Σώτη Τριανταφύλλου: Τα ταξίδια της ζωής μου - Συνέντευξη

Η Σώτη Τριανταφύλλου είναι μια από τις πιο κοσμογυρισμένες προσωπικότητες της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας.

Αλέξης Γαγλίας

Είναι μια συνέντευξη που δόθηκε στον αέρα- πλέγματα καλωδίων και κάτοπτρα δορυφόρων μετέφεραν τις λέξεις από το Μέμφις του αμερικάνικου νότου στην ανατολική Κρήτη. Η Σώτη Τριανταφύλλου είναι- αν όχι η πιο κοσμοπολίτισσα (ας μην είμαστε απόλυτοι σε τέτοιες κρίσεις)- μια από τις πιο κοσμογυρισμένες προσωπικότητες της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας. Η ελληνίδα συγγραφέας έχει ταξιδέψει στην Ευρώπη, από τις ακτές της Μεσογείου μέχρι τα βάθη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και έχει δει μέρη του κόσμου ακριβοθώρητα, όπως η Αντίς Αμπέμπα, το Χαρτούμ και το Νεπάλ. Τα road trip της στις ΗΠΑ έχουν αποδοθεί από την ίδια με σινεματίκ τεχνοτροπία σε λογοτεχνικές, εξαίσιες σελίδες.

Δεν έχει, όμως, απλά ταξιδέψει πολύ η Τριανταφύλλου, - έχει ζήσει για μεγάλες περιόδους του βίου της, αμέσως μετά την ενηλικίωσή της, εκτός Ελλάδας- στη Γαλλία και τις ΗΠΑ κυρίως. Και όλες αυτές οι εμπειρίες ζωής μακριά από το ελληνικό περιβάλλον- εικόνες, τόποι, πρόσωπα, λόγια και ιστορίες- αποτέλεσαν για την ίδια έμπνευση και πρώτη ύλη για πολλά από τα βιβλία της. Ενδεικτικά μόνο, το αυτοβιογραφικό «Σάββατο βράδυ στην άκρη της πόλης» έχει σαν σκηνικό του την underground Νέα Υόρκη, ενώ «Το εργοστάσιο των μολυβιών» ταξιδεύει τον αναγνώστη όχι μόνο στο χρόνο αλλά και σε τόπους εκ πρώτης αντίθετους διαμετρικά- στο Κάιρο, το Βερολίνο, την Αγία Πετρούπολη.

Το νέο της βιβλίο «Το λούνα παρκ στο Μτατσμίντα» (θα κυκλοφορήσει στις 6 Νοεμβρίου) διαδραματίζεται στην Τιφλίδα της δεκαετίας του ’80, στα τέλη της σοβιετικής ‘εποχής’ της Γεωργίας. Η Ιρίνα Νόζατζε, κόρη εργάτη σαπωνοποιίας, είναι δημοσιογράφος στα «Χρονικά της σοβιετικής Γεωργίας». Όταν μια ομάδα τεσσάρων νεαρών Γεωργιανών, στην προσπάθειά τους να αυτομολήσουν στη Δύση, επιχειρούν μια αεροπειρατεία που τελικά πήγε στραβά, η ηρωίδα του μυθοστορήματος της Τριανταφύλλου με ‘καυκασιανό πείσμα’ ξεκινά να ερευνά την υπόθεση. Εν μέσω συνταρακτικών γεγονότων, όπως το πυρηνικό δυστύχημα στο Τσερνόμπιλ, η περεστρόικα του Γκορμπατσόφ και το εθνικιστικό κίνημα στη Γεωργία, οι αντιλήψεις της Ιρίνα για τον εαυτό της και τον κόσμο μεταβάλλονται άρδην.

