Ποιος ήταν ο «σκοτεινός» αρχιτέκτονας του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης

Official Khamenei Website/WANA (μέσω REUTERS)

Ο διακεκριμένος Ιρανός πυρηνικός επιστήμονας Μοχσέν Φαχριζαντέχ, ο οποίος σκοτώθηκε σε επίθεση έξω από την Τεχεράνη σήμερα Παρασκευή, θεωρούνταν ευρέως από τις δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών ως ο «εγκέφαλος» των υπόγειων ιρανικών ενεργειών που στόχευαν στην ανάπτυξη πυρηνικών όπλων.

Το Ιράν αρνείται ότι ο Φαχριζαντέχ εμπλεκόταν σε τέτοιου είδους δραστηριότητες καθώς και ότι επιχείρησε να μετατρέψει σε όπλο τον εμπλουτισμό ουρανίου για πυρηνική ενέργεια. Ωστόσο, θεωρείται από πολλούς ως ο επικεφαλής του εγχειρήματος που ο ΟΗΕ και οι υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ πιστεύουν πως ήταν ένα συντονισμένο πρόγραμμα πυρηνικών όπλων το οποίο σταμάτησε το 2003.

Τι γνωρίζουμε για αυτόν;

Αξιωματούχοι της Δύσης και ειδικοί πιστεύουν ότι ο Φαχριζαντέχ έπαιξε έναν κομβικό ρόλο σε παλαιότερες προσπάθειες του Ιράν για σχεδιασμό μέσων για ανάπτυξη μιας πυρηνικής κεφαλής υπό την κάλυψη ενός προγράμματος για εμπλουτισμό ουρανίου, που είχε καταχωρηθεί ως μη στρατιωτικό.

Το Ιράν αρνείται ότι επιχείρησε να αναπτύξει ένα τέτοιο πυρηνικό όπλο.

Ζούσε στις σκιές σε συνθήκες υψηλής ασφάλειας και δεν ήταν ποτέ διαθέσιμος για επικοινωνία με πυρηνικούς ερευνητές του ΟΗΕ. Ο Φαχριζαντέχ σπάνια – εάν όχι ποτέ – εμφανιζόταν δημόσια και λίγοι εκτός του Ιράν γνωρίζουν με βεβαιότητα πώς έμοιαζε εμφανισιακά, ενώ ακόμα λιγότεροι τον έχουν συναντήσει.

Του αποδίδεται το σπάνιο χαρακτηριστικό του να είναι ο μόνος Ιρανός επιστήμονας που κατονομάζεται στην «τελική αξιολόγηση» του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) για το 2015 με ανοιχτές ερωτήσεις σχετικά με το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και κατά πόσο στόχευε στην ανάπτυξη μιας βόμβας.

Το Ισραήλ έχει περιγράψει το σχέδιο αυτό (γνωστό και ως σχέδιο AMAD) ως το κεκαλυμμένο πρόγραμμα πυρηνικών όπλων του Ιράν, ενώ λέει ότι έχει αποσπάσει ένα μεγάλο κομμάτι ενός πυρηνικού «αρχείου» της χώρας, όπου αναφέρονται με λεπτομέρεια αυτές οι δραστηριότητες.

Τον Απρίλιο του 2018, κατά τη διάρκεια τηλεοπτικής παρουσίασης αυτού του αρχείου, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου κατονόμασε τον Φαχριζαντέχ ως ηγετική μορφή σε αυτό που περιέγραψε ως μυστικό σχέδιο ανάπτυξης πυρηνικών όπλων υπό τον μανδύα ενός μη στρατιωτικού προγράμματος.

Παραθέτοντας ως απόδειξη το εν λόγω αρχείο, ο Νετανιάχου είπε ότι Ισραηλινοί πράκτορες είχαν συγκεντρώσει μεγάλο μέρος του από περιοχή στην Τεχεράνη. Εκείνη την περίοδο, το Ιράν είχε δηλώσει ότι τα έγγραφα ήταν ψεύτικα.

«Θυμηθείτε αυτό το όνομα, Φαχριζαντέχ», είπε ο Νετανιάχου, περιγράφοντας τον Φαχριζαντέχ ως τον επικεφαλής του σχεδίου AMAD. Ο Νετανιάχου ανέφερε ότι αφότου το AMAD εμποδίστηκε, ο Φαχριζαντέχ συνέχισε να εργάζεται σε οργάνωση εντός του υπουργείο Άμυνας του Ιράν για «ειδικά σχέδια».

Το 2018, ο πρώην πρωθυπουργός του Ισραήλ Εχούντ Ολμέρτ, κατά τη διάρκεια συνέντευξής του στο Ισραηλινό κανάλι Kan, σημείωσε ότι ο Φαχριζαντέχ είναι πιθανό να αποτελεί στόχο.

