Η ιστορία της αφής της Ολυμπιακής φλόγας - Του Τάσου Κοντογιαννίδη*

Καθιερώθηκε τον 8ο π.Χ. αιώνα στην Αρχαία Ολυμπία  με σκοπό την επιβολή της ειρήνης

Του Τάσου Κ. Κοντογιαννίδη

akontogiannidis@yahoo.gr

Η σημερινή αφή της Ολυμπιακής φλόγας στην Αρχαία Ολυμπία, γίνεται  για πρώτη φορά με την παρουσία λίγων ατόμων και  χωρίς φυσικά τις παλιές τελετές στο Παναθηναϊκό Στάδιο, λόγω του κορονοϊού, που έχει εξαπλωθεί και αναστατώσει πολλές χώρες.

Ο θεσμός της αφής της Oλυμπιακής φλόγας, μπορεί να καθιερώθηκε το 1936 στην Ολυμπιάδα του Βερολίνου, οι καταβολές του όμως βρίσκονται στην αρχαία Ελλάδα. Σύμφωνα με την παράδοση, ο βασιλιάς της ΄Ηλιδος ΄Ιφιτος, μαζί με τους βασιλείς της Σπάρτης Λυκούργο και της Πίσας Κλεοσθένη, στις αρχές το 8ου π. Χ. αιώνα καθιέρωσαν κοινή λατρεία, παραπλεύρως του ναού του Δία στην Ολυμπία, τελώντας ταυτόχρονα ανά τετραετία  αθλητικούς αγώνες.

Παράσταση λαμπαδηδρόμων της αρχαιότητας

Όπως αναφέρει ο Πλούταρχος, η εκδήλωση αυτή  είχε ως στόχο, κατά την διάρκεια  των αγώνων αυτών, να καθιερωθεί η Ολυμπιακή εκεχειρία και να επιβάλλεται όσο διαρκούν, η ειρήνη. Ζητούσαν μάλιστα από τον Δία, να χαρίσει ειρήνη σε όλους τους λαούς της γής και να στεφανώσει τους νικητές του ιερού αγώνα.

Τότε, κατά την διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων στην  Αρχαία Ολυμπία, γινόταν η αφή της Ολυμπιακής φλόγας με τη μορφή θρησκευτικής τελετής. Η  Αφή γινόταν από τον ιερέα και ο αθλητής που παρελάμβανε την δάδα, την παρέδιδε στον επόμενο για να φτάσει στο βωμό άσβεστη, όσο διαρκούσαν οι αγώνες.

Αφή της Ολυμπιακής φλόγας στην Αρχαία Ολυμπία.

Το 1936 το ναζιστικό καθεστώς στο πλαίσιο της προσπάθειας να οργανώσει με μεγαλοπρέπεια του Ολυμπιακούς του Βερολίνου και να προπαγανδίσει τις ιδέες του Χίτλερ, αναβίωσε την αφή της Ολυμπιακής φλόγας μετά από 27 αιώνες.

Μία πανέξυπνη και ταλαντούχος σκηνοθέτις, αγαπημένη  του Χίτλερ, η ηλικίας 32 ετών Λένι  Ρίφενσταλ, που πέθανε το 2002  σε ηλικία 102 ετών, αναλαμβάνει την οργάνωση της αφής, στην αρχαία Ολυμπία. Σε ειδική τελετή η χορογράφος ιέρεια Κούλα Πράτσικα  αναπέμπει τις ικεσίες στον Δία.

“Ω Δία, άρχων του παντός και των πάντων, οδηγέ, εις εσέ ώ Ζεύ, αναπέμπω την ικεσίαν ταύτην ως αρχήν των  ύμνων μου…”

Η φλόγα εκδηλώθηκε με κοίλο κάτοπτρο από τις ακτίνες του ήλιου στον ιερό χώρο της Ολυμπίας  στις 20 Ιουλίου 1936 και παραδόθηκε από την ιέρεια στον πρώτο λαμπαδηδρόμο Κώστα Κανδύλη. Η Ρίφενσταλ, με μια μεγάλη ομάδα τεχνικών και οπερατέρς κινηματογραφεί την αφή και την διαδρομή, από την Αρχαία Ολυμπία, έως το κατάμεστο  Ολυμπιακό Στάδιο του Βερολίνου.

