Επίσκεψη Χαφτάρ στην Αθήνα: Τα δεδομένα, τα ερωτηματικά και οι κίνδυνοι

Γιώργος Σκαφιδάς

Η ξαφνική παρουσία του στρατάρχη στην Αθήνα έρχεται να διαμορφώσει ένα νέο «θετικό» πλαίσιο για την Ελλάδα. Αλλά δεν λείπουν οι κίνδυνοι

Η ξαφνική έλευση του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ στην Αθήνα και οι επαφές κορυφής που εκείνος είχε στην ελληνική πρωτεύουσα, ειδικά δε εάν συνδυαστούν και με τις δημόσιες δηλώσεις που ακολούθησαν, έρχονται να αναδιαμορφώσουν το τοπίο οδηγώντας παράλληλα και σε κάποια ίσως χρήσιμα συμπεράσματα αναφορικά με τη θέση που έχει και τον ρόλο που θα μπορούσε να διαδραματίσει διεθνώς η χώρα μας, ειδικά σε μια περίοδο κρίσιμων ζυμώσεων και εύφλεκτων διαγκωνισμών όπως είναι η τρέχουσα.

Τα θετικά

Η Ελλάδα εμφανίζεται πια, υπό το πρίσμα των τελευταίων εξελίξεων:

• να εξακολουθεί να διατηρεί υπολογίσιμο διπλωματικό/γεωπολιτικό βάρος στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου (διαφορετικά δεν θα της έδινε σημασία κανείς, προφανώς ούτε και η πλευρά του Χαλίφα Χαφτάρ αλλά ούτε και η Τουρκία, τουλάχιστον όχι στον ίδιο βαθμό)
• να διαθέτει τους διαύλους εκείνους που θα μπορούσαν (και μπόρεσαν) να προγραμματίσουν υπό άκρα μυστικότητα μια τέτοια ξαφνική επίσκεψη
• να αντιμετωπίζεται θετικά, ως υπολογίσιμο «στήριγμα», από τουλάχιστον έναν εκ των βασικών πρωταγωνιστών της λιβυκής κρίσης, από έναν πρωταγωνιστή με διόλου ευκαταφρόνητη de-facto ισχύ, τον οποίο συνεχίζουν να στηρίζουν χώρες όπως είναι η Αίγυπτος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Γαλλία και σε έναν βαθμό τουλάχιστον η Ρωσία, έναν πρωταγωνιστή ο οποίος μάλιστα απορρίπτει ως «παράνομα» και τα τουρκολιβυκά μνημόνια
• να εκδηλώνει την πρόθεση να εμπλακεί ακόμη περισσότερο στις λιβυκές εξελίξεις, εξελίξεις τις οποίες πια η Αθήνα δεν φαίνεται να προσεγγίζει μονοθεματικά, αποκλειστικά δηλαδή μέσα από το ελληνοκεντρικό πρίσμα της απόρριψης του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου συναντίληψης περί των θαλασσίων οριοθετήσεων, αλλά και με μια περισσότερο ευρεία «ματιά» (την οποία εξέφρασε σε ένα βαθμό σήμερα, μέσα από τις δηλώσεις του, ο Νίκος Δένδιας), μια «ματιά» που πλέον προτάσσει και τη «συνεισφορά στο μέλλον του λιβυκού λαού και της λιβυκής κοινωνίας» μέσα από τη δημιουργία μιας «καλύτερης πραγματικότητας» για τη βορειοαφρικανική χώρα
• να παραμένει ως παίκτης μέσα στο κάδρο των εξελίξεων, προετοιμάζοντας παράλληλα το έδαφος και για πιθανές νέες ελληνικές πρωτοβουλίες (ενδεικτική ως προς αυτό και η σημερινή δήλωση του Νίκου Δένδια ότι «η Ελλάδα είναι έτοιμη να βοηθήσει την επόμενη μέρα στη Λιβύη, είτε με τη συμμετοχή στις δυνάμεις εκείνες οι οποίες  χρειάζονται για να υπάρξει η ανακωχή (σημ.: διεθνής μηχανισμός επιτήρησης εκεχειρίας) είτε με τη συμμετοχή ελληνικών δυνάμεων στην ευρωπαϊκή επιχείρηση επιβολής του εμπάργκο των όπλων και της μεταφοράς μισθοφόρων»)