Η προηγούμενη συνέντευξη που μου είχε ευγενικά παραχωρήσει είχε περιεχόμενο κοινωνικοπολιτικό. Καταμεσής Αυγούστου, διαβάζοντας ξανά τη «Φτωχή Μάργκο», σκέφτηκα πως θα ήταν πολύ ευχάριστο να ανοίξουμε ένα άλλο πεδίο συζήτησης, περισσότερο ‘καλοκαιρινό’ αλλά όχι ’travel magazine’ ταξιδιωτικό- ταξιδιάρικο θα ήταν πιο δόκιμος όρος. Μιλήσαμε για τα ταξίδια της λοιπόν. Τα ταξίδια της Σώτης. Αλλά και το ‘ταξίδι’ και πως αυτό λειτουργεί- ως καταπραϋντικό, ή διεγερτικό, στις ζωές όλων μας.

- Ζείτε μόνιμα στο Παρίσι και περνάτε τα καλοκαίρια στο Μέμφις των ΗΠΑ. Πώς προέκυψαν αυτές οι δύο πόλεις; Γιατί τις επιλέξατε; Τι σας αρέσει και τι σας ενοχλεί; (Με το Μέμφις έχετε και οικογενειακούς δεσμούς, «ο ξάδερφος Τζίμμυ» αν θυμάμαι καλά).

Τίποτα δεν είναι μόνιμο: έχω ένα σπίτι στο Παρίσι, όπου σπούδαζα πριν από μισό αιώνα (και συνεχίζω), καθώς και τα υπολείμματα μιας μεγάλης οικογένειας στο Μέμφις. Η παλιά γενιά του Τεννεσή έχει φύγει από τη ζωή κι έχουμε μείνει εμείς τα ξαδέρφια οι εξηντάρηδες, Τζίμηδες, Χάρηδες, Τζέρηδες, μαζί με παιδιά και εγγόνια (όχι δικά μου!). Ο αμερικανικός Νότος έχει όλα τα στραβά που ξέρουμε (μικροαστισμό, ακραίο συντηρητισμό, επαρχιώτικη νοοτροπία, θρησκοληψία) αλλά επιτρέπει, με παράδοξο τρόπο, πολλές μορφές εκκεντρικότητας. Κι αυτό έχει γούστο.

Μέμφις, ΗΠΑ

- Πότε φύγατε από την Αθήνα; Γιατί; Γράφετε στα Αστραφτερά Πεδία: «Όταν έφυγα από την Ελλάδα, μαζί με όλους μου τους δίσκους βινυλίου- ένα βαρύ φορτίο-, ευχόμουν να ξαναγεννηθώ».

Ποτέ δεν «έφυγα» με την έννοια Άχου, άχου, στον σταθμό του Μονάχου. Πήγα να κάνω μεταπτυχιακές σπουδές και να γίνω άνθρωπος. Διότι στην Ελλάδα πίστευα πως δεν θα προχωρούσα ― όχι κοινωνικά, δεν εννοώ καθόλου αυτό… Θα παρέμενα προϊόν μιας στενοκέφαλης παιδείας και κοινωνίας.

- Το πρώτο σας ταξίδι στο εξωτερικό; Με το Ρeugeot του μπαμπά σας; Γράφετε: «Αν και το καλοκαίρι του 1971 μου είχε καρφωθεί στο μυαλό να γίνω έφηβος φυγάς (πράγμα που συνέβη)».

Στη δεκαετία του 1960, πολλές μεσοαστικές οικογένειες βούταγαν τα παιδιά τους και τις σακαράκες τους και πήγαιναν παντού, χωρίς κανένα πρόγραμμα. Με αποτέλεσμα, περιπέτειες, λάθη, καβγάδες ―εσύ φταις που χαθήκαμε, όχι εσύ!― μηχανικές βλάβες, ψυχικές βλάβες και τα τοιαύτα. Πλην όμως, έτσι εγώ γνώρισα τον κόσμο. Και είπα με το μυαλό μου, Σώτη παιδί μου, ξεμπέρδεψε με το Αρσάκειο Ψυχικού και όλες αυτές τις βλακείες και κάν’την με ελαφρά πηδηματάκια. Τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν ακριβώς έτσι: έφυγα από το οικογενειακό σπίτι αλλά έμεινα στην Αθήνα να τελειώσω τη Φαρμακευτική στην οποία έπαθα το σοκ που έπαθα. Ακόμα να συνέλθω από την ατμόσφαιρα του φοιτητικού κινήματος, στο οποίο δεν συμμετείχα και δεν καταλάβαινα γιατί υπήρχε και συνεχίζει να υπάρχει.

