Τώρα - Του Γιάννη Γκλάβατου

Η ζωή από μόνη της είναι ένα μυστήριο και ταυτόχρονα ένα ταξίδι. Ένα ταξίδι που προκαλεί δέος,  σε κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο. Στην περίπτωση που αυτός ο πλους, η πλεύση, εννοηθεί ως αυτοσκοπός, προκαλούνται απογοητεύσεις. Ταυτόχρονα η μετά τον φυσικό θάνατο ζωή βρίσκεται κάτω από το πρίσμα της «έρευνας», ενώ τα πορίσματα αυτής δεν κρίνονται και τόσο ικανοποιητικά. Φιλοσοφεί και θεολογεί λοιπόν ο άνθρωπος στην προσπάθειά του να επιτύχει την εξεύρεση μιας λύσης, που θα τον  εδραιώσει σε αυτή και στην άλλη ζωή, δίνοντας στην υπόστασή του, σκοπό, αξία και στόχο.  Ψάχνει με άλλα λόγια να βρει την κοσμοθεωρία του, ή αν θέλετε, αναζητά μέρος να ακουμπήσει την ψυχή του.

Διά μέσου αυτής της αναζήτησης και με αρωγό αυτού που ορίζουμε ως επιστήμη*, αλλά και με την απλή εμπειρία, κατέταξε τον χρόνο (γενικά) σε παρελθόν, παρόν και μέλλον.

Και  οδεύοντας σε πιο πρακτικά θέματα θα λέγαμε  πως εδώ... αρχίζουν τα δύσκολα! Δύσκολα, γιατί κατά κανόνα διαπράττεται το λάθος, να ζούμε στα λάθη του ή στην αναπόληση του παρελθόντος και στις ανησυχίες ή έστω και στις προσδοκίες του μέλλοντος. Μας διαφεύγει το γεγονός πως με αυτό τον τρόπο προσέγγισης του καθημερινού μας βίου, δεν έχουμε παρόν. Δεν ζούμε.

Θα μου πείτε πως μεγάλη μερίδα έχει γνώση αυτού του θέματος, το ξέρει.

Ναι αλλά... διαφορετικό πράγμα είναι να γνωρίζεις το σωστό μονοπάτι και διαφορετικό να βαδίζεις πάνω σ’ αυτό.

Έχουμε με σιγουριά την ψευδαίσθηση (παρεξηγώντας την έννοια), πως αυτό που θεωρούμε ως παρόν είναι μόνο κάτι το παροδικό, εφήμερο, φευγαλέο και το οποίο δεν χρειάζεται καν να προσπαθήσουμε ώστε να το βιώσουμε με ευχαρίστηση και ποιότητα, γιατί δεν είναι μόνιμο και πάγιο, αφήνοντας τον τρόπο που θέλουμε να ζήσουμε, το είδος ζωής που ποθούμε, στην «ευτοπία» του μέλλοντος. Θα επιχειρήσουμε μια προσέγγιση: Ναι σίγουρα το παρόν, κατά μια ερμηνεία, είναι παροδικό, εφήμερο φευγαλέο ίσως. Λ.χ. ώσπου να τελειώσετε το διάβασμα αυτής της γραμμής, η στιγμή έχει περάσει στο παρελθόν!

Όμως...  το παρόν αποτελεί ταυτόχρονα και την μοναδική  μονιμότητα του βίου μας και περιλαμβάνει όλη την διάρκειά του.

Άλλωστε η ζωή δεν είναι ένα σύνολο στιγμών, ένα αεί (= πάντα - πάντοτε) παρόν;

Και σίγουρα δεν είναι ένα διαρκές παρελθόν, ούτε ένα υφιστάμενο μέλλον!

Εξάλλου το παρόν είναι που ορίζεται, ως το διάστημα του χρόνου στο οποίο υπάρχουμε κι ενεργούμε, σε αντιδιαστολή με το παρελθόν και το μέλλον.

Μάλλον είναι γεγονός πως στην σημερινή εποχή, παρά το διαβόητο «κριτικό» πνεύμα  και με δεδομένη την περισσότερη και ίσως ευκολότερη παροχή γνώσεως, η κατάκτηση της μόρφωσης, της ουσιαστικής παιδείας** απέχει ακόμη.