«Γνωρίζω καλά τον Φαχριζαντέχ. Εκείνος δεν ξέρει πόσο καλά τον γνωρίζω. Αν τον συναντούσα στον δρόμο κατά πάσα πιθανότητα θα τον αναγνώριζα», είπε ο Ολμέρτ.

«Δεν έχει ασυλία, δεν είχε ασυλία και δεν νομίζω να αποκτήσει», πρόσθεσε.

Τι αναφέρει η ιρανική πλευρά;

Το υπουργείο Άμυνας του Ιράν προέβη την Παρασκευή σε ταυτοποίηση του Φαχριζαντέχ ως επικεφαλής της Οργάνωσης για την Έρευνα και την Καινοτομία στο υπουργείο.

Ο ΔΟΑΕ επιθυμούσε από καιρό να ανακρίνει τον Φαχριζαντέχ στο πλαίσιο παρατεταμένης έρευνας σχετικά με το κατά πόσον το Ιράν πραγματοποίησε παράνομη έρευνα για τα πυρηνικά όπλα.

Το Ιράν αναγνώρισε την ύπαρξη του Φαχριζαντέχ αρκετά χρόνια πριν αλλά είπε ότι ήταν στρατιωτικός αξιωματούχος και δεν εμπλεκόταν στο πυρηνικό πρόγραμμα, σύμφωνα με διπλωματική πηγή με γνώση του θέματος.

Η δολοφονία τεσσάρων Ιρανών επιστημόνων που σχετίζονταν με το πυρηνικό πρόγραμμα μεταξύ του 2010 και του 2012 είναι πιθανό να ενίσχυσε περισσότερο την απόφαση της Τεχεράνης να μην δώσει στον ΔΟΑΕ πρόσβαση στον Φαχριζαντέχ – φοβούμενη ότι ίσως αυτό οδηγήσει σε διαρροή πληροφοριών για τον ίδιο και το πού βρίσκεται. Το Ιράν κατηγόρησε τους κύριους αντιπάλους του, τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, ότι βρίσκονταν πίσω από τις δολοφονίες.

Επιπλέον, λέγεται ότι ο Φαχριζαντέχ ενεπλάκη στην ανάπτυξη βαλλιστικών πυραύλων από το Ιράν, ενώ μια ιρανική πηγή είπε στο Reuters ότι  θεωρούταν ο «πατέρας» του προγράμματος.

Κατονομάστηκε μάλιστα σε ψήφισμα του ΟΗΕ το 2007 ως άτομο που ενεπλάκη σε δραστηριότητες που σχετίζονταν με πυρηνικά και με βαλλιστικούς πυραύλους.

Τι γνωρίζουμε για το υπόβαθρό του;

Τον Μάιο του 2011, το εξόριστο Εθνικό Συμβούλιο Αντίστασης του Ιράν εξέδωσε αναφορά που συμπεριελάμβανε φωτογραφία η οποία, όπως έλεγε, απεικόνιζε τον Φαχριζαντέχ με σκούρα μαλλιά και γένια. Δεν ήταν όμως δυνατόν να επαληθευθεί η φωτογραφία από ανεξάρτητη πηγή.

Το Συμβούλιο Αντίστασης σημείωνε στην αναφορά ότι ο Φαχριζαντέχ ήταν γεννημένος το 1958 στη μουσουλμανική πόλη Κομ, της οποίας ο πληθυσμός είναι κατά κύριο λόγο Σιίτες, υπήρξε αναπληρωτής υπουργός Άμυνας και ανώτατος αξιωματικός της «Φρουράς της Επανάστασης»  (σώμα που ανήκει στις ιρανικές ένοπλες δυνάμεις). Επιπλέον, σύμφωνα με την αναφορά, ήταν κάτοχος διδακτορικού στην πυρηνική μηχανική, ενώ δίδασκε στο Πανεπιστήμιο Ιμάμ Χουσεΐν του Ιράν.

Υψηλόβαθμη πηγή από το Ιράν περιέγραψε τον Φαχριζαντέχ στο πρακτορείο Reuters ως έναν ειδικό που αποτελούσε εθνικό «πλεονέκτημα».

Σύμφωνα με την ίδια πηγή, ήταν αφοσιωμένος στην τεχνολογική πρόοδο του Ιράν  και είχε την πλήρη στήριξη του ανώτατου ηγέτη του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ.

Η εν λόγω πηγή πρόσθεσε ότι ο Φαχριζαντέχ είχε στην κατοχή του τρία διαβατήρια και πραγματοποιούσε πολλά ταξίδια, και εντός της Ασίας, προκειμένου να εξασφαλίσει «τις πιο πρόσφατες πληροφορίες» από το εξωτερικό.

Δυτικές πηγές που σχετίζονται με την Ασφάλεια, αναφέρουν ότι το Ιράν ήταν από καιρό έμπειρο στην απόκτηση πυρηνικών υλικών και τεχνογνωσίας από την παγκόσμια μαύρη αγορά.

Πηγή: Reuters via kathimerini.gr