Διαμεσολάβηση: Πώς θα λύνονται αστικές διαφορές στα γραφεία των δικηγόρων

Ερωτήσεις και απαντήσεις για τον νέο θεσμό ο οποίος θα τεθεί σε ισχύ στις αρχές του 2020

Ραβανός Αρης

Στα μέσα της περασμένης εβδομάδας η διοικητική Ολομέλεια του Αρείου Πάγου είπε ομόφωνα «ναι» στο νομοσχέδιο για τη Διαμεσολάβηση, η οποία εκτιμάται ότι θα αποσυμφορήσει το ήδη επιβαρυμένο δικαστικό σύστημα

Ενα τελείως διαφορετικό τοπίο στην επίλυση πολλών αστικών και εμπορικών υποθέσεων εκτιμάται ότι θα δημιουργήσει ο θεσμός της Διαμεσολάβησης, ο οποίος αναμένεται να ισχύσει τις πρώτες εβδομάδες του 2020, μετά την ψήφιση του σχετικού νομοσχεδίου του υπουργείου Δικαιοσύνης την επόμενη εβδομάδα στην Ολομέλεια της Βουλής.

Η Διαμεσολάβηση θεωρείται η «κορωνίδα» των εναλλακτικών μεθόδων επίλυσης διαφορών, η οποία, αν και βάλλεται από πολλές πλευρές στην Ελλάδα, εν τούτοις σε διεθνές επίπεδο αποτελεί, όχι απλά μια διαδικασία αποδεκτή, αποτελεσματική, ταχεία και ποιοτική, αλλά και άκρως ελκυστική.

Η Διαμεσολάβηση, που δεν υποκαθιστά τη Δικαιοσύνη, ούτε βέβαια την ακυρώνει, ούτε τη ματαιώνει, εκτιμάται πως θα αποσυμφορήσει το ήδη επιβαρυνόμενο δικαστικό σύστημα από τον υπερβολικό φόρτο και τις δεκάδες χιλιάδες εκκρεμείς υποθέσεις, ενώ θα επιφέρει, όπως εκτιμάται, σημαντικά κοινωνικά οφέλη, μέσω της εξοικονόμησης κόστους και χρόνου για τον πολίτη.

Η προσπάθεια ξεκίνησε το 1995

Η νομοθετική προσπάθεια εισαγωγής της Διαμεσολάβησης ξεκίνησε στη χώρα από το 1995, αλλά παρά το γεγονός ότι πολλές κυβερνήσεις ήθελαν να προχωρήσει ο θεσμός, τα βήματα ήταν εξαιρετικά αργά.

Στα μέσα της εβδομάδας η διοικητική Ολομέλεια του Αρείου Πάγου είπε ομόφωνα «ναι» στο νομοσχέδιο για τη Διαμεσολάβηση. Τώρα γίνεται ένα σημαντικό βήμα με την υποχρεωτικότητα του θεσμού, για την οποία υπάρχουν ακόμη αντιδράσεις από τους δικηγόρους, όμως το μεγάλο στοίχημα είναι τι θα γίνει μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου. Και αυτό διότι από τη στιγμή που η υποχρεωτική Διαμεσολάβηση γίνει νόμος του κράτους, πρέπει να αντιμετωπιστεί η σε σημαντικό βαθμό έλλειψη νοοτροπίας συνδιαλλαγής στην Ελλάδα, αλλά και η κυρίαρχη τάση οι διάδικοι, κατόπιν παροτρύνσεως, να επιλέγουν τη χρονοβόρα δικαστική επίλυση των διαφορών.

