεν μπορεί να συλλάβει την πολυπλοκότητα προβλημάτων που σχετίζονται με το περιβάλλον (και σ’ αυτό συμφωνώ πάνω-κάτω με τους επικριτές της, αν και όχι με το ύφος τους), πλην όμως ούτ’ εγώ, που δεν είμαι 16χρονο, μπορώ να συλλάβω αυτή την πολυπλοκότητα. Επί περισσότερα από τριάντα χρόνια πασχίζω να ακολουθώ οικολογικούς κανόνες (χορτοφαγία, ανακύκλωση)· δεν έχω πια ιδιωτικό αυτοκίνητο (κάτι που, για όποιον με ξέρει, είναι μεγααάλη θυσία) αλλά η κατάσταση του περιβάλλοντος με υπερβαίνει· οι αντικρουόμενες πληροφορίες με κάνουν να νιώθω ανήμπορη. Θέλω να πω: αν η Γκρέτα καταλαβαίνει περισσότερα από μένα για τον υπερπληθυσμό (ήδη η λέξη που χρησιμοποιώ μαρτυρεί νεομαλθουσιανισμό με τον οποίον πολλοί διαφωνούν), για τη ρύπανση και την κλιματική αλλαγή, μπράβο της· οι περισσότεροι από μας τους ενήλικες δεν καταλαβαίνουν τίποτα κι ούτε βλέπουν πέρα από τη γενιά των παιδιών τους. Οι πιο γενναιόδωροι φτάνουν μέχρι τη γενιά των εγγονιών τους.

Κατά δεύτερο λόγο, ένας αμφιβόλου αξίας συνειρμός με οδηγεί κατευθείαν στο πλευρό της Γκρέτα: οι περισσότεροι εχθροί της είναι ηλίθιοι, Brexiteers, απολογητές του ανώριμου καπιταλισμού και, φυσικά, ανάγωγοι που επικαλούνται τις ψυχικές ιδιαιτερότητες της μικρής λες κι όλοι οι υπόλοιποι σκάμε από ψυχική υγεία. Έτσι κι αλλιώς, υπάρχουν καλές και κακές μανίες: μια ανιψιά μου που είχε μανία με τον θάνατο, ανήκε σε λέσχη αυτοκτονίας και έφτιαχνε θηλιές με σεντόνια, αίφνης κόλλησε μανία με τον Ιησού. Αν και ο Ιησούς δεν είναι το φόρτε μας είμαστε όλοι ανακουφισμένοι.

Το τρίτο που σκέφτομαι, με αυτή την ευκαιρία, είναι το πόσο έχουμε υποβαθμίσει την ποιότητα της ζωής μας και πόσο δύσκολες είναι οι αλλαγές χωρίς την τυραννία της πολιτικής ορθότητας να κρέμεται πάνω από τη χοντροκεφάλα μας. Πρέπει να συμφωνήσουμε σε τούτο: υπάρχει επείγουσα ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος· όχι για το μακρινό μέλλον που δεν ενδιαφέρει κανέναν· για το παρόν που ασχημίζει από τον μαζικό τουρισμό και τη μαζική κατανάλωση. Ο πλανήτης ξεχειλίζει από stuff, από άχρηστα αντικείμενα, από παχύρρευστα τοξικά υγρά ― στο σούπερ μάρκετ εδώ στο Μέμφις, που είναι, περιττό να το πω, ένα περιβαλλοντικό backwater, παίρνεις μαζί με τα ψώνια και τις τρελές συσκευασίες, καμιά εικοσαριά πλαστικές σακούλες στην καθισιά. Τα κλιματιστικά δουλεύουν στο φουλ· είναι γνωστά αυτά, στην Αμερική προσβάλλεσαι μήνα Αύγουστο από ιούς του κοινού κρυολογήματος. Προσθέτω το πολύ διαδεδομένο χόμπι του κυνηγιού και φυσικά το ότι δεν περπατάς ποτέ, οδηγείς. Η αμερικανική ενδοχώρα είναι ο εφιάλτης του πολίτη με οικολογική ευαισθησία.

Ρωτάω με αγωνία πολλούς φίλους που έχουν περισσότερες γνώσεις περιβαλλοντολογίας από μένα: φταίει λοιπόν ο πολιτισμός και ο τρόπος παραγωγής μας για τους καύσωνες και για τις φωτιές; Η αλήθεια είναι ότι τα μασάνε· δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για τίποτα (αν και είμαστε σίγουροι ότι φταίει για τα σκουπίδια· είναι προφανές). Ωστόσο, από την άλλη πλευρά, η δυσπιστία έναντι της επιστήμης που μοιάζει να κερδίζει έδαφος στον χώρο της ελευθεριακής δεξιάς είναι σίγουρη επιστροφή στον σκοταδισμό. Κι όπου υπάρχει σκοταδισμός αυξάνεται ο κίνδυνος να γίνει τρομοκράτης ο κάθε ακτιβιστής. Οι οικο-τρομοκράτες, μια από τις πιο αντιπαθητικές φυλές στον κόσμο, βρίσκονται σε διαλεκτική σχέση με τους σκοταδιστές της άλλης πλευράς.

Η Γκρέτα δεν μας προτείνει λύσεις. Και βεβαίως δεν θα ακολουθήσουμε το παράδειγμά της να διασχίζουμε τον Ατλαντικό με ηλιοκίνητη βάρκα. Το ζήτημα είναι πώς θα αξιοποιήσουμε τη δημοσιότητα που έδωσε σε μεγάλα ζητήματα· το τι θα κάνει η ίδια στη ζωή της είναι ζήτημα δικό της και της οικογένειάς της. Ας ελπίσουμε ότι δεν θα καταρρεύσει από την πίεση. Πάντως, αν θέλουμε να την εκδικηθούμε για την αγωνιστικότητά της μπορούμε να τη βραβεύσουμε με το Νόμπελ: τι ωραία ιδέα! Και να παρατηρήσουμε, με χαιρεκακία, τι κάνει ένας άνθρωπος 16 ετών μετά το Νόμπελ. Αν, λόγου χάρη, φτιάχνει θηλιές με σεντόνια.

Athens Voice