Ο πρώτος μετά την αφή του 1936 λαμπαδηδρόμος Κων. Κονδύλης

Η φλόγα, με έναν δρομέα ανά χιλιόμετρο, πέρασε από την Βουλγαρία, την Ουγγαρία, την Αυστρία και την Τσεχοσλοβακία και έφτασε στο Βερολίνο την 1η Αυγούστου, μετά από ένδεκα ημέρες. Ο Γερμανός πρωταθλητής Φρίτζ  Σίλγκεν την μεταφέρει για να ανάψει το βωμό, προκαλώντας  συγκίνηση στις δεκάδες χιλιάδες των θεατών, ενώ οι φιλαρμονικές παιάνιζαν τον Ολυμπιακό ύμνο...

Ο Γερμανός αθλητής- λαμπαδηδρόμος Φριτς Σίλγκεν πλησιάζει να ανάψει τον βωμό του ολυμπιακού σταδίου

Τραγική ειρωνεία: Πέντε χρόνια μετά, οι Γερμανοί που πήραν το φως του Ολυμπισμού και της ειρήνης από την Αρχαία Ολυμπία, εισέρχονται τώρα με τα όπλα ως κατακτητές στην Ελλάδα. Και η  τραγική σύμπτωση: Εκείνος που  θα σηκώσει την σβάστικα στον Ιερό βράχο της Ακρόπολης είναι ο σύζυγος της Λένι Ρίφενσταλ,  λοχαγός των καταδρομών Πήτερ Γιάκομπι.

Θα έπρεπε να περάσουν 12 χρόνια για να ξαναγίνει η τελετή αφής της ολυμπιακής φλόγας. Μεσολάβησε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος που ματαίωσε τις ολυμπιάδες του 1940 και 1944.

Έτσι φτάσαμε στο καλοκαίρι του 1948 όπου στην Αρχαία Ολυμπία αρχίζουν οι  τελετές αφής. Την χώρα όμως μαστίζει εμφύλιος πόλεμος. Η πρωθιέρια Μαρία Αγγελακοπούλου, μαζί της και η Αλέκα Κατσέλη, λόγω της κατάστασης δεν μπορεί να φτάσει εκεί.  Γύρω από τους λόφους της Αρχαίας Ολυμπίας  με εντολή του πρωθυπουργού Θεμιστοκλή Σοφούλη ακροβολίζεται ένα Σύνταγμα Πεζικού και λαμβάνει μέτρα για να γίνει απρόσκοπτα η τελετή της αφής. Λίγο μετά η φλόγα θα μεταφερθεί με πλοίο στο Λονδίνο.

Η Ολυμπιακή φλόγα ταξίδεψε στις τέσσερις από τις πέντε ηπείρους, πλην της Αφρικής. Στην Ευρώπη ταξίδεψε, δυο φορές στο Λονδίνο, και από μία φορά στη Ρώμη, στο Ελσίνκι, στο Βερολίνο, στο Μόναχο, στην Μόσχα, στην Βαρκελώνη και στην Αθήνα. Στην Αμερική  ταξίδεψε, στο Λος ΄Αντζελες, στο Μεξικό, στο Μόντρεαλ, στην  Ατλάντα και στο  Ρίο ντε Τζανέιρο. Στην Αυστραλία ταξίδεψε στη Μελβούρνη και το Σύδνεϋ, στην Ασία στο Τόκιο, την Σεούλ και το Πεκίνο, ενώ δυο φορές λόγω πολέμου ματαιώθηκαν οι Ολυμπιακοί αγώνες και δεν υπήρξε αφή της Ολυμπιακής Φλόγας, το 1940 για το Τόκιο και το 1944 για τα Λονδίνο.

Από την πρώτη αφή της ολυμπιακής φλόγας πριν από 84 χρόνια, ακολούθησαν άλλες 16  και φτάσαμε στην σημερινή 18η. Θα ακολουθήσουν  στο μέλλον ακόμα περισσότερες, με έντονη την  Ελληνική σφραγίδα  που αποτυπώνεται στο τρίπτυχο: Ολυμπιακοί Αγώνες, Ολυμπιακή Φλόγα, Ολυμπιακός Ύμνος. Γι αυτό η  Ελλάδα, η κοιτίδα του Ολυμπισμού, η χώρα που διαχέει το φως του πολιτισμού, η διαρκής λαμπηδόνα, θα πρέπει να μείνει εσαεί ο θεματοφύλακας  της ολυμπιακής ιδέας  με την οποία θα φωτίζει, θα εμπνέει και θα καθοδηγεί τον κόσμο στην ειρήνη και τον πολιτισμό.

*Συγγραφέας - δημοσιογράφος