Τι είναι Διαμεσολάβηση:

Η Διαμεσολάβηση δεν είναι δικαστική ή δικονομική διαδικασία, αλλά αποτελεί έναν κοινωνικό θεσμό που αφορά κάθε πολίτη και βέβαια δεν του αποστερεί την πρόσβαση στη Δικαιοσύνη. Αποτελεί εναλλακτική μέθοδος εξωδικαστικής επίλυσης ιδιωτικών διαφορών. Τα «αντιμαχόμενα» μέρη – οι αντίδικοι – διαπραγματεύονται, με τη βοήθεια και συνδρομή του διαμεσολαβητή, ενός τρίτου προς αυτούς, ουδέτερου προσώπου. Ο στόχος είναι να καταλήξουν σε μια βιώσιμη και αμοιβαία ικανοποιητική λύση της διαφοράς, χωρίς την ανάγκη να προσφύγουν σε μια χρονοβόρα και δαπανηρή δικαστική διαμάχη.

«Οι μέθοδοι εναλλακτικής επίλυσης διαφορών δεν τελούν σε σχέση ανταγωνισμού προς την επίσημη κρατική Δικαιοσύνη. Δεν αναπληρώνουν τα δικαστήρια, δεν τα αντικαθιστούν» είχε πει παλαιότερα ο νυν αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, πρώην πρωθυπουργός και επίτιμος πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας Παναγιώτης Πικραμμένος (φωτογραφία) και συμπλήρωσε, δίνοντας και το πλαίσιο της Διαμεσολάβησης: «Αντίθετα: συμβάλλουν στην αναβάθμισή τους. Η απονομή της Δικαιοσύνης πρέπει να προσαρμοστεί και να συμβαδίζει με τη σύγχρονη ζωή, τα επίκαιρα προβλήματα της κοινωνίας, την οικονομική ανάπτυξη και την τεχνολογία, στην εποχή της Τέταρτης Βιομηχανικής Επανάστασης».

Πώς γίνεται:

Η συνήθης διαδικασία της Διαμεσολάβησης ξεκινά με μια κοινή συνάντηση του διαμεσολαβητή με τα μέρη, τα οποία, αφού ενημερωθούν αναλυτικά από τον διαμεσολαβητή για την όλη διαδικασία, παρουσιάζουν τις απόψεις τους για τη μεταξύ τους διαφορά. Στη συνέχεια, ακολουθούν κατ’ ιδίαν συναντήσεις μεταξύ του διαμεσολαβητή και του κάθε μέρους, προκειμένου αυτός να διερευνήσει την ουσία της υπόθεσης και να βοηθήσει τα μέρη στις μεταξύ τους διαπραγματεύσεις προσανατολίζοντάς τα προς τα συμφέροντά τους και μεταφέροντας από τη μία στην άλλη πλευρά προτάσεις, πάντα, όμως με τη συναίνεσή τους.

Στο τέλος της διαδικασίας ο διαμεσολαβητής συντάσσει το πρακτικό της Διαμεσολάβησης, το οποίο περιλαμβάνει, εκτός των άλλων στοιχείων, τη συμφωνία επίλυσης και υπογράφεται από όλους τους συμμετέχοντες στη διαδικασία. Μπορεί δε να κατατεθεί στη γραμματεία του αρμόδιου Πρωτοδικείου, αν κάποιο από τα μέρη το ζητήσει, ώστε να αποτελεί και εκτελεστό τίτλο. Η πείρα, από την πρακτική της Διαμεσολάβησης στην Ελλάδα και το εξωτερικό, παραπέμπει σε διαδικασία με μέσο όρο διάρκειας 8 ώρες, εντός της ίδιας ημέρας.  Η διαδικασία έχει εμπιστευτικό χαρακτήρα και δεν τηρούνται πρακτικά. Πριν από την έναρξη της διαδικασίας όλοι οι συμμετέχοντες δεσμεύονται εγγράφως να τηρήσουν το απόρρητο της διαδικασίας.