Έτσι το παρόν a fortiori  το αναλώνουμε χωρίς σκοπό νου και φρόνηση, το ξοδεύουμε ασυλλόγιστα για πράγματα συνήθως μη ευχάριστα και όχι παραγωγικά, υποθέτοντας(κάνοντας αυτή την υπόθεση αόριστη πεποίθηση), πως αυτό το αύριο είτε με δικές μας προσπάθειες, είτε αξιωματικά θα μας προσφέρει αυτά που διακαώς επιθυμούμε. Πχ δόξα και κοινωνική καταξίωση, πλούτο, έρωτα, υλοποίηση στόχων, σχεδίων, κτλ. Απορίας άξιο είναι πως δεν νοιώθουμε κάματο μεταθέτοντάς τα όνειρά μας συνεχώς στο αύριο και θέτοντας τον εαυτό μας σε αναμονή, ενώ απόλυτα λογικό είναι πως αυτά δεν θα κουραστούν ποτέ να μας διαφεύγουν ιππεύοντας αυτό το αύριο. Το αλαργινό, το μεμακρυσμένο αύριο.

Η επένδυση αυτού του είδους, δηλαδή η εναπόθεση όλης της ζωής στο «μετά»,  είναι μη παραγωγική, είναι άγονη. Είναι ένας φόνος του παρόντος, του σήμερα, του τώρα, του νυν, άρα  αφαίρεση της ζωής, μια ιδιότυπη όσο και ανούσια πνευματική αυτοκτονία. Η οποία κάποιες φορές φέρεται(και άγεται) ως ίαση -επί του παρόντος- της ψυχής, που ασθενεί για την μη εκπλήρωση των ποθούμενων, και την μετάθεσή τους στο μετέπειτα.

Ό Χριστός αναφερόμενος στα της γήινης ζωής λέγοντας: «Μη μεριμνάτε δια την αύριον…», δεν εννοούσε να μην κάνουμε τίποτε και να παραμένουμε αδρανείς, αλλά τόνιζε την μεγάλη σημασία του «τώρα» στις αποφάσεις μας, στις πράξεις μας, στην στάση μας απέναντι στην ζωή και στα μεγάλα ερωτήματά της, στην ψυχή μας  που πρέπει να στραφεί με εμπιστοσύνη και αγάπη στο θείο, ανακαλύπτοντας τον τρόπο αποκαταστάσεώς της. Υπογράμμιζε την απέραντη έκταση του σήμερα και την ανάγκη που υφίσταται να εστιάσουμε σ’ αυτό τις προσπάθειες μας, αποφεύγοντας τις αναβολές οι οποίες στις περισσότερες των περιπτώσεων γεννούν την ματαίωση.

Αλήθεια δεν είναι πως η ζωή μας είναι ένα σήμερα, ένα τώρα,  μία στιγμή που λέγεται παρόν; Και από αυτή την στιγμή που λέγεται παρόν δεν μπορούμε, έστω και αν θέλουμε, να κάνουμε πίσω (να επιστρέψουμε από εκεί που αναχωρήσαμε χρονικά) ούτε κατά ένα δευτερόλεπτο. Ακατόρθωτο επίσης είναι, αυτή ακριβώς την στιγμή που ευρισκόμεθα στο τώρα, να είμαστε έστω και κατά ένα χιλιοστό του δευτερολέπτου στο μέλλον.

Είμαστε και θα είμαστε πάντοτε επιβάτες του παρόντος. Το παρόν κινείται στο χρόνο και εμείς εποχούμενοι και ακίνητοι (δεμένοι),  σταθερά  επ’ αυτού,  ταξιδεύουμε και αν είμαστε ώριμοι*** διανοιγόμεθα  προς το όνειρο.

Περί του ονείρου -και ειδικότερα την σχέση του με το παρελθόν-, επισημαίνει και ο Dr. Wayne Dyer**** λέγοντας: «Ένας από τους λόγους που δεν αμφιβάλλετε όταν ονειρεύεστε είναι ότι είστε σε θέση να σβήσετε το παρελθόν σας, Όταν είστε σε ονειρική κατάσταση, δεν έχετε πίσω σας μια ιστορία. Αν δεν έχετε μια ιστορία, δεν υπάρχει τίποτα στο οποίο πρέπει να ανταποκριθείτε. Αφήνετε πίσω σας τα πάντα και απελευθερώνετε τον εαυτό σας. Όταν ξεφορτώνεστε το παρελθόν, όταν βρίσκεστε στο παρόν και όταν ξεφορτώνεστε την αμφιβολία, θα κατανοήσετε τι εννοούσε ο Γιούνγκ όταν χρησιμοποιούσε τη λέξη συγχρονισμός. Θα αρχίσετε να συνεργάζεστε με την μοίρα. Θα αρχίσετε να βλέπετε αυτό που χρειάζεστε στο παρόν να δηλώνεται διαμέσου της ίδιας σας της ζωής. Στην αρχή μπορεί να σκεφτείτε: Μα ‘πως συμβαίνει αυτό;’ Μετά από λίγο, θα δείτε ότι θα μπορείτε πραγματικά να ελέγχετε τις συνθήκες της ζωής σας διαμέσου αυτού του επιπέδου συνείδησης». Μην απέχοντας πολύ από τα παραπάνω ο Πώλ Κλωντέλ θα σημειώσει: «Δεν είναι ο χρόνος αυτός που μας λείπει, εμείς είμαστε που λείπουμε από αυτόν».