- Η Γαλλία; Πρώτες εικόνες, σκέψεις και συγκρίσεις, αντανακλαστικές με Αθήνα και Ελλάδα. Από την «μικρή Ελληνίδα», όπως γράφετε.

Ο Μαρκ Φερρό με φώναζε Πετίτ Ελέν, που σήμαινε «μικρή Ελληνίδα» αλλά ακουγόταν σαν «Ελενίτσα». Είχα πλήρη επίγνωση των ορίων μου, αν και όταν πήγα να σπουδάσω ήξερα ήδη το Παρίσι. Γι’ αυτό έγινα ένα είδος μονομελούς γραφείου ευρέσεως στέγης, εργασίας, εκμάθησης γαλλικών και γενικού ξεμπερδέματος. Υπενθυμίζω εις εσάς τους νεοτέρους ότι δεν υπήρχε Ίντερνετ και τέτοια. Χα, χα, χα...Για να δω πώς θα βγάζατε πέρα χωρίς Google maps σε τούτη τη ζωή…! Κι αν δεν θα πέφτατε όπως πέφταμε εμείς πάνω σε τυφλούς τοίχους.

- Το Παρίσι σήμερα και σε σχέση με τότε; Πώς εξελίχθηκε; Υπάρχουν κοινά σημεία με την εξέλιξη της Αθήνας; Και τελικά είναι καλύτερα ή χειρότερα τα πράγματα σήμερα;

Είναι πολύ μεγάλη συζήτηση στην οποία εμπλέκονται ζητήματα πολιτικής, τεχνολογίας και πολεοδομίας, καθώς και επίδρασης της παγκοσμιοποίησης γενικότερα στις μεγαλουπόλεις. Μερικά πράγματα και στις δύο πόλεις είναι καλύτερα, άλλα είναι χειρότερα. Γενικά μιλώντας ο κόσμος σήμερα είναι «καλύτερος» απ’ ό,τι ήταν το 1980. Οι απειλές, οι κίνδυνοι, να χάσουμε αυτό το «καλύτερο» φαίνονται ωστόσο απείρως μεγαλύτεροι. Έχουμε πολλά να χάσουμε και οι εχθροί μας είναι χειρότεροι, πιο τρομεροί απ′ ό,τι στο παρελθόν. Αν αρχίσω να σας μιλάω γι′ αυτό τι θέμα θα ξενυχτήσουμε.

- Ταξιδεύοντας στην Ευρώπη. Γράφετε: «Ήρθε μια μακρά, καλή εποχή: Τα καλοκαίρια με νοικιασμένα αυτοκίνητα όπου υπήρχαν δρόμοι- η Ευρώπη ήταν το χωριό μας... Στον παράκτιο δρόμο Γαλλία-Ιταλία ήμουν τόσο ευτυχισμένη που νόμιζα ότι θα εκραγώ».

Στη δεκαετία του 1990 ταξίδεψα πολύ με τον τότε φίλο μου. Κάναμε συνηθισμένες διαδρομές, όχι τίποτα εξεζητημένο. Δεν έλειψαν οι γκάφες. Ενώ το Μον Μπλαν ήταν κλειστό λόγω δυστυχήματος, αγνοήσαμε τις πινακίδες και φτάσαμε κάπου όπου δεν έπρεπε να φτάσουμε. Ήμασταν εντελώς μόνοι σε απαγορευμένη ζώνη. Μπράβο Σώτη, κρίμα που σου έχουμε εμπιστοσύνη όταν οδηγείς… Στην Ευρώπη είμαι απρόσκεκτη. Αλλά, για να δικαιολογηθώ, αυτό ακριβώς είναι η Ευρώπη: οικεία ― σαν το σπίτι μας. Κι όταν βρίσκομαι κοντά στη θάλασσα είμαι πάντοτε εκστατικά ευτυχισμένη. Το Μέμφις έχει ποτάμι αλλά δεν έχει θάλασσα. Για να βρούμε θάλασσα κατεβαίνουμε στην Αλαμπάμα και στη Φλόριντα. Κόλπος του Μεξικού, ζεστά νερά.