Ο ρόλος των δικηγόρων:

Είναι ευδιάκριτος ο κρίσιμος ρόλος των δικηγόρων-παραστατών των μερών για την επιτυχή εφαρμογή της διαμεσολάβησης – τόσο σε αμιγώς εθελοντική βάση όσο και, ιδίως, στην περίπτωση των υποχρεωτικών μορφών υπαγωγής σε απόπειρα επίλυσης διά της Διαμεσολάβησης. Ο νομικός παραστάτης, δηλ. ο δικηγόρος, εξασφαλίζει την ενημέρωση του εντολέα του για τη λειτουργία και τα οφέλη του θεσμού και εγγυάται την ουσιαστική συμμετοχή του στη διαδικασία. Το ιδιαίτερα σημαντικό είναι ότι είναι υποχρεωτική η παράσταση των δικηγόρων σε κάθε στάδιο της διαδικασίας.

Ποιες διαφορές αφορά:

Με τη διαδικασία της Διαμεσολάβησης μπορούν να επιλυθούν οι διαφορές ιδιωτικού δικαίου, όπως αστικές και εμπορικές. Ενδεικτικά, αναφέρονται, οι οικογενειακές διαφορές, οι διαφορές οροφοκτησίας, οι εργατικές διαφορές, οι διαφορές για αξιώσεις ηθικής βλάβης λόγω προσβολής της προσωπικότητας, οι υποθέσεις αστικής ιατρικής ευθύνης, οι διαφορές μεταξύ οργανισμών συλλογικής διαχείρισης δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και χρηστών.

Ποιος είναι ο διαμεσολαβητής:

Διαμεσολαβητής είναι τρίτο πρόσωπο, ανεξάρτητο, με ειδική κατάρτιση, διαπιστευμένος από το υπουργείο Δικαιοσύνης. Ο διαμεσολαβητής δεν εκδίδει απόφαση, δεν επιβάλλει λύση, αλλά βοηθάει στις διαπραγματεύσεις για να υπάρξει αμοιβαία αποδεκτή συμφωνία.

7+1 πλεονεκτηματα σε σχέση με μια δικαστική διαδικασία

1. Διαμορφώνουν τη λύση της διαφοράς τα μέρη της και όχι ο δικαστής.

2. Η διαδικασία είναι κατά κύριο λόγο προφορική (ως την τελική συμφωνία), κατανοητή από όλους και σύντομη. Αντίθετα, στο δικαστήριο είναι πολύπλοκη και χρονοβόρα.

3. Η διαδικασία πραγματοποιείται με μόνα τα μέρη, τον διαμεσολαβητή και τους δικηγόρους τους, ενώ είναι απόρρητη. Στο δικαστήριο η διαδικασία πραγματοποιείται σε δημόσιο ακροατήριο, ενώπιον κοινού.

4. Στη Διαμεσολάβηση διαπραγματεύεσαι, δηλαδή συζητάς, ενώ προσπαθεί ο ένας να πείσει τον άλλον.

5. Στη Διαμεσολάβηση τα μέρη μίας διαφοράς είναι οι πρωταγωνιστές της διαδικασίας. Εκθέτουν την εμπειρία τους από την υπόθεσή τους και τις απόψεις τους για τη λύση της διαφοράς.

6. Στο δικαστήριο κάποιος κερδίζει και κάποιος χάνει. Στη Διαμεσολάβηση, μέσα από την κοινά αποδεκτή λύση, κερδίζουν συνήθως όλοι.

7. Οι δικαστικές διαδικασίες διαρκούν (αναλόγως της φύσης τους) μήνες ή χρόνια. Οι διαμεσολαβήσεις, μαζί με την προετοιμασία τους, διαρκούν (αναλόγως της ταχύτητας σύμπραξης των μερών της εκάστοτε διαφοράς) μέρες ή μήνες. Το βασικό στάδιο της διαδικασίας διαρκεί συνήθως μόλις μία ημέρα.

+1

Στο δικαστήριο λύνονται μόνο τα νομικά και τα οικονομικά ζητήματα. Στη Διαμεσολάβηση λαμβάνονται υπόψη και αποκαθίστανται όλες οι πτυχές μιας διαφοράς (νομικές, οικονομικές, εμπορικές, κοινωνικές και συναισθηματικές).

ΤΟ ΒΗΜΑ