Πολλά θα μπορούσαμε γράψουμε ακόμη για τον χρόνο την χρήση του και πως τον αντιλαμβανόμαστε. Δεδομένου όμως του γεγονότος, πως αρκετές φορές οι καλλιτέχνες είναι πιο εύστοχοι  από τους επιστήμονες, θα κλείσουμε  το κείμενο, ανοίγοντας τον νου μας σε μια μικρή φράση του λυρικού ποιητή  Οράτιου : «Άρπαξε το σήμερα, μην εμπιστεύεσαι το αύριο».

Υποσημειώσεις

*    Η φιλοσοφία, η φυσική, η κβαντική φυσική, η θεολογία(και η ορθόδοξη) αλλά και  έτεροι της επιστήμης κλάδοι , όπως και η μέτρηση του χρόνου (με υπερσύχρονα επιστημονικά όργανα διακρίβωσης) σε διάφορα μέρη του πλανήτη και εκτός αυτού, «δείχνουν» την σχετικότητα του χρόνου και την υποκειμενικότητα (ας μας επιτραπεί ο όρος), κατά περίπτωση, της διαίρεσης -κατάταξής του σε παρελθόν, παρόν και μέλλον.

**   «  Ποιος τελικά λογίζεται ως πεπαιδευμένος άνθρωπος, με άλλα λόγια η Παιδεία είναι μονοπώλιο των «εγγράμματων»;

Γ.Μ. H έννοια της Παιδείας, το είπαμε ήδη, συνιστά μια γενικότερη καλλιέργεια τού ανθρώπου, ψυχική και νοητική, που δεν είναι μόνο αποτέλεσμα σχολικής και πανεπιστημιακής μόρφωσης αλλά προκύπτει και από ένα σύνολο εμπειριών, ευαισθησιών και ενδιαφερόντων. Υπάρχουν «λαϊκοί άνθρωποι», όπως συνήθως χαρακτηρίζονται, οι οποίοι μιλώντας στο καφενείο τού χωριού ή αλλού είναι σε θέση να κάνουν πολύ εύστοχες εκτιμήσεις και καίριες επισημάνσεις με αναφορά μάλιστα σε αρχές και αξίες. Οι άνθρωποι αυτοί δεν διαθέτουν συμβατική παιδεία αλλά έμφυτη ευστροφία και ψυχική καλλιέργεια. Με αυτό που λέω θέλω απλώς να προλάβω άστοχες υπεργενικεύσεις που ταυτίζουν τον μορφωμένο άνθρωπο με μόνο κριτήριο την εγγραμματοσύνη του».  Απόσπασμα από  συνέντευξη του Γεωργίου Μπαμπινιώτη, στην Εφημερίδα ΠΟΝΤΙΚΙ ΑRΤ και στο δημοσιογράφο Ξενοφώντα Μπρουντζάκη, Ιούλιος 2010.

***     Ώριμος Ετυμολογία: [<αρχ. ὥριμος < ὥρα]. Βλ. και λέξη ωραίος, Ετυμολογία: [<αρχ. ὡραῖος "στην ώρα του" < ὥρα

****   Ο καθηγητής Γουέιν Ντάιερ (Wayne W. Dyer, 10 Μαΐου 1940 - 29 Αυγούστου 2015) ήταν δημοφιλής Αμερικανός καθηγητής αυτοβελτίωσης, συγγραφέας και ομιλητής.. Το βιβλίο του «Οι περιοχές των σφαλμάτων σας»  (Your Erroneous Zones) εκδ.1976, έχει πουληθεί σε περισσότερα από 30 εκατομμύρια αντίτυπα και είναι ένα από τα μπεστ σέλερ όλων των εποχών.  Λέγεται ότι έχει μεταφέρει ανθρωπιστικές αντιλήψεις στις μάζες.