Τιχουάνα, Μεξικό

- Γράφετε επίσης για την Ευρώπη: «Διανύοντας τους αυτοκινητόδρομους από το Παρίσι στη Μεσόγειο κι από τη Μεσόγειο στα βουνά της Κεντρικής Ευρώπης, θυμόμουν εκείνες τις ταινίες και τις εποχές όπου αρκούσε ένα αυτοκίνητο κι ένα γεμάτο ρεζερβουάρ για να ζήσεις ελεύθερος».

Gas, food, lodging. Όταν βρίσκομαι στο Μέμφις στενοχωριέμαι με την τροπή που έχουν πάρει τα πράγματα στην Αμερική. Δεν υπάρχει πια τέτοιο πνεύμα. Το χρήμα, η σπατάλη του χρήματος, η συσσώρευση περιουσιακών στοιχείων και αντικειμένων είναι η βάση του συστήματος κι αυτό που κάνει τους Αμερικανούς ευτυχισμένους. Εμένα πάντως με κάνει να θέλω να βάλω τα κλάματα. Και συχνά τα βάζω.

- Να μιλήσουμε λίγο για αυτά τα χρόνια, για αυτή την αίσθηση περιπέτειας και ελευθερίας.

Τα χρόνια που ζούμε τώρα είναι για μένα εκείνα τα χρόνια, δεν έχει αλλάξει τίποτα. Αν και έχει αλλάξει ο κόσμος γύρω μου. Και παρότι παρακολουθώ τις αλλαγές, μερικές μου φαίνονται σκέτη καταστροφή. Όπως αυτά που ανέφερα για την ασυγκράτητη κατανάλωση. Ο καταναλωτισμός σού αφαιρεί την αίσθηση της περιπέτειας και της ελευθερίας. Και μπουκώνει τα σπίτια και τη ζωή των ανθρώπων με άχρηστα πράγματα, με stuff.

- ΗΠΑ: Πότε ήταν η πρώτη φορά; Γράφετε: «Τα θλιμμένα χρόνια του 1980: Παρίσι, Αθήνα, Νέα Υόρκη, Αθήνα- οι πόλεις έγιναν μία, οι τρόποι ζωής συγχωνεύτηκαν σ’ έναν φανταστικό χάρτη: βρισκόμουν παντού και πουθενά».

Πρωτοπήγα στη Νέα Υόρκη το 1981, όχι με καλή παρέα. Ήταν μια κακοφωνία. Ύστερα, πήγα μόνη μου πολλές φορές και διέσχισα τη χώρα με αυτοκίνητα, τρένα κι αεροπλάνα (ακόμα και πορθμείο έχω πάρει...ένα τόσο δα ferry-boat) Οι σπουδές ήταν πάρα πολύ εντατικές και η δουλειά επίσης, αλλά η ενέργεια περίσσευε. Νομίζω ότι για τους περισσότερους ανθρώπους η ηλικία από 20 μέχρι 30 ετών είναι πάρα πολύ δύσκολη ― όταν θέλουν να φτιάξουν κάτι στη ζωή τους. Όταν δεν θέλουν είναι ανέμελη κι ωραία κι αξέχαστη και τα λοιπά.