Ερωτηματικά και κίνδυνοι

Οι τελευταίες εξελίξεις, ωστόσο, φαίνεται να συνοδεύονται παράλληλα και από κάποια διόλου ευκαταφρόνητα ερωτηματικά:

Η ελληνική πλευρά εμφανίζεται μεν αποφασισμένη και σίγουρη, περισσότερο όμως ως προς όλα εκείνα που ξέρει σίγουρα ότι δεν θέλει (το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο επί παραδείγματι) και λιγότερο ως προς όλα εκείνα που θα μπορούσε ή θα έπρεπε να θέλει και να προβάλλει (ένα μακροπρόθεσμο όραμα για τον μελλοντικό ρόλο και τις σχέσεις της Ελλάδας στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου). Παράλληλα όμως, η Αθήνα έχει στείλει τα τελευταία 24ωρα και μια σειρά από μηνύματα που είτε δημιουργούν σύγχυση είτε επιτρέπουν παρερμηνείες, με αποτέλεσμα έτσι να υπονομεύεται και η όποια διάθεση αποφασιστικότητας ή ανάληψής δράσεων εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα, το ελληνικό «βέτο» στο οποίο αναφέρθηκε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης το βράδυ της Πέμπτης στον Alpha, ένα «βέτο» το οποίο στην πορεία θα γεννούσε ερωτηματικά και απορίες, με τον δημοσιογραφικό κόσμο να διερωτάται σήμερα (17 Ιανουαρίου) στα πηγαδάκια του υπουργείου Εξωτερικών εάν η ελληνική κυβέρνηση είναι όντως αποφασισμένη να ασκήσει βέτο σε ευρωπαϊκό επίπεδο το προσεχές διάστημα και συγκεκριμένα πού, πότε, επί ποίας ακριβώς διαδικασίας/απόφασης και με ποιό ακριβώς ζητούμενο. Η ΕΕ προφανώς και μπορεί-οφείλει όχι μόνο να αποδοκιμάσει αλλά και να καταδικάσει το τουρκολιβυκό μνημόνιο. Θα μπορούσε όμως να το «ακυρώσει» στην πράξη μέσα από τις αποφάσεις της; Θα μπορούσε να εξαρτήσει την ευρωπαϊκή συναίνεση σε μια ευρύτερη πολιτική λύση στη Λιβύη από την προηγούμενη ακύρωση ενός τέτοιου διμερούς μνημονίου κατανόησης; Αμφίβολες οι απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα, οπότε ο κ. Μητσοτάκης ας αναλογιστεί καλά πού θα ασκήσει βέτο, πότε και με ποιόν ακριβώς στόχο. Στη διάσκεψη του Βερολίνου πάντως, την ερχόμενη Κυριακή, το τουρκολιβυκό μνημόνιο κατανόησης επί των θαλασσίων οριοθετήσεων δεν πρόκειται να αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης…

Όσο για την τουρκική ηγεσία, την οποία εμείς εδώ στην Ελλάδα θέλαμε να παρουσιάζουμε ως απομονωμένη διεθνώς, εκείνη στην πράξη μόνο απομονωμένη δεν είναι... Αντιθέτως μάλιστα, οι επαφές των Ερντογάν και Τσαβούσογλου με τους «έξω» έχουν μάλλον πολλαπλασιαστεί το τελευταίο διάστημα, εν όψει και της επίσκεψης που πρόκειται να πραγματοποιήσει η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ στην Κωνσταντινούπολη την επόμενη εβδομάδα ακολουθώντας το παράδειγμα των Βλάντιμιρ Πούτιν, Λουίτζι ντι Μάιο, Σαρλ Μισέλ κ.ά. που επίσης βρέθηκαν στην Τουρκία τις περασμένες εβδομάδες.