- Νέα Υόρκη;

Στη Νέα Υόρκη το πανεπιστήμιο ήταν γεμάτο κακομαθημένα πλουσιόπαιδα με αποτέλεσμα να μην κάνω φιλίες. Αλλά συνδέθηκα πολύ στενά με την πόλη, με μια πόλη που δεν υπάρχει πια. Η Νέα Υόρκη δεν άλλαξε απλώς· μεταμορφώθηκε· έγινε ο παράδεισος των δισεκατομμυριούχων. Η Νέα Υόρκη που περιγράφω στο «Σάββατο βράδυ στην άκρη της πόλης» και στα «Κινέζικα κουτιά» δεν υπάρχει.

Σώτη Τριανταφύλλου: Τα ταξίδια της ζωής

- Λος Άντζελες;

Έγραψα στο Λος Άντζελες ένα βιβλίο με τίτλο «Φτωχή Μάργκο» και ένα οδοιπορικό με τίτλο «Λος Άντζελες, οδηγώντας στη Νότια Καλιφόρνια». Έμενα στο Βένις, στην παραλία. Τώρα για να μείνεις στην παραλία του Βένις πρέπει να είσαι εκ των προαναφερθέντων δισεκατομμυριούχων. Ο αχαλίνωτος αμερικανικός καπιταλισμός καταστρέφει τις πόλεις μαζί με όλα τ’ άλλα. Και παρ’ όλ’ αυτά θριαμβεύει.

- Αμερικάνικος Νότος;

Oh God. Oh Gawd. Πατρίς, θρησκεία, οικογένεια, συν μαγικές φαντασιώσεις, πλήρη άγνοια του κόσμου (με ρωτάνε αν μπορεί κανείς να κυκλοφορήσει στο Παρίσι…λόγω ισλαμικής τρομοκρατίας: κρατείστε με, θα κάνω φόνο!), δεισιδαιμονίες, μισαλλοδοξία. Το Μέμφις έχει ακινητοποιηθεί μέσα στον χρόνο. Είναι ίδιο εδώ και πενήντα χρόνια αν και η προαστικοποίηση αναδιαμόρφωσε τον ιστό της πόλης: το downtown έγινε αποκλειστικά κέντρο ψυχαγωγίας, ενώ επεκτάθηκαν τα bedroom suburbs. Η πόλη είναι μια απέραντη Εκάλη: φυλλώδης, γεμάτη πισίνες…Το μόνο που έχει αλλάξει είναι η θέση των Μαύρων: ο τρόπος με τον οποίον προσλαμβάνουν τον εαυτό τους και ο τρόπος με τους οποίους τους προσλαμβάνουν οι Λευκοί. Όμως κι αυτό είναι πολύ μακρά συζήτηση: ο ρατσισμός έχει πολλά πλοκάμια. Οι λεγόμενοι «Αntifa» κάνουν περισσότερο κακό απ’ ό,τι καλό.

- Road trip στις ΗΠΑ; Γράφετε στο spaghetti junctions: «Διασχίζοντας την Αμερική: λαοθάλασσες, μποτιλιαρίσματα, πάρκινγκ, δίκτυα εθνικών οδών με ανισόπεδους κόμβους που από ψηλά φαίνονται σαν πιάτα με μακαρόνια. Μάταια αναζητώ την ποίηση των αμερικανικών δρόμων».

Aν είστε έτοιμος για το road trip ειδοποιήστε με, να σας πω πού να πάτε και κυρίως πού να μην πάτε. Η Βοστόνη π.χ. είναι μεγαλειώδης πόλη, αν και θα συναντήσετε πολλούς σνομπ που έχουν ξεχάσει ότι οι πρόγονοί τους ήταν θρησκομανείς προτεστάντες ή φτωχοί μετανάστες ή/και αλογοκλέφτες. Το πρόβλημα με τα ταξίδια με αυτοκίνητο είναι ότι ο πληθυσμός αυξήθηκε, κι ο αριθμός των αυτοκινήτων το ίδιο. Ο μαζικός τουρισμός είναι ένα από τα πιο θλιβερά θεάματα στον κόσμο: πλαστικοποίηση των ανθρώπων και της ψυχαγωγίας. Όσο για τα junctions, mulfuction junctions...Προσπαθείς να πας στο σαν Φρανσίσκο και παίρνεις τον δρόμο για το Σαν Ντιέγκο.

Πλάγια Ντελ Ρέυ, Καλιφόρνια

- Έχετε διατρίψει ακαδημαϊκά αλλά και ταξιδέψει στην Ανατολική Ευρώπη και την USSR. Τι είδατε; Με τι διάθεση πήγατε και με τι σκέψεις φύγατε;

Αυτά που βλέπω τα καταγράφω στα μυθιστορήματα. Εδώ στο Μέμφις υπερασπίζομαι, κατά κάποιον τρόπο, τη Σοβιετική Ένωση με την οποία επίσης ασχολούμαι… Γίνομαι ο συνήγορος του διαβόλου, επειδή οι περισσότεροι Αμερικανοί έχουν εντελώς λανθασμένη εικόνα για το τι συνέβαινε και για το τι συμβαίνει πέρα από τη μεγάλη αλαζονική τους μύτη. Χρειάζεται κατανόηση έναντι της ανθρώπινης ιστορίας: οι άνθρωποι σε όλα τα μέρη της γης προσπαθούν να βρουν τον καλύτερο τρόπο για να ζήσουν. Μιας και δεν αφιέρωσα χρόνο και ενέργεια να μάθω ρωσικά και άλλες ανατολικοευρωπαϊκές γλώσσες, δεν έχω για τη σοβιετική και μετασοβιετική κοινωνία την αυτοπεποίθηση που έχω σαν αναλύτρια της αμερικανικής κοινωνίας. Όμως αν κρατάει κανείς τα μάτια του ανοιχτά βλέπει. Πιστεύω ότι οι Αμερικανο-ευρωπαίοι δεν αξιοποίησαν την κατάρρευση του ανατολικο-ευρωπαϊκού συστήματος όσο θα έπρεπε ― αλλά δεν μπορώ να είμαι σίγουρη για τις προθέσεις των Ρώσων. Δεν διαθέτω επαρκείς πληροφορίες, ούτε θα μπορούσα να τις διαθέτω. Αυτό που θέλω να πω με λίγα λόγια είναι ότι η Ρωσία αποτελεί μέρος του ευρωπαϊκού πολιτισμού και θα ήταν καλό για όλους μας να μην αντικαταστήσει την ΕΣΣΔ στον Ψυχρό Πόλεμο. Την αντικατέστησε όμως.

- Έχετε ταξιδέψει στην Αντίς Αμπέμπα;

Έχω περιπλανηθεί στην πόλη περιμένοντας το επόμενο αεροπλάνο για την Τανζανία. Είμαι σίγουρη ότι οι Αιθίοπες έχουν εξελιχθεί από τότε, αλλά, το 1999, η κατάσταση ήταν πολύ δύσκολη.

- Έχετε ταξιδέψει και βαθύτερα στην Αφρική, ή Ασία; Ιστορίες από εκεί;

Έχω πάει στο Χαρτούμ (η απόλυτη πνευματική έρημος: όπου επικρατεί το Ισλάμ ο πολιτισμός πάει περίπατο), στην Αίγυπτο, στην Τανζανία (και Ζανζιβάρη, ίδια χώρα είναι), καθώς και στο Νεπάλ με το περιβόητο Μagic Bus, όταν ήμουν μικρή. Ήθελα να γίνω χίπι, κατά προτίμηση, στο Κατμαντού. Ιστορίες; Ιστορίες με αγρίους κυριολεκτικά! Στο Κατμαντού είχαν πάρει χαμπάρι ότι εμείς από τη Δύση ήμασταν αφελείς και μας εκμεταλλεύονταν. Ο κεντρικός δρόμος ονομαζόταν Freak Street... Μεγάλη πλάκα... Επέστρεψα από το Κατμαντού φάντασμα του εαυτού μου και μάλιστα χωρίς να έχω γίνει, ούτε κατά διάνοια, ναρκομανής χίπι! Απλώς δεν υπήρχε τροφή και πεινούσα. Λιγοστοί γύρισαν από το Νεπάλ έστω φάντασμα του εαυτού τους: οι περισσότεροι πέθαναν μαζί με τον χιπισμό.