Πρόσκαιρη σύγχυση έμελλε, ωστόσο, να δημιουργήσουν και κάποιες από τις σημερινές δηλώσεις του υπουργού Εξωτερικών, Νίκου Δένδια, και πιο συγκεκριμένα η δήλωση: «ότι η Ελλάδα είναι έτοιμη να βοηθήσει την επόμενη μέρα στη Λιβύη, είτε με τη συμμετοχή στις δυνάμεις εκείνες οι οποίες χρειάζονται για να υπάρξει η ανακωχή είτε με τη συμμετοχή ελληνικών δυνάμεων στην ευρωπαϊκή επιχείρηση επιβολής του εμπάργκο των όπλων και της μεταφοράς μισθοφόρων». Πηγές του ιδίου του υπουργείου Εξωτερικών θα έσπευδαν εκ των υστέρων να διευκρινίσουν ότι πιθανή εμπλοκή της Ελλάδας στη Λιβύη «αφορά αποκλειστικά σε παρατηρητές στο πλαίσιο ενός ενδεχόμενου μηχανισμού επιτήρησης εκεχειρίας». Το ότι κάποια πράγματα επικοινωνήθηκαν κατά τρόπο εν μέρει προβληματικό επιβεβαιώνεται δε και από το γεγονός ότι η επίμαχη δήλωση του Νίκου Δένδια έχει μεν δημοσιευτεί στην ιστοσελίδα του υπουργείου Εξωτερικών αλλά συνοδευόμενη από διευκρινιστική σημείωση («σημ.: διεθνής μηχανισμός επιτήρησης εκεχειρίας»).

Ασάφειες και σύγχυση

Αλλά και πέρα από το καθαρά επικοινωνιακό πεδίο, υπάρχουν ερωτηματικά και ασάφειες αναφορικά με μια σειρά από πράγματα:

• με το εάν η Αθήνα θα ήταν όντως διατεθειμένη να προχωρήσει στην επίσημη αναγνώριση του Λιβυκού Εθνικού Στρατού (LNA) και του Χαλίφα Χαφτάρ, πράγμα που μέχρι στιγμής δεν έχει κάνει παρά τις επισκέψεις και τα καλά λόγια;
• με το εάν, σε ποιό βαθμό και με ποιόν τρόπο θα ήταν η Ελλάδα διατεθειμένη να στηρίξει πρακτικά τον Χαλίφα Χαφτάρ και τον Λιβυκό Εθνικό Στρατό (LNA);
• και με το εάν, σε ποιό βαθμό και με ποιόν τρόπο θα ήταν η Ελλάδα διατεθειμένη να προσπαθήσει να αποκαταστήσει τους δεσμούς της με την αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ αντίπαλη πλευρά της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας (GNA) του Φαγιέζ αλ Σάρατζ;

Από τις απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα, πρόκειται να κριθούν πολλά. Υπάρχει άλλωστε πάντα και ο κίνδυνος να βρεθούμε εκτεθειμένοι ανάμεσα σε διασταυρούμενα «πυρά» ή να μας «αδειάσουν».

Χαφτάρ και Σάρατζ θα βρίσκονται την ερχόμενη Κυριακή, 19 Ιανουαρίου, στο Βερολίνο για να πάρουν μέρος σε μια διεθνή διάσκεψη για τη Λιβύη από την οποία όμως θα απουσιάζει η Ελλάδα, σε μια διάσκεψη όπου δεν πρόκειται όμως να συζητηθούν θέματα θαλασσίων ζωνών όπως έσπευσε να διευκρινίσει η γερμανική διπλωματία υπερασπιζόμενη έτσι την επιλογή της να μην προσκαλέσει εκεί την ελληνική κυβέρνηση. Στο Βερολίνο, ωστόσο, θα βρίσκονται πολλοί άλλοι: μεταξύ αυτών και η Τουρκία.

Περί Βερολίνου...

Με την ευκαιρία, ο γράφων διερωτάται (απηχώντας τον προβληματισμό και άλλων όπως για παράδειγμα του Ανδρέα Μπανούτσου, προέδρου του Κέντρου Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων) ποιά ακριβώς είναι αυτή «η διαδικασία του Βερολίνου» στην οποία αναφέρονται τις τελευταίες ημέρες οι κ.κ. Μητσοτάκης και Δένδιας. Υπάρχει μια «διάσκεψη» που πρόκειται να γίνει στο Βερολίνο στις 19 Ιανουαρίου. Υπάρχει και μια «διαδικασία με στόχο την ειρήνευση στη Λιβύη» («Libyan peace process») που όντως τρέχει από το 2015, χωρίς να περιορίζεται όμως στο Βερολίνο ή στις όποιες γερμανικές πρωτοβουλίες. Υπάρχει, βέβαια, και η γνωστή «διαδικασία του Βερολίνου» («Berlin Process») που τρέχει από το 2014 και δεν έχει σχέση με τη Λιβύη αλλά με τα Βαλκάνια.

ΕΘΝΟΣ