- Πού δεν έχετε ταξιδέψει, αλλά θέλετε; Και, υπάρχει μέρος/ τόπος που δεν θέλετε να ταξιδέψετε;

Στην πραγματικότητα, θέλω να γνωρίσω καλύτερα την Ευρώπη. Να δω με πιο ώριμο βλέμμα τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Δεν με πολυενδιαφέρουν τα εξωτικά μέρη και σίγουρα δεν με ενδιαφέρουν τα ηλιοβασιλέματα κτλ. Όχι ότι έχω τίποτα εναντίον τους, απλώς μπορώ να δω τον ήλιο να δύει κάθε μέρα από οπουδήποτε, δεν χρειάζεται να κουβαληθώ στο Μπαλί.

- Το πιο πρόσφατο ταξίδι σας;

Το πιο πρόσφατο ταξίδι ήταν στη Γεωργία εξαιτίας ενός μυθιστορήματος που γράφω και που θα εκδοθεί στις 6 Νοεμβρίου με τίτλο «Το λούνα παρκ στο Μτατσμίντα». Η Γεωργία με συγκίνησε πολύ. (You’ve come a long way baby).

Τμπίλσι, Γεωργία

- Τα ταξίδια σε κάνουν σοφότερο; Γράφετε πως όχι, αν δεν είσαι ήδη...

Πολλοί άνθρωποι γυρίζουν τον κόσμο και το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι το φαγητό. Έχω έναν Αμερικανό φίλο (από τη Βοστόνη!) που ανήκει σε μια λέσχη των 100 χωρών: έχουν βάλει στοίχημα να πάνε σε 100 χώρες. Αν θυμούνται τίποτα στο τέλος, θα κερδίσουν το χρυσούν ωρολόγιον.

- Στο ‘ταξιδεύοντας (2)’ γράφετε: «Έτσι κι αλλιώς όποιος ταξιδεύει, πάει γυρεύοντας... Travels are not for sissies». Μου άρεσε πολύ σαν άποψη αλλά και σαν φράση. Σαν ερώτηση: έχετε αισθανθεί να κινδυνεύετε στα ταξίδια σας, ή σε κάποια ταξίδια σας;

Δεν αισθάνομαι ποτέ ότι κινδυνεύω αλλά μου έχουν πει ότι πρόκειται για μια μορφή νεύρωσης. Υπήρξα πολύ τυχερή, δεν έχω πολεμικές ιστορίες να αφηγηθώ. Έχω υποστεί αλλεπάλληλες μικροταπεινώσεις, έχω βρεθεί αντιμέτωπη με τα στενά όρια του εαυτού μου, τα όρια των δυνατοτήτων και της αντοχής μου. Έμεινα όλη νύχτα (σε εποχή πριν από τα κινητά τηλέφωνα) στην έρημο της Αριζόνα με σκασμένο λάστιχο… Δεν ήταν το τέλος του κόσμου αλλά δεν είχα ρεζέρβα και τα έβαλα με τον εαυτό μου. Ευτυχώς που ήμουν μόνη μου και δεν υπήρχε κάποιος να μου γκρινιάζει.

- Έχετε γράψει επίσης: «Ο μοναδικός τρόπος να μάθεις αν ταιριάζεις με κάποιον είναι ταξιδέψεις μαζί του».

Νομίζω ότι σ’ αυτό συμφωνούν όλοι οι άνθρωποι. Στα ταξίδια, όσοι δεν ταιριάζουν μεταξύ τους βγάζουν τον χειρότερο εαυτό τους.

- Ταξίδι στον χώρο ή στον χρόνο; Τι θα προτιμούσατε; (Αφορμή μου το εισαγωγικό “Nostalgia” στα Αστραφτερά Πέδία).

Στον χρόνο ίσως, αλλά όχι στο παρελθόν. Στο μέλλον. Θα σκάσω από περιέργεια.

- Προτιμάτε να ταξιδεύετε μόνη ή με φίλο/ παρέα;

Νομίζω ότι οι άνθρωποι πρέπει να ταξιδεύουν μόνοι. Έτσι όλες τους οι αισθήσεις επικεντρώνονται στο ίδιο το ταξίδι.

- Η κλασική άποψη ότι για να ταξιδέψεις πρέπει να έχεις χρόνο και χρήμα σας βρίσκει σύμφωνη; Εσείς πώς τα καταφέρατε;

Αχ, όχι, όχι, δεν συμφωνώ καθόλου. Εργάζομαι από 18 ετών, κανείς δεν με χρηματοδότησε ποτέ. Κανείς. Δεν έχω πάρει επιδόματα, βραβεία, υποτροφίες, χαρτζιλίκια. Όλες οι επιθυμίες πραγματοποιούνται με κόπο. Δεν υπάρχει μαγικός τρόπος. Υπάρχει μόνο ο κόπος, η προσπάθεια.

Μπατούμι, Μαύρη Θάλασσα

- Έχετε καταλήξει ποια είναι η χειρότερη πόλη στον δυτικό κόσμο; Γράφετε: «Καμιά φορά αναρωτιέμαι: Ποια είναι η χειρότερη πόλη στον δυτικό κόσμο; Τι σημαίνει χειρότερη;»

Χειρότερη σημαίνει εκκλησίες και όχι σχολεία, σημαίνει χωρίς πνευματική ζωή: Λάμποκ,Τέξας. Πορτ Άρθουρ και πάλι Τέξας: βενζινάδικα και φαστφουντάδικα. Κάποτε, η χειρότερη σε επίπεδο μεγαλούπολης ήταν το Ντιτρόιτ λόγω της βίαιης αποβιομηχάνισης. Τώρα, τσούκου-τσούκου, το καημένο το Ντιτρόιτ έχει αρχίσει να συνέρχεται. Αλλά τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα: οπλοφορία, τρελοί του Θεού και μια προεδρία που δίνει το χείριστο παράδειγμα. Με τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο οι πόλεις δεν έχουν καμιά ευκαιρία να πάρουν τα ομοσπονδιακά χρήματα που χρειάζονται για την αναβάθμισή τους.

- Η καθημερινότητά σας σήμερα; Μεταξύ Παρισιού- Μέμφις- Αθήνας (υποθέτω).

Δεν μου αρέσουν τα ολιγοήμερα ταξίδια. Δεν μου άρεσαν ούτε όταν ήμουν νέα και είχα, υποτίθεται, περισσότερη αντοχή. Μοιράζω τον χρόνο έτσι ώστε να ζω σε διαφορετικά μέρη. Εννοείται πως το είδος της δουλειάς που κάνω επιτρέπει αυτό το μοίρασμα. Κόπος αλλά και λίγη τύχη. Και ορισμένες επιλογές που εξασφαλίζουν ελευθερία κινήσεων. Δεν μπορούμε να τα έχουμε όλα. Ούτε είμαστε όλοι ίδιοι σε προτιμήσεις, ανάγκες και προτεραιότητες.

- Στην Ελλάδα έρχεστε πλέον ως επισκέπτρια μόνο;

Όχι, έρχομαι όπως πάντοτε, με όλο το βάρος του ταλαιπωρημένου Έλληνα πολίτη.

- Πώς τη βλέπετε;

Είμαι αισιόδοξη. Υπάρχει ένα υπολογίσιμο κομμάτι Ελλήνων που θέλουν να πάψει η χώρα μας να είναι φαιδρή. Και πάλι, οι επιθυμίες απαιτούν κόπο. Έτσι κι αλλιώς, όπως είπα νωρίτερα για τη Γεωργία, you’ve come a long way baby. Έχω δει την Ελλάδα βαθύ Μπαλκάν. Θα μπορούσε να με έχει κάψει με την κατηγορία της μαγείας, αλλά τη γλίτωσα.

Athens Voice